[gnu-pl] Czesc 2. uwag do czesci 1. tlumaczenia "The GNU Project"

[Wojciech Kotwica]

Druga część uwag do tłumaczenia pierwszej części "The GNU Manifesto".
Jarku, proszę o wyrozumiałość, forma mi ostatnio nie dopisuje.

20. "jedyną istotną rzeczą w programach komputerowych jest praca, którą
   pozwalają one wykonać"
   -> "one" zbędne
21. "we would have no usable software"
   "nie mielibyśmy użytecznego oprogramowania"
   -> usable=nadający się, zdatny do użytku, używalny; użytkowy
   vs. (useful-użyteczny)
22. "programu do wykonania tej czy tamtej konkretnej pracy"
   -> tej czy innej? takiej czy innej?
23. "This assumption may have seemed plausible, before the free software
   movement demonstrated that we can make"
   "To założenie wydawało się się całkiem sensowne zanim ruch wolnego
   oprogramowania pokazał, że możemy stworzyć"
   ->
   a) mogło wydawać się?
   b) zanim *nie* pokazał?
24. "judge these issues based on ordinary common-sense morality while
   placing the users first"
   "rzecz osądzimy bazując na zwykłej, zdroworozsądkowej moralności
   czyniąc przedmiotem osądu przede wszystkim [dobro] użytkownika"
   -> to nie dobro użytkownika jest osądzane, jak wynika z tłumaczenia.
   Ono stanowi kryterium w ocenie: "na pierwszym miejscu stawiając
   [dobro] użytkownika"?
25. "A stark moral choice"
   "Wybór czysto moralny"
   -> (i niżej) z ciekawości: które ze znaczeń słowa "stark" tu należy
   przyjąć? czy właśnie "wybór w całości, czysto moralny" czy też może
   "stanowczy, nieugięty wybór moralny"???
26. "The easy choice was to join the proprietary software world, signing
   nondisclosure agreements"
   "Najłatwiejszym rozwiązaniem byłoby wejście w świat oprogramowania
   prawnie zastrzeżonego - podpisanie umowy o nieujawnianiu"
   -> nie jednorazowo, lecz stale: podpisywanie umów
27. "software that was released under nondisclosure agreements"
   "oprogramowania publikowanego pod groźbą umów o nieujawnianiu"
   -> "pod groźbą"? more RMS-ish than RMS ;)  A serio: publikowane
   nie są pod groźbą (wskutek groźy) NDA, lecz *na warunkach* NDA
28. "I had already experienced being on the receiving end of
   a nondisclosure agreement"
   "Już wtedy doświadczyłem, co znaczy być poszkodowanym przez umowę
   o nieujawnianiu"
   -> to bardziej interpretacja niż tłumaczenie :-)
29. "nondisclosure agreements were innocent"
   "umowy o nieujawnianiu są niewinne"
   -> nieszkodliwe
30. "I was very angry"
   "Byłem wkurzony"
   -> Hmmm, hmm, hmmm...
31. "I could not turn around and do the same thing to everyone else"
   "nie mogłem odwrócić kota ogonem i czynić tego samego innym"
   -> "odwracać kota ogonem" znaczy nieco co innego (przeinaczać fakty,
   przedstawiać prawdę w sposób pokrętny i fałszywy). RMS-owi chodzi,
   jak myślę, raczej o to, że doświadczywszy zła umów o nieujawnianiu,
   nie mógł po prostu obrócić się na pięcie i bez skrupułów zmienić
   front
32. "was to leave the computer field"
   "byłby wybór innej kariery"
   -> oryginał jest mniej ogólny i nie wspomina o robieniu kariery
   (RMS na JWGL mówił, że mógłby zostać kelnerem :))
33. "my skills would not be misused"
   "moje umiejętności nie byłyby szkodliwe"
   -> ~ szkodliwie wykorzystywane (sama umiejętność programowania
    nie jest szkodliwa)
34. "I would not be culpable for dividing"
   "Nie byłbym odpowiedzialny za dzielenie"
   -> czy jest w polskim jakieś słowo podobnie jednoznacznie kojarzące
   się z winą?
35. "So I looked for a way that a programmer could do something for
   the good."
   "Dlatego szukałem drogi, dzięki której mógłbym zrobić coś dobrego
   jako programista"
   -> mniej-więcej, RMS uderza w wysokie tony
36. "without [...] conspiring to deprive his or her friends"
   "[nieprzetłumaczone]"
   -> bez spiskowania, knucia spisku, uczestniczenia w spisku, zmowie,
   który ma pozbawić praw, odebrać prawa, ogołocić z praw
37. "rekursywny"
   -> rekurencyjny?
38. "GNU's Not Unix"
   "GNU Nie jest Unixem"
   -> GNU to Nie Unix"? (unikamy odmiany słowa 'Unix', pomijane słowo
   jest krótsze. a sam akronim można w języku mówionym skrócić nawet
   do "GNU Nie Unix", jak np. "człowiek nie świnia, wszystko zje",
   "próba nie strzelba", "kurica nie ptica, Polsza nie zagranica" :))
39. "every operating system worthy of the name"
   "każdy system operacyjny warty tej nazwy"
   -> zasługujący na tę nazwę
40. "As an Atheist, I don't follow any religious leaders, but
   I sometimes find I admire something one of them has said"
   "Jako ateista nie jestem zwolennikiem żadnego z przywódców
   religijnych, ale czasem znajduję godnymi podziwu słowa, jakie
   któryś z nich wypowiedział"
   ->
   a) nie kieruję się wskazaniami żadnego z przywódców religijych?
   b) końcówka jest chyba trochę zbyt archaiczna? "czasami zauważam,
      dochodzę do wniosku, stwierdzam, że podziwiam to, co któryś
      z nich powiedział."?
41. "[nieprzetłumaczalna gra słów: free w języku angielskim znaczy
   zarówno wolny, jak i darmowy"
   -> wyciąłbym całośc przed dwukropkiem: autor nie korzysta z "gry
   słów", przeciwnie - ma kłopot z wieloznacznością
42. "To make this freedom effective in practice"
   "Żeby to prawo było efektywne"
   -> "prawo jest efektywne" jakoś brzmi mi nie do końca jasno - wydaje
   mi się, że lepiej byłoby "żeby to prawo działało w praktyce",
   "było skutecznie realizowane"?
43. "people have *long* looked for alternatives"
   "ludzie szukali dla niego alternatyw"
   -> długo
44. "I decided to adapt and use existing pieces of free software"
   "zdecydowałem się zaadaptować i używać istniejących fragmentów
   wolnego oprogramowania"
   ->
   a) zaadaptować można zastąpić prostszym: przerobić, dostosować
   b) przypadek gramatyczny powinien, MZ, pasować do obu czasowników:
      "przerobić fragmentY i użyć fragmentÓW"
45. "programs that were developed by other people and projects
   for their own purposes"
   "programy których były tworzone przez innych ludzi czy firmy
   dla ich własnych potrzeb"
   ->
   a) tu lepiej: "zostały stworzone, napisane, zrobione";
   b) firmy?
   c) "dla ich własnych potrzeb" jest nieco niezręczne, "które dla
      swoich własnych potrzeb napisali (zrobili, wykonali) inni
      ludzie i ...(firmy?!?)"? Gubię się
46. "Opuszczenie MIT było nieodzowne"
   Nie prościej: "konieczne"? ;)
47. "could have imposed their own distribution terms, or even turned
   the work into a proprietary software package"
   "mogłaby zastosować własne reguły dystrybucji programu, a nawet
   zamienić projekt w oprogramowanie prawnie zastrzeżone
   ->
   a) narzucić
   b) "programu" nie jest potrzebne ani właściwe - mowa ogólnie o GNU
48. "I had no intention of doing a large amount of work only to see it
   become useless for its intended purpose"
   "Nie miałem ochoty wykonać tak ogromnej pracy tylko po to, żeby mój
   wysiłek nie przybliżył nas do zamierzonego celu"
   ->
   a) w oryginale nie ma "nas"
   b) "see it become useless" != "nie przybliżył nas do" ;),
49. "Professor Winston, then the head of the MIT AI Lab"
   "profesor Winston, wtedy szef Laboratorium Sztucznej Inteligencji"
   -> s/wtedy/ówczesny/
50. "a compiler designed to handle multiple languages, including C and
   Pascal, and to support multiple target machines"
   "kompilator zaprojektowany tak, by obsługiwał różne języki
   programowania, włączając w to C i Pascala, a także żeby wspierał
   rozmaite typy komputerów"
   ->
   a) lepiej chyba: "łącznie z C i Pascalem", "m.in. C i Pascala"
   b) trudno powiedzieć, co znaczy końcówka w tłumaczeniu. W oryginale
      chodzi o kompilator, który potrafi wygenerować postaci wynikowe
      programów przeznaczone dla rozmaitych typów komputerów (a nie
      tylko dla takiej maszyny, na jakiej odbywa się kompilacja).
51. "He responded derisively, stating that the university was free
   but the compiler was not"
   "Odpowiedział w sposób prześmiewczy, zaznaczając, że to uniwersytet
   jest wolny, a nie kompilator"
   -> odpowiedział z drwiną? kpiąco? szyderczo?
52. "compiler developed at Lawrence Livermore Lab"
   "kompilatorem zaprojektowanym w Lawrence Livermore Lab"
   -> lepiej: opracowanym w LLL (projekt!=wykonanie)
53. "It supported [...] an extended version of Pascal"
   "Wspierał on [...] rozszerzoną wersję Pascala"
   -> lepiej: obsługiwał
54. "I added a C front end, and began porting it to the Motorola"
   "Dodałem mu fasadę z C i rozpocząłem adaptowanie na komputer
   Motorola"
   ->
   a) napisany przez RMS-a w C "front end do kompilatora" to zdaje się
      po prostu interfejs (użytkownika). W tym samym znaczeniu występuje
      także dalej (2x)
   b) lepiej chyba: "zacząłem przenosić go na komputer Motorola"
55. "compiler functioned by parsing the entire input file into
   a syntax tree, converting the whole syntax tree into a chain
   of "instructions", and then generating the whole output file,
   without ever freeing any storage."
   "kompilator [...] działał poprzez parsing całego pliku wyjściowego
   w drzewo składniowe, konwersję całego drzewa składniowego w ciąg
   "instrukcji", a następnie generowanie całego pliku docelowego, bez
   uwalniania zasobów."
   -> "parsing" jest niedobry, "parsowanie" poprawne, np.
      "działał tak, że dokonywał rozbioru (parsował) całości pliku
      wEjściowego do postaci drzewa składniowego, konwertował całe
      drzewo w ciąg "instrukcji", a następnie generował cały plik
      wyjściowy, przy czym na żadnym etapie nie uwalniał zasobów."
56. "That new compiler is *now* known as GCC"
   "Ten nowy kompilator jest znany jako GCC"
   -> obecnie
57. "z początku pracowałem nad GNU Emacs"
   -> Emacsem (i tak w dalszej części tekstu Emacs jest odmieniany)
58. "I began work on GNU Emacs in September 1984, and in early 1985
   it was *beginning* to be usable."
   "Prace nad GNU Emacs rozpocząłem we wrześniu 1984; na początku
   1985 nadawało się to już do użytku."
   -> a może wprost za oryginałem, prościej:
   "Prace nad GNU Emacsem rozpocząłem we wrześniu 1984, a na początku
   1985 zaczął nadawać się do użytku."?
   (BTW, w trzech kolejnych zdaniach jest cztery razy "begin"!)
59. "At this point, people began wanting to use GNU Emacs, which
   raised the question of how to distribute it."
   "W tym momencie ludzie, którzy chcieli korzystać z GNU Emacs,
   podnieśli kwestię jego dystrybucji."
   -> niezupełnie: pojawili się ludzie, którzy chcieli korzystać
   z GNU Emacsa, *co* wywołało kwestię metod jego dystrybucji.
60. "This computer, prep.ai.mit.edu, thus became the principal GNU ftp
   distribution site; when it was decommissioned a few years later,
   we transferred the name to our new ftp server"
   "Komputer ten, prep.ai.mit.edu, później został podstawowym miejscem
   dystrybucji GNU; kiedy został zezłomowany kilka lat później
   przenieśliśmy jego nazwę na nasz nowy serwer ftp"
   -> pierwsze "później" można wyciąć - nie ma go w oryginale, poza tym
   za chwilę znowu jest "później"
61. "So the question was, what would I say to them?"
   "Pytanie zostało postawiona, i co mogłem im odpowiedzieć?"
   Niezupełnie. RMS powraca tutaj do tematu, nawiązuje do pierwszego
   zdania akapitu: ~"więc pytanie brzmiało: co miałem im powiedzieć?"
62. "Wyślij mi taśmę i SASE"
    -> SASE = Self addressed stamped envelope, zaadresowana koperta
    zwrotna ze znaczkiem :-)
63. "zarobienie pieniędzy poprzez wolne oprogramowanie"
   "na wolnym oprogramowaniu"
64. "the companies that today distribute entire Linux-based GNU systems"
   "dzisiejszych przedsiębiorstw rozpowszechniających wszystkie oparte
   na Linuxie systemy GNU"
   -> entire należy w zdaniu rozumieć inaczej: "...rozpowszechniających
   całe systemy GNU oparte na Linuksie"
65. (o public domain)
   -> Jest inaczej niż sądzisz. Wolne oprogramowanie to nie tylko takie,
   które objęto licencjami typu copyleft. W szczególności programy
   należące do public domain, będące dobrem publicznym, są wolne, jeśli
   tylko autor udostępnił ich kody źródłowe, a nie same binaria. Zobacz
   proszę:
   http://www.gnu.org/philosophy/categories.pl.html#PublicDomainSoftware
   Dlatego w całym akapicie "darmowe" powinno być poprawione na "wolne".
67. "public domain software [...] is free software; but anyone can make
   a proprietary modified version of it"
   "oprogramowanie public domain jest darmowe, ale każdy może stworzyć
   jego zmodyfikowaną, chronioną prawem wersję"
   -> końcówka wymaga zmiany, bo
   a) http://www.gnu.org/philosophy/words-to-avoid.pl.html#Protection
   b) programy wydane na licencjach typu copyleft także są "chronione"
      prawem - bo copyleft wykorzystuje copyright do zagwarantowania
      wolności. Tam, gdzie nie ma przepisów dających prawa
      do oprogramowania, copyleft nie zadziała (ale też nie jest
      potrzebny)
   c) więc lepiej: "...stworzyć jego zmodyfikowaną, objętą restrykcyjną
      licecją wersję"
66. "distributed under simple permissive licenses"
   "rozpowszechnianych pod prostymi, dozwalającymi licencjami"
   ->
   a) może zamienić "dozwalające" na "liberalne"?
   b) "pod licencjami"??
68. "wiele darmowych programów jest chronionych prawem, ale
   rozpowszechnianych pod [...] licencjami, które dopuszczają tworzenie
   jego zmodyfikowanych, zastrzeżonych wersji"
   -> "jego" można wykreślić (i tak nie pasuje liczbą ;))
69. "various computer companies.  They added X to their proprietary Unix
   systems, in binary form only, and covered by the same nondisclosure
   agreement."
   "Dodały one X-y do ich zastrzeżonych systemów unixowych, wyłącznie
   formie binarnej, i obostrzonych tą samą umową o nieujawnianiu"
   ->
   a) do swoich
   b) składnia w dugiej części się rozjeżdża - może jakoś w tę stronę:
      "dodały one X-y - ale tylko w postaci binarnej - do swoich
      zastrzeżonych systemów uniksowych i objęły je tą samą umową
      o nieujawnianiu [co sam system]."
70. ""sukces" definiowany poprzez 'dotarcie do wielu użytkowników""
   -> definiowany jako?
71. "Copyleft korzysta z prawa autorskiego, ale wywraca je do góry
   nogami, żeby służyło innemu niż zazwyczaj celowi: zamiast czynić
   oprogramowanie prywatną własnością staje się narzędziem utrzymywania
    oprogramowania wolnym"
   -> miałem kłopot, bo wydawalo mi się, że składnia kuleje. A to
   po prostu skutek dłuugości zdania. Może dobrze byłoby dla jasności
   umieścić jawnie podmiot zdania podrzędnego? Mam na myśli:
   "Copyleft korzysta z prawa autorskiego, ale wywraca je do góry
   nogami, żeby służyło innemu niż zazwyczaj celowi: zamiast czynić
   oprogramowanie prywatną własnością prawo staje się narzędziem
   utrzymywania oprogramowania wolnym"
   ("keeping s. free" - "utrzymywania wolnym" nie brzmi dobrze)
72. "the crucial freedoms that define "free software" are guaranteed"
   "te podstawowe wolności, które definiują "wolne oprogramowanie",
   są gwarantowane"
   -> de facto nie tyle "definiują", co "są wymagane przez definicję";
   "wolności, które decydują o tym, że mamy do czynienia z",
   "które określają"?

Przepraszam, ale nie dam rady więcej dzisiaj nad klawiaturą, choć
już tak niewiele zostało do wstukania.

--
HQ