[gnu-pl] wlasciwa wersja pliku!

[rekrutacja]

omylkowo przeslalem nie to, co trzeba (ciut starsza wersje pliku)
w zalaczniku wlasciwa, przepraszam.
rekrutacja

The GNU Project
Projekt GNU

by Richard Stallman
Richard Martin Stallman

originally published in the book "Open Sources"
Tekst pierwotnie opublikowany w ksi±¿ce "Open Sources"

The first software-sharing community
Pierwsza wspólnota/spo³eczno¶æ dziel±ca siê oprogramowaniem
[mam tu k³opot - wspólnota jest bli¿sze znaczeniowo, ale w jêzyku polskim s³owo 
to jest silnie nacechowane ideologicznie, co nie odpowiada angielskiej 
community maj±cej bardziej neutralny wyd¼wiêk. Jakie¶ propozycje, g³osy? Jak do 
tej pory radzili¶cie sobie z t³umaczeniem tego s³owa? Dalszy tekst trzeba 
bêdzie pozmieniaæ konsekwentnie w zale¿no¶ci od obranej opcji]

When I started working at the MIT Artificial Intelligence Lab in 1971, I became 
part of a software-sharing community that had existed for many years. Sharing 
of software was not limited to our particular community; it is as old as 
computers, just as sharing of recipes is as old as cooking. But we did it more 
than most.
Kiedy w 1971 roku rozpocz±³em pracê w Laboratorium Sztucznej Inteligencji MIT 
[Massachusetts Institute od Technology] sta³em siê czê¶ci± wspólnoty dziel±cej 
siê oprogramowaniem, która dzia³a³a przez wiele lat. Dzielenie siê programami 
nie ogranicza³o siê wy³±cznie do naszej wspólnoty. Jest tak stare, jak 
komputery, podobnie jak dzielenie siê przepisami jest tak stare, jak samo 
gotowanie. Ale nasza wspólnota dzieli³a siê w jeszcze wiêkszym stopniu ni¿ inne.

The AI Lab used a timesharing operating system called ITS (the Incompatible 
Timesharing System) that the lab's staff hackers (1) had designed and written 
in assembler language for the Digital PDP-10, one of the large computers of the 
era. As a member of this community, an AI lab staff system hacker, my job was 
to improve this system.
Laboratorium Sztucznej Inteligencji korzysta³o z systemu operacyjnego ITS (the 
Incompatible Timesharig System), który dzieli³ czas pracy procesora pomiêdzy 
u¿ytkowników. Zosta³ on zaprojektowany i napisany w jêzyku assembler przez 
hackerów [1] z Laboratorium na komputer Digital PDP-10, jeden z wielkich 
komputerów tamtego czasu. Moja praca, jako cz³onka spo³eczno¶ci i pracownika 
Laboratorium, polega³a na rozwijaniu tego systemu.

We did not call our software "free software", because that term did not yet 
exist; but that is what it was. Whenever people from another university or a 
company wanted to port and use a program, we gladly let them. If you saw 
someone using an unfamiliar and interesting program, you could always ask to 
see the source code, so that you could read it, change it, or cannibalize parts 
of it to make a new program.
Nie nazywali¶my naszego oprogramowania "wolnym oprogramowaniem", bo taki termin 
wówczas nie istnia³. Ale w³a¶nie takie ono by³o. Je¶li pracownicy innego 
uniwersytetu albo firmy chcieli adaptowaæ i u¿ywaæ programu, to z chêci± siê 
zgadzali¶my. Kiedy widzia³e¶ kogo¶ korzystaj±cego z nieznanego, interesuj±cego 
programu, to zawsze mog³e¶ poprosiæ o jego kod ¼ród³owy: ¿eby go przeczytaæ, 
zmieniæ lub u¿yæ jego fragmentów do stworzenia nowego programu.

(1) The use of "hacker" to mean "security breaker" is a confusion on the part 
of the mass media. We hackers refuse to recognize that meaning, and continue 
using the word to mean, "Someone who loves to program and enjoys being clever 
about it."
[1] u¿ycie s³owa hacker w znaczeniu "komputerowy w³amywacz" jest mylne, wina 
le¿y tu po stronie mass mediów. My, hackerzy, nie zgadzamy siê z takim jego 
rozumieniem, i dalej u¿ywamy terminu hacker rozumianego jako "Kto¶, kto kocha 
program i lubi siê nim sprytnie bawiæ."

The collapse of the community
Upadek spo³eczno¶ci

The situation changed drastically in the early 1980s when Digital discontinued 
the PDP-10 series. Its architecture, elegant and powerful in the 60s, could not 
extend naturally to the larger address spaces that were becoming feasible in 
the 80s. This meant that nearly all of the programs composing ITS were 
obsolete. 
Sytuacja zmieni³a siê drastycznie we wczesnych latach 80., kiedy Digital 
zakoñczy³ produkcjê PDP-10. Ich architektura, elegancka i potê¿na w latach 60., 
nie mog³a byæ rozwijana dla wiêkszych przestrzeni adresowych, jakie realizowano 
w latach 80. To oznacza³o, ¿e niemal wszystkie programy sk³adaj±ce siê na ITS 
sta³y siê przestarza³e.

The AI lab hacker community had already collapsed, not long before. In 1981, 
the spin-off company Symbolics had hired away nearly all of the hackers from 
the AI lab, and the depopulated community was unable to maintain itself. (The 
book Hackers, by Steve Levy, describes these events, as well as giving a clear 
picture of this community in its prime.) When the AI lab bought a new PDP-10 in 
1982, its administrators decided to use Digital's non-free timesharing system 
instead of ITS.
Spo³eczno¶æ hackerów z Laboratorium Sztucznej Inteligencji rozpad³a siê 
niewiele wcze¶niej. W roku 1981 rozwijaj±ca siê firma Symbolics zatrudni³a 
niemal wszystkich hackerów z Laboratorium, a wyludniona spo³eczno¶æ nie mog³a 
siê ju¿ samodzielnie utrzymaæ [na powierzchni]. (Ksi±¿ka "Hackers" Steve'go 
Levy opisuje te wydarzenia, a tak¿e daje klarowny opis samej spo³eczno¶ci). 
Kiedy Laboratorium zakupi³o nowy komputer PDP-10 w roku 1982, jego 
administratorzy zdecydowali siê na korzystanie z zastrze¿onego/nie-wolnego [w 
innych miejscach t³umaczê non-free jako "nie-wolny", jednak w tym miejscu 
zastrze¿ony chyba lepiej oddaje istotê problemu] systemu operacyjnego 
dziel±cego czas pracy firmy Digital w miejsce ITS.

The modern computers of the era, such as the VAX or the 68020, had their own 
operating systems, but none of them were free software: you had to sign a 
nondisclosure agreement even to get an executable copy. 
Nowoczesne w tamtych czasach komputery, takie jak VAX czy 68020, mia³y swoje 
w³asne systemy operacyjne, ale ¿aden z nich nie by³ wolnym oprogramowaniem. 
Trzeba by³o podpisaæ umowê o nieujawnianiu [*] tylko po to, ¿eby dostaæ 
dyskietkê z programem.

[*] umowa o nieujawnianiu /nondisclosure agreement/jest specyficznym rodzajem 
umowy zawieranej pomiêdzy producentem a u¿ytkownikiem, w my¶l której u¿ytkownik 
pozbawiony jest nie tylko prawa do kopiowania i rozpowszechniania produktu 
jakim jest program, ale nawet wyjawiania technicznych problemów i szczegó³ów, 
jakie pozna³ w trakcie pracy - przyp. t³um.

This meant that the first step in using a computer was to promise not to help 
your neighbor. A cooperating community was forbidden. The rule made by the 
owners of proprietary software was, "If you share with your neighbor, you are a 
pirate. If you want any changes, beg us to make them."
To oznacza³o, ¿e pierwszym dzia³aniem przy korzystaniu z komputerów by³a 
obietnica odmowy pomocy kolegom. Wspó³pracuj±ca ze sob± wspólnota by³a 
zakazana. Zasad± wprowadzon± przez w³a¶cicieli zastrze¿onego prawnie 
oprogramowania by³o "je¶li dzielisz siê z koleg±, to jeste¶ piratem, a je¶li 
potrzebujesz zmian, to popro¶, by¶my je wprowadzili".

The idea that the proprietary-software social system--the system that says you 
are not allowed to share or change software--is antisocial, that it is 
unethical, that it is simply wrong, may come as a surprise to some readers. But 
what else could we say about a system based on dividing the public and keeping 
users helpless? Readers who find the idea surprising may have taken 
proprietary-software social system as given, or judged it on the terms 
suggested by proprietary software businesses. Software publishers have worked 
long and hard to convince people that there is only one way to look at the 
issue. 
Idea, ¿e system spo³eczny ukryty za oprogramowaniem prawnie zastrze¿onym - 
system, który mówi, ¿e nie wolno ci dzieliæ siê programami ani ich zmieniaæ - 
jest antyspo³eczny, nieetyczny, ¿e jest po prostu niew³a¶ciwy, mo¿e byæ 
zaskoczeniem dla niektórych czytelników. Ale co innego mogliby¶my powiedzieæ o 
systemie opartym na wprowadzaniu podzia³ów miêdzy ludzi i pozostawianiu 
u¿ytkowników bez pomocy? Czytelnicy, którym ta idea wydaje siê zaskakuj±ca, 
prawdopodobnie uwa¿aj± system spo³eczny oprogramowania-prawnie-zastrze¿onego za 
naturalny, albo os±dzaj± go w terminach u¿ywanych przez producentów 
oprogramowania prawnie zastrze¿onego. Producenci oprogramowania ciê¿ko i d³ugo 
pracowali nad przekonaniem ludzi, ¿e to jedyny sposób, w jaki mo¿na patrzeæ na 
sprawê. 

When software publishers talk about "enforcing" their "rights" or "stopping 
piracy", what they actually *say* is secondary. The real message of these 
statements is in the unstated assumptions they take for granted; the public is 
supposed to accept them uncritically. So let's examine them. 
Kiedy producenci oprogramowania mówi± o "egzekwowaniu" ich "praw" albo 
"powstrzymaniu piractwa", to *co* w danej chwili mówi± jest w istocie 
drugorzêdne. Faktyczn± tre¶ci± ich wypowiedzi s± nieumotywowane za³o¿enia 
traktowane przez nich jak rzecz oczywista. S³uchacze maj± rzecz przyjmowaæ 
bezkrytycznie. Przetestujmy zatem te za³o¿enia.

One assumption is that software companies have an unquestionable natural right 
to own software and thus have power over all its users. (If this were a natural 
right, then no matter how much harm it does to the public, we could not 
object.) Interestingly, the US Constitution and legal tradition reject this 
view; copyright is not a natural right, but an artificial government-imposed 
monopoly that limits the users' natural right to copy. 
Pierwszym jest, ¿e producenci oprogramowania maj± niezbite, naturalne prawo do 
posiadania programów, a przez to do wywierania wp³ywu na wszystkich ich 
u¿ytkowników. (Gdyby by³o to prawo naturalne, to wtedy bez wzglêdu na to, jak 
wiele szkody przynosi spo³eczno¶ci, nie mogliby¶my z nim dyskutowaæ). Ale 
konstytucja Stanów Zjednoczonych i tradycja prawna odrzucaj± ten pogl±d. Prawo 
autorskie nie jest prawem naturalnym, tylko sztucznym, utrzymywanym przez rz±d 
monopolem, który ogranicza naturalne prawo u¿ytkowników do kopiowania.

Another unstated assumption is that the only important thing about software is 
what jobs it allows you to do--that we computer users should not care what kind 
of society we are allowed to have. 
Kolejnym za³o¿eniem jest, ¿e jedyn± istotn± rzecz± w programach komputerowych 
jest praca, któr± pozwalaj± one wykonaæ - ¿e my, u¿ytkownicy komputerów, nie 
powinni¶my dbaæ o to, jaki rodzaj spo³eczno¶ci mamy prawo tworzyæ.

A third assumption is that we would have no usable software (or would never 
have a program to do this or that particular job) if we did not offer a company 
power over the users of the program. This assumption may have seemed plausible, 
before the free software movement demonstrated that we can make plenty of 
useful software without putting chains on it. 
Trzecim za³o¿eniem jest, ze nie mieliby¶my u¿ytecznego oprogramowania (albo nie 
mieliby¶my nigdy programu do wykonania tej czy tamtej konkretnej pracy) 
gdyby¶my nie dali firmie komputerowej w³adzy nad jego u¿ytkownikami. To 
za³o¿enie wydawa³o siê ca³kiem sensowne zanim ruch wolnego oprogramowania 
pokaza³, ¿e mo¿emy stworzyæ mnóstwo u¿ytecznego oprogramowania bez zak³adania 
na niego kajdan.

If we decline to accept these assumptions, and judge these issues based on 
ordinary common-sense morality while placing the users first, we arrive at very 
different conclusions. Computer users should be free to modify programs to fit 
their needs, and free to share software, because helping other people is the 
basis of society. 
There is no room here for an extensive statement of the reasoning behind this 
conclusion, so I refer the reader to the web page, 
http://www.gnu.org/philosophy/why-free.html. 
Je¶li odrzucimy te za³o¿enia, a rzecz os±dzimy bazuj±c na zwyk³ej, 
zdroworozs±dkowej moralno¶ci czyni±c przedmiotem os±du przede wszystkim [dobro] 
u¿ytkownika, dojdziemy do krañcowo odmiennych wniosków. U¿ytkownicy komputerów 
powinni mieæ wolno¶æ w zakresie modyfikowania programów do swoich potrzeb, i 
wolno¶æ do dzielenia siê oprogramowaniem, poniewa¿ pomaganie innym jest 
podstaw± funkcjonowania spo³eczeñstwa. Nie ma tu miejsca na przedstawienie 
wyczerpuj±cego uzasadnienia tego twierdzenia, dlatego pozwolê sobie skierowaæ 
czytelnika do tekstu "Dlaczego oprogramowanie nie powinno mieæ w³a¶cicieli" 
(http://www.gnu.org/philosophy/why-free.pl.html)

A stark moral choice.
Wybór czysto moralny

With my community gone, to continue as before was impossible. Instead, I faced 
a stark moral choice. 
Kiedy moja spo³eczno¶æ przesta³a istnieæ nie mo¿na ju¿ by³o dzia³aæ w ten sam 
sposób. Ja natomiast stan±³em w obliczu czysto moralnego wyboru.

The easy choice was to join the proprietary software world, signing 
nondisclosure agreements and promising not to help my fellow hacker. Most 
likely I would also be developing software that was released under 
nondisclosure agreements, thus adding to the pressure on other people to betray 
their fellows too. 
Naj³atwiejszym rozwi±zaniem by³oby wej¶cie w ¶wiat oprogramowania prawnie 
zastrze¿onego - podpisanie umowy o nie ujawnianiu i zgoda na nie udzielanie 
pomocy moim kolegom hackerom. Zapewne tak¿e ja pracowa³bym nad rozwojem 
oprogramowania publikowanego pod gro¼b± umów o nie ujawnianiu, ty samym 
wywieraj±c presjê na innych, aby tak¿e oni zdradzili swoich przyjació³.

I could have made money this way, and perhaps amused myself writing code. But I 
knew that at the end of my career, I would look back on years of building walls 
to divide people, and feel I had spent my life making the world a worse place. 
Móg³bym w ten sposób zarabiaæ pieni±dze, byæ mo¿e móg³bym znale¼æ rado¶æ w 
pisaniu kodu. Ale wiedzia³em, ¿e na koñcu swojej kariery obejrza³bym siê na 
lata, które spêdzi³em buduj±c mury miêdzy lud¼mi, i poczu³bym ¿e ¿ycie minê³o 
mi na czynieniu ¶wiata [jeszcze] gorszym miejscem.

I had already experienced being on the receiving end of a nondisclosure 
agreement, when someone refused to give me and the MIT AI lab the source code 
for the control program for our printer. (The lack of certain features in this 
program made use of the printer extremely frustrating.) So I could not tell 
myself that nondisclosure agreements were innocent. I was very angry when he 
refused to share with us; I could not turn around and do the same thing to 
everyone else. 
Ju¿ wtedy do¶wiadczy³em, co znaczy byæ poszkodowanym przez umowê o nie 
ujawnianiu, kiedy kto¶ odmówi³ mi oraz Laboratorium MIT kodu ¼ród³owego do 
programu kontroluj±cego drukarkê (brak pewnych mo¿liwo¶ci tego programu czyni³ 
korzystanie z drukarki zajêciem ogromnie frustruj±cym.) Tak wiêc nie mog³em 
sobie powiedzieæ, ¿e umowy o nie ujawnianiu s± niewinne. By³em wkurzony, kiedy 
odmówiono nam podzielenia siê kodem; nie mog³em odwróciæ kota ogonem i czyniæ 
tego samego innym. 

Another choice, straightforward but unpleasant, was to leave the computer 
field. That way my skills would not be misused, but they would still be wasted. 
I would not be culpable for dividing and restricting computer users, but it 
would happen nonetheless. 
Kolejnym mo¿liwym wyborem, oczywistym, choæ nieprzyjemnym, by³by wybór innej 
kariery. W ten sposób moje umiejêtno¶ci nie by³yby szkodliwe, ci±gle jednak 
by³yby marnotrawione. Nie by³bym odpowiedzialny za dzielenie i ograniczanie 
u¿ytkowników komputerów, ale to i tak mia³oby miejsce.

So I looked for a way that a programmer could do something for the good. I 
asked myself, was there a program or programs that I could write, so as to make 
a community possible once again? 
Dlatego szuka³em drogi, dziêki której móg³bym zrobiæ co¶ dobrego jako 
programista. Zapyta³em siebie, czy jest program, lub programy, które móg³bym 
napisaæ, i w ten sposób ponownie umo¿liwiæ powstanie wspólnoty. 

The answer was clear: what was needed first was an operating system. That is 
the crucial software for starting to use a computer. With an operating system, 
you can do many things; without one, you cannot run the computer at all. With a 
free operating system, we could again have a community of cooperating 
hackers--and invite anyone to join. And anyone would be able to use a computer 
without starting out by conspiring to deprive his or her friends. 
Odpowied¼ by³a jasna: pierwsz± potrzebn± rzecz± jest system operacyjny. To jest 
podstawowe oprogramowanie, które umo¿liwia korzystanie z komputera. Maj±c 
system operacyjny mo¿na robiæ wiele rzeczy. Bez niego w ogóle nie mo¿na 
uruchomiæ komputera. Maj±c wolny system operacyjny ponownie mogliby¶my stworzyæ 
wspólnotê wspó³pracuj±cych ze sob± hackerów, i zaprosiæ ka¿dego by do nas 
do³±czy³. I ka¿dy móg³by u¿ywaæ komputera bez rozpoczynania od [conspiring to 
deprive] swoich przyjació³.

As an operating system developer, I had the right skills for this job. So even 
though I could not take success for granted, I realized that I was elected to 
do the job. I chose to make the system compatible with Unix so that it would be 
portable, and so that Unix users could easily switch to it. The name GNU was 
chosen following a hacker tradition, as a recursive acronym for "GNU's Not 
Unix." 
Jako specjalista od systemów operacyjnych mia³em w³a¶ciwe umiejêtno¶ci. I choæ 
nie mog³em byæ pewny sukcesu ca³ego przedsiêwziêcia, to zrozumia³em, ¿e jestem 
wybrany do tej pracy. Zdecydowa³em siê zrobiæ system kompatybilny z Unixem, tak 
¿eby by³ ³atwy w przenoszeniu na ró¿ne komputery, i ¿eby u¿ytkownicy Unixa 
mogli ³atwo siê na niego przerzuciæ. Nazwa GNU zosta³a wybrana, zgodnie ze 
stara hackersk± tradycj±, jako rekursywny akronim "GNU Nie jest Unixem" ["Gnu's 
Not Unix"].

An operating system does not mean just a kernel, barely enough to run other 
programs. In the 1970s, every operating system worthy of the name included 
command processors, assemblers, compilers, interpreters, debuggers, text 
editors, mailers, and much more. ITS had them, Multics had them, VMS had them, 
and Unix had them. The GNU operating system would include them too.

System operacyjny nie oznacza wy³±cznie j±dra, ledwo wystarczaj±cego do 
uruchomiania innych programów. W latach 70. ka¿dy system operacyjny warty tej 
nazwy zawiera³ procesory [?] komend, asemblery, kompilatory, interpretery [?], 
debugery, edytory tekstowe, programy pocztowe i wiele, wiele wiêcej innych 
aplikacji. ITS mia³ to wszystko, Multics mia³, VMS mia³ i Unix mia³. System 
operacyjny GNU tak¿e mia³ to mieæ.

Later I heard these words, attributed to Hillel (1): 
If I am not for myself, who will be for me?
If I am only for myself, what am I?
If not now, when? 
The decision to start the GNU project was based on a similar spirit. 
Pó¼niej us³ysza³em s³owa, przypisywane Hillelowi (1):
Je¶li nie jestem dla siebie, kto bêdzie dla mnie?
Je¶li jestem tylko dla siebie, to czym jestem?
Je¶li nie teraz, to kiedy?
Decyzja o powo³aniu do ¿ycia Projektu GNU podjêta zosta³a w podobnym duchu. 

(1) As an Atheist, I don't follow any religious leaders, but I sometimes find I 
admire something one of them has said. 
(1) Jako ateista nie jestem zwolennikiem ¿adnego z przywódców religijnych, ale 
czasem znajdujê godnymi podziwu s³owa, jakie który¶ z nich wypowiedzia³.

Free as in freedom
Free as in freedom

The term "free software" is sometimes misunderstood--it has nothing to do with 
price. It is about freedom. Here, therefore, is the definition of free 
software: a program is free software, for you, a particular user, if:
Termin "wolne oprogramowanie" czasem jest mylnie rozumiany - to nie ma nic 
wspólnego z cen± [nieprzet³umaczalna gra s³ów: free w jêzyku angielskim znaczy 
zarówno wolny, jak i darmowy, patrz te¿ 
http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.pl.html]. Tu chodzi o wolno¶æ. Dlatego 
definicja wolnego oprogramowania jest nastêpuj±ca: program jest wolnym 
oprogramowaniem dla ciebie, jego u¿ytkownika, je¶li:

* You have the freedom to run the program, for any purpose.
* masz prawo do jego uruchamiania w dowolnym celu.

* You have the freedom to modify the program to suit your needs. (To make this 
freedom effective in practice, you must have access to the source code, since 
making changes in a program without having the source code is exceedingly 
difficult.)
* masz prawo do modyfikowania programu, tak by zaspokaja³ twoje potrzeby. (¿eby 
to prawo by³o efektywne musisz mieæ dostêp do kodu ¼ród³owego, bo wprowadzanie 
zmian do programu bez posiadania kodu ¼ród³owego jest niewyobra¿alnie trudne)

* You have the freedom to redistribute copies, either gratis or for a fee.
* masz prawo do rozprowadzania kopii programu, zarówno za darmo, jak i za op³at±

* You have the freedom to distribute modified versions of the program, so that 
the community can benefit from your improvements. 
* masz prawo do rozprowadzania zmodyfikowanych wersji programu, tak ¿eby 
spo³eczno¶æ mog³a skorzystaæ z twoich ulepszeñ.


Since "free" refers to freedom, not to price, there is no contradiction between 
selling copies and free software. In fact, the freedom to sell copies is 
crucial: collections of free software sold on CD-ROMs are important for the 
community, and selling them is an important way to raise funds for free 
software development. Therefore, a program which people are not free to include 
on these collections is not free software.
S³owo "free" odnosi siê do wolno¶ci, a nie do ceny, wiêc nie ma sprzeczno¶ci 
miêdzy sprzeda¿± kopii programu, a wolnym oprogramowaniem. W rzeczywisto¶ci 
prawo do sprzedawania kopii jest fundamentalne: zestawy wolnego oprogramowania 
sprzedawane na CD-romach s± wa¿ne dla spo³eczno¶ci, a sprzedawanie ich jest 
istotnym sposobem pozyskiwania funduszy na rozwój wolnego oprogramowania. 
Dlatego program, którego ludzie nie mog± do³±czaæ do takiego zestawu, nie jest 
wolnym oprogramowaniem.

Because of the ambiguity of "free", people have long looked for alternatives, 
but no one has found a suitable alternative. The English Language has more 
words and nuances than any other, but it lacks a simple, unambiguous, word that 
means "free," as in freedom--"unfettered," being the word that comes closest in 
meaning. Such alternatives as "liberated", "freedom," and "open" have either 
the wrong meaning or some other disadvantage.
Z powodu wieloznaczno¶ci s³owa "free" ludzie szukali dla niego alternatyw, ale 
¿adna nie zosta³a uznana za w³a¶ciw±. Jêzyk angielski posiada wiêcej s³ów i 
niuansów ni¿ jakikolwiek inny, ale brakuje w nim prostego, niedwuznacznego 
s³owa które znaczy³oby "wolny" ["free" as in "freedom"]. "Nieskrêpowany" 
["unfettered"] jest s³owem najbli¿szym mu znaczeniowo. Takie alternatywy jak 
"oswobodzony" ["liberated"], "wolno¶æ" ["freedom"] czy "otwarty" ["open"] maj± 
albo niew³a¶ciwe znaczenie, albo jakie¶ inne wady.

GNU software and the GNU system
Oprogramowanie GNU i system GNU

Developing a whole system is a very large project. To bring it into reach, I 
decided to adapt and use existing pieces of free software wherever that was 
possible. For example, I decided at the very beginning to use TeX as the 
principal text formatter; a few years later, I decided to use the X Window 
System rather than writing another window system for GNU.
Budowanie ca³ego systemu to bardzo du¿y projekt. ¯eby go osi±gn±æ zdecydowa³em 
siê zaadaptowaæ i u¿ywaæ istniej±cych fragmentów wolnego oprogramowania gdzie 
tylko by³o to mo¿liwe. Na przyk³ad na samym pocz±tku zdecydowa³em siê u¿ywaæ 
Tex'a jako podstawowego edytora tekstów, a kilka lat pó¼niej raczej 
zaakceptowaæ X Window System, ni¿ pisaæ inny system okienkowy dla GNU.

Because of this decision, the GNU system is not the same as the collection of 
all GNU software. The GNU system includes programs that are not GNU software, 
programs that were developed by other people and projects for their own 
purposes, but which we can use because they are free software.
Z powodu tej decyzji system GNU nie jest tym samym, co zestaw ca³ego 
oprogramowania GNU. System GNU zawiera programy, które nie s± oprogramowaniem 
GNU, programy których by³y tworzone przez innych ludzi czy firmy dla ich 
w³asnych potrzeb. Mo¿emy ich jednak u¿ywaæ, bo s± wolnym oprogramowaniem. 


Commencing the project
Pocz±tki projektu

In January 1984 I quit my job at MIT and began writing GNU software. Leaving 
MIT was necessary so that MIT would not be able to interfere with distributing 
GNU as free software. If I had remained on the staff, MIT could have claimed to 
own the work, and could have imposed their own distribution terms, or even 
turned the work into a proprietary software package. I had no intention of 
doing a large amount of work only to see it become useless for its intended 
purpose: creating a new software-sharing community.
W styczniu 1984 porzuci³em pracê w MIT i rozpocz±³em pisanie oprogramowania 
GNU. Opuszczenie MIT by³o nieodzowne, ¿eby MIT nie móg³ ingerowaæ w 
rozprowadzanie GNU jako wolnego oprogramowania. Gdybym pozosta³ pracownikiem 
MIT uczelnia mog³aby zg³osiæ roszczenia do mojej pracy, mog³aby zastosowaæ 
w³asne regu³y dystrybucji programu, a nawet zamieniæ projekt w oprogramowanie 
prawnie zastrze¿one. Nie mia³em ochoty wykonaæ tak ogromnej pracy tylko po to, 
¿eby mój wysi³ek nie przybli¿y³ nas do zamierzonego celu: stworzenia nowej 
wspólnoty dziel±cej siê oprogramowaniem.

However, Professor Winston, then the head of the MIT AI Lab, kindly invited me 
to keep using the lab's facilities.
Pomimo to profesor Winston, wtedy szef Laboratorium Sztucznej Inteligencji MIT, 
¿yczliwie umo¿liwi³ mi dalsze korzystanie z wyposa¿enia laboratorium.

The first steps
Pierwsze kroki

Shortly before beginning the GNU project, I heard about the Free University 
Compiler Kit, also known as VUCK. (The Dutch word for "free" is written with a 
V.) This was a compiler designed to handle multiple languages, including C and 
Pascal, and to support multiple target machines. I wrote to its author asking 
if GNU could use it.
Tu¿ przed rozpoczêciem prac nad GNU us³ysza³em o Free University Compiler Kit, 
znanym tak¿e jako VUCK (holenderskie s³owo oznaczaj±ce "free" pisze siê przez 
V). To by³ kompilator zaprojektowany tak, by obs³ugiwa³ ró¿ne jêzyki 
programowania, w³±czaj±c w to C i Pascala, a tak¿e ¿eby wspiera³ rozmaite typy 
komputerów. Napisa³em do autora z pytaniem, czy mo¿na go u¿yæ do tworzenia GNU. 
He responded derisively, stating that the university was free but the compiler 
was not. I therefore decided that my first program for the GNU project would be 
a multi-language, multi-platform compiler.
Odpowiedzia³ w sposób prze¶miewczy, zaznaczaj±c, ¿e to uniwersytet jest wolny, 
a nie kompilator. Wtedy zdecydowa³em, ¿e moim pierwszym programem dla GNU 
bêdzie wielojêzykowy i wieloplatformowy kompilator.

Hoping to avoid the need to write the whole compiler myself, I obtained the 
source code for the Pastel compiler, which was a multi-platform compiler 
developed at Lawrence Livermore Lab. It supported, and was written in, an 
extended version of Pascal, designed to be a system-programming language. I 
added a C front end, and began porting it to the Motorola 68000 computer. But I 
had to give that up when I discovered that the compiler needed many megabytes 
of stack space, and the available 68000 Unix system would only allow 64k.
W nadziei, ¿e uda mi siê  unikn±æ pisania ca³ego kompilatora samodzielnie, 
zamówi³em kod ¼ród³owy Pastela, który by³ wieloplatformowym kompilatorem 
zaprojektowanym w Lawrence Livermore Lab. Wspiera³ on - i by³ napisany w tym 
jêzyku - rozszerzon± wersjê Pascala, zaprojektowanego jako jêzyk programowania 
systemów. Doda³em mu fasadê z C i rozpocz±³em adaptowanie na komputer Motorola 
68000. Ale musia³em siê poddaæ, kiedy odkry³em ze kompilator potrzebuje wielu 
megabajtów pamiêci, a istniej±cy na 68000 system unixowy zezwala³ tylko na 64 
kb.

I then realized that the Pastel compiler functioned by parsing the entire input 
file into a syntax tree, converting the whole syntax tree into a chain of 
"instructions", and then generating the whole output file, without ever freeing 
any storage. At this point, I concluded I would have to write a new compiler 
from scratch. That new compiler is now known as GCC; none of the Pastel 
compiler is used in it, but I managed to adapt and use the C front end that I 
had written. But that was some years later; first, I worked on GNU Emacs.
Pó¼niej zrozumia³em, ze kompilator Pastel dzia³a³ poprzez parsing ca³ego pliku 
wyj¶ciowego w drzewo sk³adniowe, konwersjê ca³ego drzewa sk³adniowego w ci±g 
"instrukcji", a nastêpnie generowanie ca³ego pliku docelowego, bez uwalniania 
zasobów. Wtedy dotar³o do mnie, ¿e nowy kompilator muszê napisaæ od zera. Ten 
nowy kompilator jest znany jako GCC. Nie u¿y³em w nim ¿adnego fragmentu 
Pastela, ale uda³o mi siê zaadaptowaæ i u¿yæ napisanej wcze¶niej fasady w C. To 
by³o jednak kilka lat pó¼niej: z pocz±tku pracowa³em nad GNU Emacs.

GNU Emacs
GNU Emacs

I began work on GNU Emacs in September 1984, and in early 1985 it was beginning 
to be usable. This enabled me to begin using Unix systems to do editing; having 
no interest in learning to use vi or ed, I had done my editing on other kinds 
of machines until then.
Prace nad GNU Emacs rozpocz±³em we wrze¶niu 1984; na pocz±tku 1985 nadawa³o siê 
to juz do u¿ytku. To pozwoli³o mi na wykorzystanie systemów unixowych do 
edycji. Nie maj±c interesu w uczeniu siê vi czy ed do tej pory edycji 
dokonywa³em na maszynach innego typu.

At this point, people began wanting to use GNU Emacs, which raised the question 
of how to distribute it. Of course, I put it on the anonymous ftp server on the 
MIT computer that I used. (This computer, prep.ai.mit.edu, thus became the 
principal GNU ftp distribution site; when it was decommissioned a few years 
later, we transferred the name to our new ftp server.) But at that time, many 
of the interested people were not on the Internet and could not get a copy by 
ftp. So the question was, what would I say to them?
W tym momencie ludzie, którzy chcieli korzystaæ z GNU Emacs, podnie¶li kwestiê 
jego dystrybucji. Oczywi¶cie umie¶ci³em go na anonimowym serwerze ftp na 
komputerze MIT z którego korzysta³em. (Komputer ten, prep.ai.mit.edu, pó¼niej 
zosta³ podstawowym miejscem dystrybucji GNU; kiedy zosta³ zez³omowany kilka lat 
pó¼niej przenie¶li¶my jego nazwê na nasz nowy serwer ftp.) Ale w owym czasie 
wielu zainteresowanych nie mia³o dostêpu do internetu, i nie mog³o uzyskaæ 
kopii poprzez ftp. Pytanie zosta³o postawiona, i co mog³em im odpowiedzieæ?

I could have said, "Find a friend who is on the net and who will make a copy 
for you." Or I could have done what I did with the original PDP-10 Emacs: tell 
them, "Mail me a tape and a SASE, and I will mail it back with Emacs on it." 
But I had no job, and I was looking for ways to make money from free software. 
So I announced that I would mail a tape to whoever wanted one, for a fee of 
$150. In this way, I started a free software distribution business, the 
precursor of the companies that today distribute entire Linux-based GNU systems.
Móg³bym powiedzieæ "Znajd¼ przyjaciela z dostêpem do internetu, który zrobi dla 
ciebie kopiê". Albo mog³em zrobiæ to, co robi³em z oryginalnym Emacsem na 
PDP-10, mówi±c "Wy¶lij mi ta¶mê i SASE, a ja ci j± ode¶lê z nagranym Emacsem". 
Ale nie mia³em pracy, i szuka³em sposobu na zarobienie pieniêdzy poprzez wolne 
oprogramowanie. Dlatego og³osi³em, ¿e wy¶lê ta¶mê ka¿demu, kto tego chce, za 
op³at± 150$. W ten sposób stworzy³em firmê handluj±c± wolnym oprogramowaniem, 
poprzednika dzisiejszych przedsiêbiorstw rozpowszechniaj±cych wszystkie oparte 
na linuxie systemy GNU.

Is a program free for every user?
Czy program jest wolny dla ka¿dego u¿ytkownika? 

If a program is free software when it leaves the hands of its author, this does 
not necessarily mean it will be free software for everyone who has a copy of 
it. For example, public domain software (software that is not copyrighted) is 
free software; but anyone can make a proprietary modified version of it. 
Likewise, many free programs are copyrighted but distributed under simple 
permissive licenses which allow proprietary modified versions.
Je¶li program jest wolny kiedy opuszcza rêce autora, nie oznacza to 
automatycznie, ¿e bêdzie wolnym oprogramowaniem dla ka¿dego, kto ma jego kopiê. 
Na przyk³ad oprogramowanie public domain (oprogramowanie które nie podlega 
prawu autorskiemu) jest darmowe, ale ka¿dy mo¿e stworzyæ jego zmodyfikowan±, 
chronion± prawem wersjê. Podobnie wiele darmowych programów jest chronionych 
prawem, ale rozpowszechnianych pod prostymi, dozwalaj±cymi licencjami które 
dopuszczaj± tworzenie jego zmodyfikowanych, zastrze¿onych wersji. 
[to jest kwestia definicji co jest wolnym oprogramowaniem. Konsekwentnie 
wychodze z zalozenia, ze wolnym nazywamy oprogramowanie copyleftowe, podczas 
gdy public domain moze byc co najwyzej darmowe. Jesli jestem w bledzie, prosze 
o uwagi] 


The paradigmatic example of this problem is the X Window System. Developed at 
MIT, and released as free software with a permissive license, it was soon 
adopted by various computer companies. They added X to their proprietary Unix 
systems, in binary form only, and covered by the same nondisclosure agreement. 
These copies of X were no more free software than Unix was.
Wzorcowym przyk³adem tego problemu jest X Window System. Stworzony na MIT, i 
opublikowany jako darmowe oprogramowanie z dozwalaj±c± licencj±, szybko zosta³ 
zaadaptowany przez ró¿ne firmy komputerowe. Doda³y one iX-y do ich 
zastrze¿onych systemów unixowych, wy³±cznie formie binarnej, i obostrzonych t± 
sam± umow± o nieujawnianiu. Te kopie iX-ów nie by³y ju¿ bardziej wolne, ni¿ sam 
Unix.

The developers of the X Window System did not consider this a problem--they 
expected and intended this to happen. Their goal was not freedom, just 
"success", defined as "having many users." They did not care whether these 
users had freedom, only that they should be numerous.
Twórcy X Window System nie uwa¿ali tego za problem - oczekiwali i chcieli, by 
tak siê w³a¶nie sta³o. Ich celem nie by³a "wolno¶æ", ale "sukces" definiowany 
poprzez "dotarcie do wielu u¿ytkowników". Nie dbali o to, czy ci u¿ytkownicy 
maj± wolno¶æ, tylko o to, by ich by³o wielu. 

This lead to a paradoxical situation where two different ways of counting the 
amount of freedom gave different answers to the question, "Is this program 
free?" If you judged based on the freedom provided by the distribution terms of 
the MIT release, you would say that X was free software. But if you measured 
the freedom of the average user of X, you would have to say it was proprietary 
software. Most X users were running the proprietary versions that came with 
Unix systems, not the free version.
To doprowadzi³o do paradoksalnej sytuacji, w której dwa ró¿ne sposoby mierzenia 
ilo¶ci wolno¶ci dawa³y ró¿ne odpowiedzi na pytanie "Czy ten program jest 
wolny?". Gdyby s±dziæ wed³ug wolno¶ci, która zapewniaj± warunki dystrybucji 
edycji z MIT, mo¿na by powiedzieæ, ze iX-y s± wolnym oprogramowaniem. Ale gdyby 
mierzyæ wolno¶æ przeciêtnego u¿ytkownika iX-ów okaza³oby siê, ¿e jest to 
oprogramowanie zastrze¿one. Wiêkszo¶æ u¿ytkowników iX-ów u¿ywa³a bowiem jego 
zastrze¿onych wersji dostarczanych z Unixami, a nie wolnej wersji.

Copyleft and the GNU GPL
Copyleft i GNU GPL

The goal of GNU was to give users freedom, not just to be popular. So we needed 
to use distribution terms that would prevent GNU software from being turned 
into proprietary software. The method we use is called "copyleft".(1)
Celem GNU jest daæ u¿ytkownikom wolno¶æ, a nie tylko byæ popularnym. Dlatego 
potrzebowali¶my takich warunków dystrybucji, które zapobieg³yby przekszta³ceniu 
oprogramowania GNU w prawnie zastrze¿one. Metoda, której u¿yli¶my, nazywa siê 
copyleft. (1)

Copyleft uses copyright law, but flips it over to serve the opposite of its 
usual purpose: instead of a means of privatizing software, it becomes a means 
of keeping software free.
Copyleft korzysta z prawa autorskiego, ale wywraca je do góry nogami, ¿eby 
s³u¿y³o innemu ni¿ zazwyczaj celowi: zamiast czyniæ oprogramowanie prywatn± 
w³asno¶ci± staje siê narzêdziem utrzymywania oprogramowania wolnym.

The central idea of copyleft is that we give everyone permission to run the 
program, copy the program, modify the program, and distribute modified 
versions--but not permission to add restrictions of their own. Thus, the 
crucial freedoms that define "free software" are guaranteed to everyone who has 
a copy; they become inalienable rights.
Centraln± koncepcj± copyleftu jest to, ¿e dajemy ka¿demu prawo do uruchamiania 
programu, kopiowania programu, modyfikowania programu, oraz rozprowadzana jego 
zmodyfikowanych -- ale nie prawo do dodawania w³asnych obostrzeñ. W ten sposób 
te podstawowe wolno¶ci, które definiuj± "wolne oprogramowanie", s± gwarantowane 
dla ka¿dego, kto ma jego kopiê; staj± siê prawami niezbywalnymi.

For an effective copyleft, modified versions must also be free. This ensures 
that work based on ours becomes available to our community if it is published. 
When programmers who have jobs as programmers volunteer to improve GNU 
software, it is copyleft that prevents their employers from saying, "You can't 
share those changes, because we are going to use them to make our proprietary 
version of the program."
¯eby copyleft by³ efektywny tak¿e zmodyfikowane wersje musz± byæ wolne. To 
gwarantuje, ¿e praca oparta na naszej pracy bêdzie po publikacji dostêpna dla 
naszej spo³eczno¶ci. Kiedy programi¶ci, zarabiaj±cy na ¿ycie jako programi¶ci, 
rozwijaj± oprogramowanie GNU, to w³a¶nie copyleft powstrzymuje ich pracodawców 
od powiedzenia "Nie mo¿esz dzieliæ siê tymi poprawkami, bo chcemy ich u¿yæ w 
naszej, prawnie zastrze¿onej wersji tego programu".

The requirement that changes must be free is essential if we want to ensure 
freedom for every user of the program. The companies that privatized the X 
Window System usually made some changes to port it to their systems and 
hardware. These changes were small compared with the great extent of X, but 
they were not trivial. If making changes were an excuse to deny the users 
freedom, it would be easy for anyone to take advantage of the excuse.
Wymóg, by tak¿e zmiany by³y wolne, jest niezbêdny je¶li chcemy zapewniæ wolno¶æ 
ka¿demu u¿ytkownikowi programu. Firmy, które prywatyzuj± X Window System 
zazwyczaj wprowadzaj± jakie¶ poprawki, ¿eby dostosowaæ go do ich sprzêtu i 
systemów. Te poprawki s± niewielkie w porównaniu z wielkim rozmiarem iX-ów, ale 
nie s± b³ache. Gdyby wprowadzanie zmian by³o wymówk± do odmówienia 
u¿ytkownikowi wolno¶ci, ³atwo by³oby ka¿demu nadu¿ywaæ tej wymówki.

A related issue concerns combining a free program with non-free code. Such a 
combination would inevitably be non-free; whichever freedoms are lacking for 
the non-free part would be lacking for the whole as well. To permit such 
combinations would open a hole big enough to sink a ship. Therefore, a crucial 
requirement for copyleft is to plug this hole: anything added to or combined 
with a copylefted program must be such that the larger combined version is also 
free and copylefted.
Z tym zwi±zany jest problem ³±czenia wolnych programów z nie-wolnym kodem. Taka 
kombinacja by³aby nieuchronnie nie-wolna; wszystkich wolno¶ci, których brakuje 
w nie-wolnej czê¶ci, brakowa³oby tak¿e ca³o¶ci. Zgoda na takie po³±czenia 
wyrwa³aby w kad³ubie dziurê wystarczaj±co du¿±, by zaton±³ ca³y statek. Dlatego 
kardynalnym zadaniem copyleftu jest zatkanie takiej dziury: dodawanie czy 
³±czenie z programem copyleftowym musi byæ dokonane w taki sposób, by ca³o¶æ 
tak¿e by³a wolna i copyleftowa.

The specific implementation of copyleft that we use for most GNU software is 
the GNU General Public License, or GNU GPL for short. We have other kinds of 
copyleft that are used in specific circumstances. GNU manuals are copylefted 
also, but use a much simpler kind of copyleft, because the complexity of the 
GNU GPL is not necessary for manuals.
Charakterystycznym zastosowaniem copyleftu, którego u¿ywamy najczê¶ciej dla 
oprogramowania GNU, jest Powszechna Licencja Publiczna GNU [GNU General Public 
License], a w skrócie GNU GPL. Mamy tak¿e inne rodzaju copyleftu, których 
u¿ywamy w wyj±tkowych warunkach. Instrukcje obs³ugi GNU tak¿e s± copyleftowane, 
ale do tego celu u¿ywamy znacznie prostszego rodzaju copyleftu, poniewa¿ cala 
z³o¿ono¶æ GNU GPL nie jest konieczna dla instrukcji obs³ugi. 

(1) In 1984 or 1985, Don Hopkins (a very imaginative fellow) mailed me a 
letter. On the envelope he had written several amusing sayings, including this 
one: "Copyleft--all rights reversed." I used the word "copyleft" to name the 
distribution concept I was developing at the time.
(1) W 1984 lub 1985 roku Don Hopkins (znajomy obdarzony wielk± wyobra¼ni±) 
wys³a³ mi list. Na jego kopercie wypisa³ szereg zajmuj±cych sentencji, miêdzy 
innymi nastêpuj±c±: "Copyleft -- wszystkie prawa zastrze¿one". U¿y³em s³owa 
copyleft, ¿eby nazwaæ koncepcjê dystrybucyjn±, jak± rozwija³em w owym czasie.

The Free Software Foundation
Fundacja Wolnego Oprogramowania (Free Software Foundation)

As interest in using Emacs was growing, other people became involved in the GNU 
project, and we decided that it was time to seek funding once again. So in 1985 
we created the Free Software Foundation, a tax-exempt charity for free software 
development. The FSF also took over the Emacs tape distribution business; later 
it extended this by adding other free software (both GNU and non-GNU) to the 
tape, and by selling free manuals as well.
Kiedy zainteresowanie Emacsem  ros³o, coraz to nowi ludzie anga¿owali siê w 
projekt GNU. W koñcu zdecydowali¶my, ¿e czas ponownie poszukaæ ¼róde³ 
finansowania. Dlatego w roku 1985 stworzyli¶my Fundacjê Wolnego Oprogramowania 
(Free Software Foundation), zwolnion± z podatku instytucjê na rzecz rozwoju 
wolnego oprogramowania. FSF przejê³a tak¿e dystrybucjê ta¶m z Emacsem; pó¼niej 
zosta³o to rozszerzone poprzez dodawanie innego wolnego oprogramowania (zarówno 
GNU jak i innego), a tak¿e poprzez sprzeda¿ wolnych instrukcji obs³ugi. 

The FSF accepts donations, but most of its income has always come from 
sales--of copies of free software, and of other related services. Today it 
sells CD-ROMs of source code, CD-ROMs with binaries, nicely printed manuals 
(all with freedom to redistribute and modify), and Deluxe Distributions (where 
we build the whole collection of software for your choice of platform).
FSF przyjmowa³a darowizny, ale wiêkszo¶æ jej przychodów zawsze pochodzi³a ze 
sprzeda¿y kopii programów i zwi±zanych z tym innych us³ug. Dzi¶ sprzedaje 
CD-ROM-y z kodem ¼ród³owym , CD-ROM-y z programami, ³adnie wydrukowane 
instrukcje (wszystkie z prawem do rozpowszechniania i modyfikacji), a tak¿e 
Dystrybucje Delux (na których tworzymy ca³y zestaw programów na wybran± przez 
ciebie platformê). 

Free Software Foundation employees have written and maintained a number of GNU 
software packages. Two notable ones are the C library and the shell. The GNU C 
library is what every program running on a GNU/Linux system uses to communicate 
with Linux. It was developed by a member of the Free Software Foundation staff, 
Roland McGrath. The shell used on most GNU/Linux systems is BASH, the Bourne 
Again Shell(1), which was developed by FSF employee Brian Fox.
Pracownicy Fundacji Wolnego Oprogramowania napisali i utrzymywali wiele 
pakietów oprogramowania GNU. Dwa najbardziej godne przypomnienia to biblioteka 
C oraz pow³oka [shell]. Biblioteka C GNU jest czym¶, czego u¿ywa ka¿dy program 
uruchomiony pod systemem GNU/Linux do komunikacji z Linuxem. Zosta³a stworzona 
przez cz³onka Fundacji Wolnego Oprogramowania, Rolanda McGrath'a. Pow³oka 
u¿ywana na wiêkszo¶ci systemów GNU/Linux to BASH, the Bourne Again Shell (1), 
któr± stworzy³ pracownik FSF Brian Fox. 

We funded development of these programs because the GNU project was not just 
about tools or a development environment. Our goal was a complete operating 
system, and these programs were needed for that goal.
Sfinansowali¶my powstanie tych programów, poniewa¿ projekt GNU nie sk³ada siê 
wy³±cznie z narzêdzi czy ¶rodowiska pracy. Naszym celem by³ kompletny system 
operacyjny, a te programy by³y niezbêdne do jego stworzenia.

(1) "Bourne again Shell" is a joke on the name ``Bourne Shell'', which was the 
usual shell on Unix.
(1) "Bourne again Shell" jest ¿artem z nazwy "Bourne shell", który jest 
standardow± pow³ok± unixow±. [nieprzet³umaczalna gra s³ów - w wymowie "Bourne 
again" jest podobny do "born again", "nowo narodzony"]

Free software support
Wsparcie [dla?] wolnego oprogramowania

The free software philosophy rejects a specific widespread business practice, 
but it is not against business. When businesses respect the users' freedom, we 
wish them success.
Filozofia wolnego oprogramowania odrzuca szeroko stosowane praktyki biznesowe, 
ale nie jest przeciwko biznesowi. Je¶li biznes respektuje wolno¶æ u¿ytkowników, 
¿yczymy mu sukcesu.

Selling copies of Emacs demonstrates one kind of free software business. When 
the FSF took over that business, I needed another way to make a living. I found 
it in selling services relating to the free software I had developed. This 
included teaching, for subjects such as how to program GNU Emacs and how to 
customize GCC, and software development, mostly porting GCC to new platforms.
Sprzedawanie kopii Emacsa to przyk³ad jednego ze sposobów dzia³ania w biznesie 
wolnego oprogramowania. Kiedy FSF przejê³a te dzia³alno¶æ, potrzebowa³em innych 
sposobów na zarobienie pieniêdzy na ¿ycie. Sposobem tym okaza³o siê 
sprzedawanie us³ug zwi±zanych z rozwijanym przeze mnie oprogramowaniem GNU. W 
tym zawiera³y siê szkolenia z tematów takich jak programowanie na GNU Emacs, 
czy dostosowanie GCC do konkretnych potrzeb u¿ytkownika, a tak¿e rozwój 
programów, g³ównie implementacja GCC na nowe platformy.

Today each of these kinds of free software business is practiced by a number of 
corporations. Some distribute free software collections on CD-ROM; others sell 
support at levels ranging from answering user questions, to fixing bugs, to 
adding major new features. We are even beginning to see free software companies 
based on launching new free software products.
Dzi¶ ka¿da z tych ga³êzi biznesu wolnego oprogramowania jest zajêta przez 
szereg korporacji. Niektórzy sprzedaj± zestawy wolnego oprogramowania na 
CD-ROMach, inni sprzedaj± wsparcie techniczne ró¿nego poziomu, pocz±wszy od 
odpowiadania na pytania u¿ytkowników, poprzez poprawianie b³êdów, a skoñczywszy 
na dodawania nowych, istotnych funkcji. Obserwujemy nawet powstawanie firm 
informatycznych, które bazuj± na wypuszczaniu nowych produktów wolnego 
oprogramowania. 

Watch out, though--a number of companies that associate themselves with the 
term "open source" actually base their business on non-free software that works 
with free software. These are not free software companies, they are proprietary 
software companies whose products tempt users away from freedom. They call 
these "value added", which reflects the values they would like us to adopt: 
convenience above freedom. If we value freedom more, we should call them 
"freedom subtracted" products.
Uwa¿ajcie jednak, bo szereg firm, które reklamuj± siê w powi±zaniu z terminem 
"open source" w rzeczywisto¶ci opiera swoje interesy na nie-wolnym 
oprogramowaniu, które tylko wspó³pracuje z nim. To nie s± firmy wolnego 
oprogramowania. To s± firmy oprogramowania prawnie zastrze¿onego, których 
produkty odci±gaj± u¿ytkowników od wolno¶ci. Oni nazywaj± to "warto¶ci± 
dodan±", co odzwierciedla warto¶ci, jakie chcieliby by¶my przyjêli: 
udogodnienia ponad wolno¶ci±. Je¶li jednak wy¿ej cenimy sobie wolno¶æ, 
powinni¶my produkty te nazwaæ raczej "odebran± wolno¶ci±".