[Top][All Lists]
[Date Prev][Date Next][Thread Prev][Thread Next][Date Index][Thread Index]
www distros/free-distros.es.html distros/po/fre...
|
From: |
Yavor Doganov |
|
Subject: |
www distros/free-distros.es.html distros/po/fre... |
|
Date: |
Tue, 05 Jul 2011 00:26:14 +0000 |
CVSROOT: /web/www
Module name: www
Changes by: Yavor Doganov <yavor> 11/07/05 00:26:13
Modified files:
distros : free-distros.es.html
distros/po : free-distros.es.po
gnu : thegnuproject.pl.html
Log message:
Automatic update by GNUnited Nations.
CVSWeb URLs:
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/distros/free-distros.es.html?cvsroot=www&r1=1.24&r2=1.25
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/distros/po/free-distros.es.po?cvsroot=www&r1=1.46&r2=1.47
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/gnu/thegnuproject.pl.html?cvsroot=www&r1=1.8&r2=1.9
Patches:
Index: distros/free-distros.es.html
===================================================================
RCS file: /web/www/www/distros/free-distros.es.html,v
retrieving revision 1.24
retrieving revision 1.25
diff -u -b -r1.24 -r1.25
--- distros/free-distros.es.html 13 Dec 2010 09:28:21 -0000 1.24
+++ distros/free-distros.es.html 5 Jul 2011 00:25:59 -0000 1.25
@@ -42,6 +42,10 @@
completamente libre. Les agradecemos sus esfuerzos para conseguir el
objetivo y esperamos tenerlas aquÃ, en la lista, algún dÃa.</p>
+<p>Puede encontrar, por separado, <a href="/software/software.html">los
+paquetes individuales de GNU </a> (la mayorÃa de los cuales los incluyen las
+distribuciones libres.)</p>
+
<p><strong>Todas las distribuciones que aparecen a continuación se pueden
instalar en el disco duro y muchas funcionan sin instalación.</strong> Están
ordenadas alfabéticamente.</p>
@@ -56,8 +60,7 @@
<tr class="odd">
<td><a href="http://www.blagblagblag.org/";>
- <img src="/graphics/distros-blag.jpg"
- alt="BLAG Linux y GNU" /></a></td>
+ <img src="/graphics/distros-blag.jpg" alt="BLAG Linux y GNU" /></a></td>
<td>BLAG Linux y GNU, una distribución GNU/Linux basada en
Fedora.</td></tr>
<tr class="even">
@@ -85,19 +88,26 @@
énfasis especial en la producción de audio.</td></tr>
<tr class="even">
+ <td><a href="http://parabolagnulinux.org";>
+ <img src="/graphics/distros-parabola.png"
+ alt="Parabola GNU/Linux" /></a></td>
+ <td>Parabola GNU/Linux, una distribución basada en Arch que prioriza la
gestión
+sencilla del sistema y los paquetes.</td></tr>
+
+ <tr class="odd">
<td><a href="http://trisquel.info/en";>
<img src="/graphics/distros-trisquel.png" alt="Trisquel" /></a></td>
<td>Trisquel, una distribución GNU/Linux destinada a pequeñas empresas,
usuarios
domésticos y centros educativos.</td></tr>
- <tr class="odd">
- <td><a href="http://www.ututo.org/www/";>
+ <tr class="even">
+ <td><a href="http://www.ututo.org/";>
<img src="/graphics/distros-ututo.png" alt="Ututo" /></a></td>
<td>UTUTO-e, una distribución GNU/Linux basada en Gentoo.Fue la primera
distribución de GNU/Linux completamente libre reconocida por el Proyecto
GNU.</td></tr>
- <tr class="even">
+ <tr class="odd">
<td><a href="http://venenux.org";>
<img src="/graphics/distros-venenux.png" alt="Venenux" /></a></td>
<td>Venenux, una distribución GNU/Linux construida alrededor de el
escritorio
@@ -115,11 +125,11 @@
<!--#include virtual="/server/footer.es.html" -->
<div id="footer">
-<p>Por favor, envÃe sus comentarios y preguntas sobre la â©<acronym
title="Free
-Software Foundation">FSF</acronym> y el proyecto GNU a <a
-href="mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>. â©También puede <a
-href="/contact/">contactar con la FSF por otros medios</a>.<br />â©Por
-favor, envÃe enlaces rotos y otras correcciones o sugerencias a <a
+<p>Por favor, envÃe sus preguntas sobre la FSF y GNU a <a
+href="mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>. â©También dispone
<a
+href="/contact/">de otros medios para contactar</a> con la FSF .
+<br />
+Por favor, envÃe enlaces rotos y otras correcciones o sugerencias a <a
href="mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>
</p>
@@ -127,7 +137,7 @@
LÃEME de traducciones</a> para obtener información acerca cómo coordinar y
enviar traducciones de este artÃculo.</p>
-<p>Copyright © 2010 Free Software Foundation, Inc.</p>
+<p>Copyright © 2010, 2011 Free Software Foundation, Inc.</p>
<p>Verbatim copying and distribution of this entire article are permitted
worldwide, without royalty, in any medium, provided this notice, and the
@@ -147,7 +157,7 @@
<p><!-- timestamp start -->
Ãltima actualización:
-$Date: 2010/12/13 09:28:21 $
+$Date: 2011/07/05 00:25:59 $
<!-- timestamp end -->
</p>
@@ -179,6 +189,8 @@
<li><a
href="/distros/free-distros.ar.html">العربية</a> [ar]</li>
<!-- Catalan -->
<li><a href="/distros/free-distros.ca.html">català</a> [ca]</li>
+<!-- German -->
+<li><a href="/distros/free-distros.de.html">Deutsch</a> [de]</li>
<!-- English -->
<li><a href="/distros/free-distros.html">English</a> [en]</li>
<!-- Spanish -->
Index: distros/po/free-distros.es.po
===================================================================
RCS file: /web/www/www/distros/po/free-distros.es.po,v
retrieving revision 1.46
retrieving revision 1.47
diff -u -b -r1.46 -r1.47
--- distros/po/free-distros.es.po 4 Jul 2011 17:15:49 -0000 1.46
+++ distros/po/free-distros.es.po 5 Jul 2011 00:26:05 -0000 1.47
@@ -117,8 +117,8 @@
"available separately."
msgstr ""
"Puede encontrar, por separado, <a href=\"/software/software.html\">los "
-"paquetes individuales de GNU </a> (la mayorÃa de los cuales los incluyen "
-"las distribuciones libres.)"
+"paquetes individuales de GNU </a> (la mayorÃa de los cuales los incluyen las
"
+"distribuciones libres.)"
# type: Content of: <p>
#. type: Content of: <p>
@@ -239,7 +239,6 @@
# type: Content of: <table><tr><td><a>
#. type: Content of: <table><tr><td><a>
-#| msgid "<a href=\"http://venenux.org\";>"
msgid "<a href=\"http://parabolagnulinux.org\";>"
msgstr "<a href=\"http://parabolagnulinux.org\";>"
@@ -252,8 +251,8 @@
"Parabola GNU/Linux, a distribution based on Arch that prioritizes simple "
"package and system management."
msgstr ""
-"Parabola GNU/Linux, una distribución basada en Arch que prioriza "
-"la gestión sencilla del sistema y los paquetes."
+"Parabola GNU/Linux, una distribución basada en Arch que prioriza la gestión
"
+"sencilla del sistema y los paquetes."
# type: Content of: <table><tr><td><a>
#. type: Content of: <table><tr><td><a>
@@ -276,7 +275,6 @@
# type: Content of: <table><tr><td><a>
#. type: Content of: <table><tr><td><a>
-#| msgid "<a href=\"http://www.ututo.org/www/\";>"
msgid "<a href=\"http://www.ututo.org/\";>"
msgstr "<a href=\"http://www.ututo.org/\";>"
@@ -319,30 +317,17 @@
# type: Content of: <div><p>
#. type: Content of: <div><p>
-#| msgid ""
-#| "Please send FSF & GNU inquiries to <a
href=\"mailto:address@hidden";><"
-#| "address@hidden></a>. There are also <a href=\"/contact/\">other ways
to "
-#| "contact</a> the FSF. <br /> Please send broken links and other "
-#| "corrections or suggestions to <a href=\"mailto:address@hidden";><"
-#| "address@hidden></a>."
msgid ""
"Please send FSF & GNU inquiries to <a href=\"mailto:address@hidden";><"
"address@hidden></a>. There are also <a href=\"/contact/\">other ways to "
"contact</a> the FSF."
msgstr ""
-"Por favor, envÃe sus preguntas sobre la FSF y GNU "
-"a <a href=\"mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>. â©También
dispone <"
-"a href=\"/contact/\">de otros medios para contactar</a> "
-"con la FSF ."
+"Por favor, envÃe sus preguntas sobre la FSF y GNU a <a
href=\"mailto:address@hidden";
+"org\"><em>address@hidden</em></a>. â©También dispone <a
href=\"/contact/\">de otros medios para contactar</a> con "
+"la FSF ."
# type: Content of: <div><p>
#. type: Content of: <div><p>
-#| msgid ""
-#| "Please send FSF & GNU inquiries to <a
href=\"mailto:address@hidden";><"
-#| "address@hidden></a>. There are also <a href=\"/contact/\">other ways
to "
-#| "contact</a> the FSF. <br /> Please send broken links and other "
-#| "corrections or suggestions to <a href=\"mailto:address@hidden";><"
-#| "address@hidden></a>."
msgid ""
"Please send broken links and other corrections or suggestions to <a href="
"\"mailto:address@hidden";><address@hidden></a>."
@@ -363,7 +348,6 @@
# type: Content of: <div><p>
#. type: Content of: <div><p>
-#| msgid "Copyright © 2010 Free Software Foundation, Inc."
msgid "Copyright © 2011 Free Software Foundation, Inc."
msgstr "Copyright © 2010, 2011 Free Software Foundation, Inc."
Index: gnu/thegnuproject.pl.html
===================================================================
RCS file: /web/www/www/gnu/thegnuproject.pl.html,v
retrieving revision 1.8
retrieving revision 1.9
diff -u -b -r1.8 -r1.9
--- gnu/thegnuproject.pl.html 31 Mar 2007 15:29:49 -0000 1.8
+++ gnu/thegnuproject.pl.html 5 Jul 2011 00:26:09 -0000 1.9
@@ -1,474 +1,1213 @@
-<?xml version="1.0" encoding="iso-8859-2" ?>
-<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN"
- "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd";>
-<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml";>
-
-<head>
-<title>O Projekcie GNU
- - Projekt GNU - Free Software Foundation (FSF)</title>
- <meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"
/>
- <link rel="stylesheet" type="text/css" href="/gnu.css" />
- <link rev="made" href="mailto:address@hidden"; />
- <link rev="translated" href="mailto:address@hidden"; />
- <meta http-equiv="Keywords" content="GNU, Projekt GNU, FSF, wolne
oprogramowanie, Fundacja Wolnego Oprogramowania, historia" />
- <!-- transl.: Jaros³aw Lipszyc -->
-</head>
-<body xml:lang="pl" lang="pl">
-<p><a href="#translations">T³umaczenia</a> tej strony</p>
+<!--#include virtual="/server/header.pl.html" -->
-<h2>Projekt GNU</h2>
-<p>
-autor: <a href="http://www.stallman.org/";><strong>Richard
Stallman</strong></a></p>
-<p>
-Tekst pierwotnie opublikowany w ksi±¿ce „Open Sources”</p>
-<p>
-<a href="/graphics/whatsgnu.pl.html"><img src="/graphics/whats-gnu-sm.jpg"
- alt=" [rysunek czym jest GNU] "
- width="125" height="120" /></a>
-</p>
+<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
+<title>O projekcie GNU - Projekt GNU - Fundacja wolnego oprogramowania
(FSF)</title>
-<h3>Pierwsza spo³eczno¶æ dziel±ca siê oprogramowaniem</h3>
-<p>
-Kiedy w 1971 roku rozpocz±³em pracê w Laboratorium Sztucznej Inteligencji MIT
[Massachusetts Institute of Technology] sta³em siê czê¶ci± spo³eczno¶ci
wymieniaj±cej siê oprogramowaniem, która dzia³a³a przez wiele lat. Dzielenie
siê programami nie ogranicza³o siê wy³±cznie do naszej spo³eczno¶ci. Jest tak
stare, jak komputery, podobnie jak wymienianie siê przepisami jest tak stare,
jak samo gotowanie. Ale nasza spo³eczno¶æ robi³a to w wiêkszym stopniu,
ni¿ inne.</p>
-<p>
-Laboratorium Sztucznej Inteligencji korzysta³o z systemu operacyjnego ITS
(Incompatible Timesharig System), który dzieli³ czas pracy procesora pomiêdzy
u¿ytkowników. Zosta³ on zaprojektowany i napisany w jêzyku assembler przez
hackerów <a id="ft1" href="#fb1" class="footnoteref">[1]</a>
z Laboratorium na komputer Digital PDP-10, jeden z wielkich komputerów
tamtego czasu. Moja praca, jako cz³onka spo³eczno¶ci i pracownika
Laboratorium, polega³a na rozwijaniu tego systemu.</p>
-<p>
-Nie nazywali¶my naszego oprogramowania „wolnym oprogramowaniem”,
bo taki termin wówczas nie istnia³. Ale w³a¶nie takie ono by³o. Kiedy
pracownicy innego uniwersytetu albo firmy chcieli przenie¶æ jaki¶ program na
swój system i korzystaæ z niego, to z chêci± siê zgadzali¶my.
Kiedy widzia³o siê kogo¶ korzystaj±cego z nieznanego, interesuj±cego programu,
to zawsze mo¿na by³o poprosiæ o jego kod ¼ród³owy — ¿eby go
przeczytaæ, zmieniæ lub u¿yæ jego fragmentów do stworzenia nowego programu.</p>
+<meta http-equiv="Keywords" content="GNU, Projekt GNU, FSF, wolne
oprogramowanie, Fundacja wolnego
+oprogramowania, historia" />
-<h3>Upadek spo³eczno¶ci</h3>
-<p>
-Sytuacja zmieni³a siê drastycznie we wczesnych latach 80., kiedy Digital
zakoñczy³ produkcjê PDP-10. Ich architektura, elegancka i potê¿na
w latach 60., nie da³a siê w sposób naturalny rozbudowaæ tak, ¿eby
wykorzystaæ wiêksze przestrzenie adresowe, jakie sta³y siê osi±galne
w latach 80. To oznacza³o, ¿e niemal wszystkie programy sk³adaj±ce siê na
ITS sta³y siê przestarza³e.</p>
-<p>
-Spo³eczno¶æ hackerów z Laboratorium Sztucznej Inteligencji rozpad³a siê
niewiele wcze¶niej. W roku 1981 rozwijaj±ca siê firma Symbolics zatrudni³a
niemal wszystkich hackerów z Laboratorium, a wyludniona spo³eczno¶æ nie
mog³a ju¿ samodzielnie daæ sobie rady. (wydarzenia te opisuje ksi±¿ka Steve'a
Levy'ego „Hackers”, nakre¶lono w niej tak¿e klarowny opis
samej spo³eczno¶ci w czasach rozkwitu). Kiedy w 1982 Laboratorium
kupi³o nowy komputer PDP-10, jego administratorzy w miejsce ITS
zdecydowali siê korzystaæ z wyprodukowanego przez firmê Digital
zastrze¿onego systemu operacyjnego z podzia³em czasu.</p>
-<p>
-Nowoczesne w tamtych czasach komputery, takie jak VAX czy 68020, mia³y swoje
w³asne systemy operacyjne, ale ¿aden z nich nie by³ wolnym
oprogramowaniem. Trzeba by³o podpisaæ umowê o nieujawnianiu <a id="ft2"
href="#fb2" class="footnoteref">[2]</a> nawet po to tylko, by dostaæ program w
postaci pliku wykonywalnego.</p>
-<p>
-To oznacza³o, ¿e pierwszym dzia³aniem przy korzystaniu z komputerów by³a
obietnica odmowy pomocy innym. Spo³eczno¶æ oparta na wspó³pracy by³a zakazana.
Zasad± wprowadzon± przez w³a¶cicieli zastrze¿onego prawnie oprogramowania by³o
„je¶li dzielisz siê z bli¼nim, to jeste¶ piratem, a je¶li
potrzebujesz zmian, to b³agaj, ¿eby¶my je wprowadzili”.</p>
-<p>
-Dla niektórych czytelników mo¿e byæ zaskoczeniem koncepcja, ¿e system
spo³eczny ukryty za oprogramowaniem prawnie zastrze¿onym — system,
który mówi, ¿e nie wolno ci dzieliæ siê programami ani ich
zmieniaæ — jest antyspo³eczny, nieetyczny, ¿e jest po prostu z³y.
Ale co innego mogliby¶my powiedzieæ o systemie opartym na wprowadzaniu
podzia³ów miêdzy ludzi i pozostawianiu u¿ytkowników bez pomocy?
Czytelnicy, którym ta my¶l wydaje siê zaskakuj±ca, prawdopodobnie uwa¿aj±
system spo³eczny oprogramowania prawnie zastrze¿onego za naturalny, albo
os±dzaj± go wed³ug kryteriów podsuwanych przez przemys³ oprogramowania prawnie
zastrze¿onego. Producenci oprogramowania ciê¿ko i d³ugo pracowali nad
przekonaniem ludzi, ¿e to jedyny sposób, w jaki mo¿na patrzeæ na sprawê.
</p>
-<p>
-Kiedy producenci oprogramowania mówi± o „egzekwowaniu” swoich
„praw” albo „powstrzymaniu piractwa”, to, co w danej
chwili <em>mówi±</em>, jest w istocie drugorzêdne. Faktyczn± tre¶ci± ich
wypowiedzi s± niewypowiadane wprost, ukryte za³o¿enia traktowane przez nich jak
rzecz bezdyskusyjna. S³uchacze maj± rzecz przyjmowaæ bezkrytycznie.
Przetestujmy zatem te za³o¿enia.</p>
-<p>
-Pierwszym jest, ¿e producenci oprogramowania maj± niekwestionowalne, naturalne
prawo do posiadania programów, a przez to do wywierania wp³ywu na
wszystkich ich u¿ytkowników. (Gdyby by³o to prawo naturalne, to wtedy bez
wzglêdu na to, jak wiele szkody przynosi spo³eczno¶ci, nie mogliby¶my siê mu
sprzeciwiæ). Interesuj±ce, ¿e konstytucja Stanów Zjednoczonych i tradycja
prawna odrzucaj± ten pogl±d. Prawo autorskie nie jest prawem naturalnym, tylko
sztucznym, utrzymywanym przez rz±d monopolem, który ogranicza naturalne prawo
u¿ytkowników do kopiowania.</p>
-<p>
-Kolejnym niejawnym za³o¿eniem jest, ¿e jedyn± istotn± rzecz± w programach
komputerowych jest praca, któr± pozwalaj± wykonaæ — ¿e my,
u¿ytkownicy komputerów, nie powinni¶my dbaæ o to, jaki rodzaj spo³eczno¶ci
mamy prawo tworzyæ.</p>
-<p>
-Trzecim za³o¿eniem jest, ¿e nie mieliby¶my ¿adnego zdatnego do u¿ytku
oprogramowania (albo nie mieliby¶my programu do wykonania takiej czy innej
konkretnej pracy), gdyby¶my nie dali firmie komputerowej w³adzy nad jego
u¿ytkownikami. To za³o¿enie mog³o wydawaæ siê ca³kiem sensowne zanim ruch
wolnego oprogramowania nie pokaza³, ¿e mo¿emy stworzyæ mnóstwo u¿ytecznego
oprogramowania bez zak³adania na niego kajdan.</p>
-<p>
-Je¶li odrzucimy te za³o¿enia, a rzecz os±dzimy bazuj±c na zwyk³ej,
zdroworozs±dkowej moralno¶ci kieruj±c siê przy ocenie przede wszystkim dobrem
u¿ytkownika, dojdziemy do krañcowo odmiennych wniosków. U¿ytkownicy komputerów
powinni mieæ wolno¶æ w zakresie modyfikowania programów do swoich potrzeb,
i wolno¶æ do dzielenia siê oprogramowaniem, poniewa¿ pomaganie innym jest
podstaw± funkcjonowania spo³eczeñstwa.</p>
-<p>
-Nie ma tu miejsca na przedstawienie wyczerpuj±cego uzasadnienia tego
twierdzenia, dlatego pozwolê sobie skierowaæ czytelnika do tekstu <a
href="http://www.gnu.org/philosophy/why-free.pl.html";>„Dlaczego
oprogramowanie nie powinno mieæ w³a¶cicieli”</a>.</p>
+<!--#include virtual="/server/banner.pl.html" -->
+<h2>Projekt GNU</h2>
-<h3>Wybór czysto moralny</h3>
-<p>
-Moja spo³eczno¶æ przesta³a istnieæ, nie mo¿na ju¿ by³o dzia³aæ jakby nic siê
nie zmieni³o. Stan±³em w obliczu czysto moralnego wyboru.</p>
-<p>
-Naj³atwiejszym rozwi±zaniem by³o wej¶cie w ¶wiat oprogramowania prawnie
zastrze¿onego — podpisywanie umów o nieujawnianiu i zgoda
na nieudzielanie pomocy moim kolegom hackerom. Zapewne ja tak¿e pracowa³bym nad
rozwojem oprogramowania wydawanego na warunkach umów o nieujawnianiu, tym
samym wzmagaj±c presjê na innych, aby tak¿e oni zdradzili swoich przyjació³.</p>
+<!-- This document uses XHTML 1.0 Strict, but may be served as -->
+<!-- text/html. Please ensure that markup style considers -->
+<!-- appendex C of the XHTML 1.0 standard. See validator.w3.org. -->
+<!-- Please ensure links are consistent with Apache's MultiView. -->
+<!-- Change include statements to be consistent with the relevant -->
+<!-- language, where necessary. -->
+<p>
+<a href="http://www.stallman.org/";><strong>Richard Stallman</strong></a></p>
+<p>
+tekst pierwotnie opublikowany w ksiÄ
żce „Open Sources”</p>
+
+
+<h3>Pierwsza spoÅecznoÅÄ dzielÄ
ca siÄ oprogramowaniem</h3>
+<p>
+Kiedy w 1971 roku rozpoczÄ
Åem pracÄ w Laboratorium Sztucznej
+Inteligencji <acronym title="Massachusetts Institute of
+Technology">MIT</acronym> staÅem siÄ czÄÅciÄ
spoÅecznoÅci wymieniajÄ
cej siÄ
+oprogramowaniem, która dziaÅaÅa już od wielu lat. Dzielenie siÄ
+programami nie ograniczaÅo siÄ wyÅÄ
cznie do naszej spoÅecznoÅci.
Jest
+tak stare, jak komputery, podobnie jak wymienianie siÄ przepisami jest tak
+stare, jak samo gotowanie. Ale nasza spoÅecznoÅÄ robiÅa to
+w wiÄkszym stopniu, niż inne.</p>
+<p>
+Laboratorium Sztucznej Inteligencji korzystaÅo z systemu operacyjnego
+<acronym title="Incompatible Timesharing System">ITS</acronym>, który
+dzieliÅ czas pracy procesora pomiÄdzy użytkowników. ZostaÅ on
zaprojektowany
+i napisany w jÄzyku assembler przez hackerów (1)
+z Laboratorium na komputer Digital <acronym title="Programmed Data
+Processor">PDP</acronym>-10, jeden z wielkich komputerów tamtego
+czasu. Moja praca, jako czÅonka spoÅecznoÅci i pracownika Laboratorium,
+polegaÅa na rozwijaniu tego systemu.</p>
+<p>
+Nie nazywaliÅmy naszego oprogramowania „wolnym oprogramowaniem”,
+bo taki termin wówczas nie istniaÅ. Ale wÅaÅnie takie ono
+byÅo. Kiedy pracownicy innego uniwersytetu albo firmy chcieli przenieÅÄ
+jakiÅ program na swój system i korzystaÄ z niego, to
+z chÄciÄ
siÄ zgadzaliÅmy. Kiedy widziaÅo siÄ kogoÅ korzystajÄ
cego
+z nieznanego, interesujÄ
cego programu, to zawsze można byÅo poprosiÄ o
+jego kod źródÅowy – żeby go przeczytaÄ, zmieniÄ lub użyÄ
jego
+fragmentów do stworzenia nowego programu.</p>
+<p>
+(1) Użycie sÅowa „hacker” w znaczeniu „komputerowy
+wÅamywacz” jest mylne, wina leży tu po stronie mass mediów. My,
+hackerzy, nie zgadzamy siÄ z takim jego rozumieniem, i dalej
+używamy terminu hacker rozumianego jako „ktoÅ, kto kocha programowaÄ
+i czerpie przyjemnoÅÄ z tego, że jest w tym
+dobry”. Przeczytajcie mój artykuÅ <a
+href="http://stallman.org/articles/on-hacking.html";>On Hacking</a> [po
+angielsku].</p>
+
+<h3>Upadek spoÅecznoÅci</h3>
+<p>
+Sytuacja zmieniÅa siÄ drastycznie we wczesnych latach 80., kiedy Digital
+zakoÅczyÅ produkcjÄ PDP-10. Ich architektura, elegancka i potÄżna
+w latach 60., nie daÅa siÄ w sposób naturalny rozbudowaÄ tak,
żeby
+wykorzystaÄ wiÄksze przestrzenie adresowe, jakie staÅy siÄ osiÄ
galne
+w latach 80. To oznaczaÅo, że niemal wszystkie programy skÅadajÄ
ce
+siÄ na ITS staÅy siÄ przestarzaÅe.</p>
+<p>
+SpoÅecznoÅÄ hackerów z Laboratorium Sztucznej Inteligencji rozpadÅa
siÄ
+niewiele wczeÅniej. W roku 1981 rozwijajÄ
ca siÄ firma Symbolics
+zatrudniÅa niemal wszystkich hackerów z Laboratorium, a wyludniona
+spoÅecznoÅÄ nie mogÅa już samodzielnie daÄ sobie rady. (Wydarzenia te
+opisuje ksiÄ
żka Steve'a Levy'ego „Hackers”, nakreÅlono
+w niej także klarowny opis samej spoÅecznoÅci w czasach
+rozkwitu). Kiedy w 1982 Laboratorium kupiÅo nowy komputer PDP-10, jego
+administratorzy w miejsce ITS zdecydowali siÄ korzystaÄ
+z wyprodukowanego przez firmÄ Digital zastrzeżonego systemu
+operacyjnego z podziaÅem czasu.</p>
+<p>
+Nowoczesne w tamtych czasach komputery, takie jak VAX czy 68020,
+miaÅy swoje wÅasne systemy operacyjne, ale żaden z nich nie byÅ
+wolnym oprogramowaniem. Trzeba byÅo podpisaÄ umowÄ o nieujawnianiu nawet
+po to tylko, by dostaÄ program w postaci pliku wykonywalnego.</p>
+<p>
+To oznaczaÅo, że pierwszym dziaÅaniem przy korzystaniu
+z komputerów byÅa obietnica odmowy pomocy innym. SpoÅecznoÅÄ oparta
+na wspóÅpracy byÅa zakazana. ZasadÄ
wprowadzonÄ
przez wÅaÅcicieli
+zastrzeżonego prawnie oprogramowania byÅo „jeÅli dzielisz siÄ
+z bliźnim, to jesteÅ piratem, a jeÅli potrzebujesz zmian, to
+bÅagaj, żebyÅmy je wprowadzili”.</p>
+<p>
+Dla niektórych czytelników może byÄ zaskoczeniem koncepcja, że system
+spoÅeczny ukryty za oprogramowaniem prawnie zastrzeżonym –
+system, który mówi, że nie wolno ci dzieliÄ siÄ programami
ani ich
+zmieniaÄ – jest antyspoÅeczny, nieetyczny, że jest po prostu
+zÅy. Ale co innego moglibyÅmy powiedzieÄ o systemie opartym
+na wprowadzaniu podziaÅów miÄdzy ludzi i pozostawianiu
+użytkowników bez pomocy? Czytelnicy, którym ta myÅl wydaje siÄ
+zaskakujÄ
ca, prawdopodobnie uważajÄ
system spoÅeczny oprogramowania prawnie
+zastrzeżonego za naturalny, albo osÄ
dzajÄ
go wedÅug kryteriów
+podsuwanych przez przemysŠoprogramowania prawnie zastrzeżonego. Producenci
+oprogramowania ciÄżko i dÅugo pracowali nad przekonaniem ludzi,
+że to jedyny sposób, w jaki można patrzeÄ na sprawÄ.</p>
+<p>
+Kiedy producenci oprogramowania mówiÄ
o „egzekwowaniu” swoich
+„praw” albo „powstrzymaniu <a
+href="/philosophy/words-to-avoid.html#Piracy">piractwa</a>”, to, co
+w danej chwili <em>mówiÄ
</em>, jest w istocie
+drugorzÄdne. FaktycznÄ
treÅciÄ
ich wypowiedzi sÄ
niewypowiadane wprost,
+ukryte zaÅożenia traktowane przez nich jak rzecz bezdyskusyjna. SÅuchacze
+majÄ
rzecz przyjmowaÄ bezkrytycznie. Przetestujmy zatem te
zaÅożenia.</p>
+<p>
+Pierwszym jest, że producenci oprogramowania majÄ
niekwestionowane,
+naturalne prawo do posiadania programów, a przez to
+do wywierania wpÅywu na wszystkich ich użytkowników. (Gdyby byÅo
+to prawo naturalne, to wtedy bez wzglÄdu na to, jak wiele szkody
+przynosi spoÅecznoÅci, nie moglibyÅmy siÄ mu sprzeciwiÄ). InteresujÄ
ce,
+że konstytucja Stanów Zjednoczonych i tradycja prawna odrzucajÄ
+ten poglÄ
d. Prawo autorskie nie jest prawem naturalnym, tylko sztucznym,
+utrzymywanym przez rzÄ
d monopolem, który ogranicza naturalne prawo
+użytkowników do kopiowania.</p>
+<p>
+Kolejnym niejawnym zaÅożeniem jest, że jedynÄ
istotnÄ
rzeczÄ
+w programach komputerowych jest praca, którÄ
pozwalajÄ
wykonaÄ –
+że my, użytkownicy komputerów, nie powinniÅmy dbaÄ o to, jaki rodzaj
+spoÅecznoÅci mamy prawo tworzyÄ.</p>
+<p>
+Trzecim zaÅożeniem jest, że nie mielibyÅmy żadnego zdatnego
+do użytku oprogramowania (albo nie mielibyÅmy programu
+do wykonania takiej czy innej konkretnej pracy), gdybyÅmy nie dali
+firmie komputerowej wÅadzy nad jego użytkownikami. To zaÅożenie mogÅo
+wydawaÄ siÄ caÅkiem sensowne zanim ruch wolnego oprogramowania nie pokazaÅ,
+że możemy stworzyÄ mnóstwo użytecznego oprogramowania
+bez zakÅadania na niego kajdan.</p>
+<p>
+JeÅli odrzucimy te zaÅożenia, a rzecz osÄ
dzimy bazujÄ
c
na zwykÅej,
+zdroworozsÄ
dkowej moralnoÅci kierujÄ
c siÄ przy ocenie przede wszystkim
+dobrem użytkownika, dojdziemy do kraÅcowo odmiennych
+wniosków. Użytkownicy komputerów powinni mieÄ wolnoÅÄ w zakresie
+modyfikowania programów do swoich potrzeb, i wolnoÅÄ
+do dzielenia siÄ oprogramowaniem, ponieważ pomaganie innym jest
+podstawÄ
funkcjonowania spoÅeczeÅstwa.</p>
+<p>
+Nie ma tu miejsca na przedstawienie wyczerpujÄ
cego uzasadnienia tego
+twierdzenia, dlatego pozwolÄ sobie skierowaÄ czytelnika do tekstu
+<a href="/philosophy/why-free.html">Dlaczego oprogramowanie nie powinno mieÄ
+wÅaÅcicieli</a>.</p>
+
+<h3>Wybór czysto moralny</h3>
+<p>
+Moja spoÅecznoÅÄ przestaÅa istnieÄ, nie można już byÅo dziaÅaÄ jakby
nic siÄ
+nie zmieniÅo. StanÄ
Åem w obliczu czysto moralnego wyboru.</p>
+<p>
+NajÅatwiejszym rozwiÄ
zaniem byÅo wejÅcie w Åwiat oprogramowania
prawnie
+zastrzeżonego – podpisywanie umów o nieujawnianiu i zgoda
+na nieudzielanie pomocy moim kolegom hackerom. Zapewne ja także
+pracowaÅbym nad rozwojem oprogramowania wydawanego na warunkach
+umów o nieujawnianiu, tym samym wzmagajÄ
c presjÄ na innych,
+aby także oni zdradzili swoich przyjacióÅ.</p>
+<p>
+MógÅbym w ten sposób zarabiaÄ pieniÄ
dze, byÄ może mógÅbym
znaleźÄ
+radoÅÄ w pisaniu kodu. Ale wiedziaÅem, że na koÅcu swojej
+kariery obejrzaÅbym siÄ na lata, które spÄdziÅem budujÄ
c mury
miÄdzy
+ludźmi, i poczuÅbym, że życie minÄÅo mi na czynieniu
Åwiata
+gorszym miejscem.</p>
+<p>
+Już wtedy doÅwiadczyÅem, co znaczy byÄ odbiorcÄ
umowy o nieujawnianiu,
kiedy
+ktoÅ odmówiÅ mi oraz Laboratorium MIT kodu źródÅowego
do programu
+kontrolujÄ
cego drukarkÄ (brak pewnych możliwoÅci tego programu czyniÅ
+korzystanie z drukarki zajÄciem ogromnie frustrujÄ
cym.) Tak
+wiÄc nie mogÅem sobie powiedzieÄ, że umowy o nieujawnianiu sÄ
+nieszkodliwe. ByÅem rozzÅoszczony, kiedy odmówiono nam udostÄpnienia kodu;
+nie mogÅem obróciÄ siÄ na piÄcie i zaczÄ
Ä robiÄ to samo
innym.</p>
+<p>
+Kolejnym możliwym wyborem, oczywistym, choÄ nieprzyjemnym, byÅby wybór
+innego zawodu. W ten sposób moje umiejÄtnoÅci nie byÅyby szkodliwie
+wykorzystywane, ciÄ
gle jednak byÅyby marnotrawione. Nie byÅbym winny
+dzielenia i ograniczania użytkowników komputerów, ale to
+i tak miaÅoby miejsce.</p>
+<p>
+Dlatego szukaÅem drogi, dziÄki której programista mógÅby zrobiÄ
coÅ dla
+wspólnego dobra. ZapytaÅem siebie, czy jest program, lub programy,
+które mógÅbym napisaÄ, i w ten sposób ponownie umożliwiÄ powstanie
+spoÅecznoÅci.</p>
+<p>
+Odpowiedź byÅa jasna: pierwszÄ
potrzebnÄ
rzeczÄ
jest system operacyjny. To
+jest podstawowe oprogramowanie, które umożliwia korzystanie
+z komputera. MajÄ
c system operacyjny można robiÄ wiele
+rzeczy. Bez niego w ogóle nie można uruchomiÄ komputera. MajÄ
c
+wolny system operacyjny ponownie moglibyÅmy stworzyÄ wspólnotÄ
+wspóÅpracujÄ
cych ze sobÄ
hackerów, i zaprosiÄ każdego, by
do nas
+doÅÄ
czyÅ. I każdy mógÅby używaÄ komputera bez uczestniczenia
+w spisku majÄ
cym na celu ogoÅocenie z praw wÅasnych
+przyjacióÅ.</p>
+<p>
+Jako specjalista od systemów operacyjnych miaÅem wÅaÅciwe
+umiejÄtnoÅci. I choÄ nie mogÅem byÄ pewny sukcesu caÅego
+przedsiÄwziÄcia, to zrozumiaÅem, że jestem wybrany do tej
+pracy. ZdecydowaÅem siÄ zrobiÄ system kompatybilny z Uniksem, tak żeby
+byÅ Åatwy w przenoszeniu na różne komputery, i żeby
+użytkownicy Uniksa mogli Åatwo siÄ na niego przerzuciÄ. Nazwa GNU
+zostaÅa wybrana, zgodnie ze starÄ
hackerskÄ
tradycjÄ
, jako rekursywny
+akronim „GNU's Not Unix” [„GNU to Nie Unix”].</p>
+<p>
+System operacyjny nie oznacza wyÅÄ
cznie jÄ
dra, ledwo wystarczajÄ
cego
+do uruchamiania innych programów. W latach 70. każdy system
+operacyjny zasÅugujÄ
cy na tÄ nazwÄ zawieraÅ procesory poleceÅ,
+asemblery, kompilatory, interpretery, debuggery, edytory tekstu, programy
+pocztowe i wiele, wiele wiÄcej innych aplikacji. ITS miaÅ to wszystko,
+Multics miaÅ, VMS miaÅ i Unix miaÅ. System operacyjny GNU także miaÅ
to
+mieÄ.</p>
<p>
-Móg³bym w ten sposób zarabiaæ pieni±dze, byæ mo¿e móg³bym znale¼æ rado¶æ
w pisaniu kodu. Ale wiedzia³em, ¿e na koñcu swojej kariery obejrza³bym siê
na lata, które spêdzi³em buduj±c mury miêdzy lud¼mi, i poczu³bym, ¿e ¿ycie
minê³o mi na czynieniu ¶wiata jeszcze gorszym miejscem.</p>
-<p>
-Ju¿ wtedy do¶wiadczy³em, co znaczy byæ odbiorc± umowy o nieujawnianiu, kiedy
kto¶ odmówi³ mi oraz Laboratorium MIT kodu ¼ród³owego do programu
kontroluj±cego drukarkê (brak pewnych mo¿liwo¶ci tego programu czyni³
korzystanie z drukarki zajêciem ogromnie frustruj±cym.) Tak wiêc nie
mog³em sobie powiedzieæ, ¿e umowy o nieujawnianiu s± nieszkodliwe. By³em
rozz³oszczony, kiedy odmówiono nam udostêpnienia kodu; nie mog³em obróciæ siê
na piêcie i zacz±æ robiæ to samo innym.</p>
-<p>
-Kolejnym mo¿liwym wyborem, oczywistym, choæ nieprzyjemnym, by³by wybór innego
zawodu. W ten sposób moje umiejêtno¶ci nie by³yby szkodliwie
wykorzystywane, ci±gle jednak by³yby marnotrawione. Nie by³bym winny dzielenia
i ograniczania u¿ytkowników komputerów, ale to i tak mia³oby
miejsce.</p>
-<p>
-Dlatego szuka³em drogi, dziêki której programista móg³by zrobiæ co¶ dla
wspólnego dobra. Zapyta³em siebie, czy jest program, lub programy, które
móg³bym napisaæ, i w ten sposób ponownie umo¿liwiæ powstanie
spo³eczno¶ci.</p>
-<p>
-Odpowied¼ by³a jasna: pierwsz± potrzebn± rzecz± jest system operacyjny. To
jest podstawowe oprogramowanie, które umo¿liwia korzystanie z komputera.
Maj±c system operacyjny mo¿na robiæ wiele rzeczy. Bez niego w ogóle nie
mo¿na uruchomiæ komputera. Maj±c wolny system operacyjny ponownie mogliby¶my
stworzyæ wspólnotê wspó³pracuj±cych ze sob± hackerów, i zaprosiæ ka¿dego,
by do nas do³±czy³. I ka¿dy móg³by u¿ywaæ komputera bez uczestniczenia
w spisku maj±cym na celu ogo³ocenie z praw w³asnych przyjació³.</p>
-<p>
-Jako specjalista od systemów operacyjnych mia³em w³a¶ciwe umiejêtno¶ci.
I choæ nie mog³em byæ pewny sukcesu ca³ego przedsiêwziêcia, to
zrozumia³em, ¿e jestem wybrany do tej pracy. Zdecydowa³em siê zrobiæ system
kompatybilny z Uniksem, tak ¿eby by³ ³atwy w przenoszeniu na ró¿ne
komputery, i ¿eby u¿ytkownicy Uniksa mogli ³atwo siê na niego przerzuciæ.
Nazwa GNU zosta³a wybrana, zgodnie ze star± hackersk± tradycj±, jako rekursywny
akronim „GNU to Nie Unix” („Gnu's Not Unix”).</p>
-<p>
-System operacyjny nie oznacza wy³±cznie j±dra, ledwo wystarczaj±cego do
uruchamiania innych programów. W latach 70. ka¿dy system operacyjny za³uguj±cy
na tê nazwê zawiera³ procesory poleceñ, asemblery, kompilatory, interpretery,
debugery, edytory tekstu, programy pocztowe i wiele, wiele wiêcej innych
aplikacji. ITS mia³ to wszystko, Multics mia³, VMS mia³ i Unix mia³.
System operacyjny GNU tak¿e mia³ to mieæ.</p>
-<p>
-Pó¼niej us³ysza³em s³owa, przypisywane Hillelowi <a id="ft3" href="#fb3"
class="footnoteref">[3]</a>:</p>
+Później usÅyszaÅem sÅowa, przypisywane Hillelowi (1):</p>
<blockquote><p>
- Je¶li nie jestem dla siebie, kto bêdzie dla mnie?<br />
- Je¶li jestem tylko dla siebie, to czym jestem?<br />
- Je¶li nie teraz, to kiedy?
+ If I am not for myself, who will be for me?<br />
+ If I am only for myself, what am I?<br />
+ If not now, when?
</p></blockquote>
<p>
-Decyzja o powo³aniu do ¿ycia Projektu GNU podjêta zosta³a w podobnym duchu.</p>
+Decyzja o powoÅaniu do życia Projektu GNU podjÄta zostaÅa
+w podobnym duchu.</p>
+<p>
+(1) Jako ateista nie kierujÄ siÄ wskazaniami żadnego z przywódców
+religijnych, ale czasem znajdujÄ godnymi podziwu sÅowa, jakie któryÅ
+z nich wypowiedziaÅ.</p>
<h3>Free as in freedom</h3>
<p>
-Termin „wolne oprogramowanie” czasem jest mylnie
rozumiany — to nie ma nic wspólnego z cen± [free w jêzyku
angielskim znaczy zarówno wolny, jak i darmowy, patrz te¿ <a
href="http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.pl.html";>
http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.pl.html</a> — przyp. t³um.].
Tu chodzi o wolno¶æ. Dlatego definicja wolnego oprogramowania jest
nastêpuj±ca: program jest wolnym oprogramowaniem dla ciebie, jego u¿ytkownika,
je¶li:</p>
+Termin „free software” [„wolne oprogramowanie”]
+czasem jest mylnie rozumiany â to nie ma nic wspólnego z cenÄ
[free
+w jÄzyku angielskim znaczy zarówno wolny, jak i darmowy, patrz też
+http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.html – przyp. tÅum.]. Tu chodzi
+o wolnoÅÄ. Dlatego definicja wolnego oprogramowania jest nastÄpujÄ
ca.</p>
+
+<p>Program jest wolnym oprogramowaniem dla ciebie, jego użytkownika,
jeÅli:</p>
<ul>
- <li>Masz prawo do jego uruchamiania w dowolnym celu.</li>
- <li>Masz prawo do modyfikowania programu, tak by zaspokaja³ twoje
potrzeby. (¯eby to prawo mog³o byæ realizowane w praktyce, musisz mieæ
dostêp do kodu ¼ród³owego, bo wprowadzanie zmian do programu bez posiadania
kodu ¼ród³owego jest niewyobra¿alnie trudne)</li>
- <li>Masz prawo do rozprowadzania kopii programu, zarówno za darmo, jak
i za op³at±</li>
- <li>Masz prawo do rozprowadzania zmodyfikowanych wersji programu, tak ¿eby
spo³eczno¶æ mog³a skorzystaæ z twoich ulepszeñ.</li>
-</ul>
+ <li>Masz prawo do jego uruchamiania w dowolnym celu.</li>
-<p>
-S³owo „free” odnosi siê do wolno¶ci, a nie do ceny, wiêc nie ma
sprzeczno¶ci miêdzy sprzeda¿± kopii programu, a wolnym oprogramowaniem.
W rzeczywisto¶ci prawo do sprzedawania kopii jest fundamentalne: zestawy
wolnego oprogramowania sprzedawane na CD-ROM-ach s± wa¿ne dla spo³eczno¶ci,
a sprzedawanie ich jest istotnym sposobem pozyskiwania funduszy na rozwój
wolnego oprogramowania. Dlatego program, którego ludzie nie mog± do³±czaæ do
takiego zestawu, nie jest wolnym oprogramowaniem.
-</p>
-<p>
-Z powodu wieloznaczno¶ci s³owa „free” ludzie d³ugo szukali dla
niego alternatyw, ale ¿adna nie zosta³a uznana za w³a¶ciw±. Jêzyk angielski
posiada wiêcej s³ów i niuansów ni¿ jakikolwiek inny, ale brakuje
w nim prostego, niedwuznacznego s³owa, które znaczy³oby
„wolny” („free” as in „freedom”).
„Nieskrêpowany" („unfettered”) jest s³owem najbli¿szym mu
znaczeniowo. Takie alternatywy jak „oswobodzony”
(„liberated”), „wolno¶æ" („freedom”) czy
„otwarty" („open”) maj± albo niew³a¶ciwe znaczenie, albo
jakie¶ inne wady.</p>
+ <li>Masz prawo do modyfikowania programu, tak by zaspokajaÅ twoje
+potrzeby. (Å»eby to prawo mogÅo byÄ realizowane w praktyce, musisz mieÄ
+dostÄp do kodu źródÅowego, bo wprowadzanie zmian do programu
+bez posiadania kodu źródÅowego jest niewyobrażalnie trudne.)</li>
-<h3>Oprogramowanie GNU i system GNU</h3>
-<p>
-Budowanie ca³ego systemu to bardzo du¿y projekt. ¯eby go osi±gn±æ,
zdecydowa³em siê wykorzystaæ i dostosowaæ istniej±ce fragmenty wolnego
oprogramowania gdzie tylko by³o to mo¿liwe. Na przyk³ad na samym pocz±tku
zdecydowa³em siê u¿ywaæ TeX-a jako podstawowego edytora tekstów, a kilka
lat pó¼niej raczej zaakceptowaæ X Window System, ni¿ pisaæ inny system
okienkowy dla GNU.</p>
-<p>
-Z powodu tej decyzji system GNU nie jest tym samym, co zestaw ca³ego
oprogramowania GNU. System GNU zawiera programy, które nie s± oprogramowaniem
GNU, programy, które dla swoich w³asnych potrzeb napisali inni ludzie czy
firmy. Mo¿emy ich jednak u¿ywaæ, bo s± wolnym oprogramowaniem.</p>
+ <li>Masz prawo do rozprowadzania kopii programu, zarówno
za darmo, jak
+i za opÅatÄ
.</li>
-<h3>Pocz±tki projektu</h3>
-<p>
-W styczniu 1984 porzuci³em pracê w MIT i rozpocz±³em pisanie oprogramowania
GNU. Opuszczenie MIT by³o konieczne, ¿eby MIT nie móg³ ingerowaæ
w rozprowadzanie GNU jako wolnego oprogramowania. Gdybym pozosta³
pracownikiem MIT, uczelnia mog³aby zg³osiæ roszczenia do mojej pracy, mog³aby
narzuciæ w³asne regu³y dystrybucji, a nawet zamieniæ projekt
w oprogramowanie prawnie zastrze¿one. Nie mia³em ochoty wykonaæ tak
ogromnej pracy, a nastêpnie zobaczyæ jak staje siê ona bezu¿yteczna dla
zamierzonego celu: stworzenia nowej spo³eczno¶ci dziel±cej siê
oprogramowaniem.</p>
+ <li>Masz prawo do rozprowadzania zmodyfikowanych wersji programu, tak
żeby
+spoÅecznoÅÄ mogÅa skorzystaÄ z twoich ulepszeÅ.</li>
+</ul>
<p>
-Pomimo to profesor Winston, ówczesny szef Laboratorium Sztucznej Inteligencji
MIT, ¿yczliwie umo¿liwi³ mi dalsze korzystanie z wyposa¿enia
laboratorium.</p>
+SÅowo „free” odnosi siÄ do wolnoÅci, a nie
+do ceny, wiÄc nie ma sprzecznoÅci miÄdzy sprzedażÄ
kopii
programu,
+a wolnym oprogramowaniem. W rzeczywistoÅci prawo
+do sprzedawania kopii jest fundamentalne: zestawy wolnego
+oprogramowania sprzedawane na CD-ROM-ach sÄ
ważne dla spoÅecznoÅci,
+a sprzedawanie ich jest istotnym sposobem pozyskiwania funduszy
+na rozwój wolnego oprogramowania. Dlatego program, którego ludzie
+nie mogÄ
doÅÄ
czaÄ do takiego zestawu, nie jest wolnym
oprogramowaniem.</p>
+<p>
+Z powodu wieloznacznoÅci sÅowa „free” ludzie dÅugo szukali
+dla niego alternatyw, ale żadna nie zostaÅa uznana
+za lepszÄ
. JÄzyk angielski posiada wiÄcej sÅów i niuansów niż
+jakikolwiek inny, ale brakuje w nim prostego, niedwuznacznego
+sÅowa, które znaczyÅoby „wolny” [„free” as in
+„freedom”]. „NieskrÄpowany”
+[„unfettered”] jest sÅowem najbliższym mu znaczeniowo. Takie
+alternatywy jak „oswobodzony” [„liberated”],
+„wolnoÅÄ” [„freedom”] czy „otwarty”
+[„open”] majÄ
albo niewÅaÅciwe znaczenie, albo jakieÅ
+inne wady.</p>
+
+<h3>Oprogramowanie GNU i system GNU</h3>
+<p>
+Budowanie caÅego systemu to bardzo duży projekt. Å»eby go osiÄ
gnÄ
Ä,
+zdecydowaÅem siÄ wykorzystaÄ i dostosowaÄ istniejÄ
ce fragmenty
wolnego
+oprogramowania gdzie tylko byÅo to możliwe. Na przykÅad na samym
+poczÄ
tku zdecydowaÅem siÄ używaÄ TeX-a jako podstawowego programu
+do formatowania tekstów, a kilka lat później raczej zaakceptowaÄ
X
+Window System, niż pisaÄ inny system okien dla GNU.</p>
+<p>
+Z powodu tej decyzji system GNU nie jest tym samym, co zestaw caÅego
+oprogramowania GNU. System GNU zawiera programy, które nie sÄ
+oprogramowaniem GNU, programy, które dla swoich wÅasnych potrzeb napisali
+inni ludzie czy firmy. Możemy ich jednak używaÄ, bo sÄ
wolnym
+oprogramowaniem.</p>
+
+<h3>PoczÄ
tki projektu</h3>
+<p>
+W styczniu 1984 porzuciÅem pracÄ w MIT i rozpoczÄ
Åem pisanie
+oprogramowania GNU. Opuszczenie MIT byÅo konieczne, żeby MIT nie mógÅ
+ingerowaÄ w rozprowadzaniu GNU jako wolnego oprogramowania. Gdybym
+pozostaÅ pracownikiem MIT, uczelnia mogÅaby zgÅosiÄ roszczenia
do mojej
+pracy, mogÅaby narzuciÄ wÅasne reguÅy dystrybucji, a nawet zamieniÄ
+projekt w oprogramowanie prawnie zastrzeżone. Nie miaÅem ochoty wykonaÄ
+tak ogromnej pracy, a nastÄpnie zobaczyÄ jak staje siÄ ona
bezużyteczna
+dla zamierzonego celu: stworzenia nowej spoÅecznoÅci dzielÄ
cej siÄ
+oprogramowaniem.</p>
+<p>
+Pomimo to profesor Winston, ówczesny szef Laboratorium Sztucznej
+Inteligencji MIT, życzliwie umożliwiŠmi dalsze korzystanie
+z wyposażenia laboratorium.</p>
<h3>Pierwsze kroki</h3>
<p>
-Tu¿ przed rozpoczêciem prac nad GNU us³ysza³em o Free University Compiler Kit,
znanym tak¿e jako VUCK (holenderskie s³owo oznaczaj±ce
„free” — „wolny” — pisze siê
przez V). To by³ kompilator zaprojektowany tak, by obs³ugiwa³ ró¿ne jêzyki
programowania, w tym C i Pascala, a tak¿e potrafi³ wygenerowaæ
postaci wynikowe programów przeznaczone dla rozmaitych typów komputerów.
Napisa³em do autora z pytaniem, czy mo¿na go u¿yæ do tworzenia GNU.</p>
-<p>
-Odpowiedzia³ kpi±co, o¶wiadczaj±c, ¿e to uniwersytet jest wolny, a nie
kompilator. Wtedy zdecydowa³em, ¿e moim pierwszym programem dla GNU bêdzie
wielojêzykowy i wieloplatformowy kompilator.</p>
-<p>
-W nadziei, ¿e uda mi siê unikn±æ pisania ca³ego kompilatora samodzielnie,
zamówi³em kod ¼ród³owy Pastela, który by³ wieloplatformowym kompilatorem
opracowanym w Lawrence Livermore Lab. Obs³ugiwa³ on —
i by³ napisany w tym jêzyku — rozszerzon± wersjê Pascala,
zaprojektowanego jako jêzyk programowania systemów. Doda³em mu napisany
w C interfejs u¿ytkownika i rozpocz±³em przenoszenie na komputer
Motorola 68000. Ale musia³em siê poddaæ, kiedy odkry³em, ¿e kompilator
potrzebuje wielu megabajtów pamiêci, a istniej±cy na 68000 system uniksowy
zezwala³ tylko na 64 kb.</p>
-<p>
-Pó¼niej zrozumia³em, ¿e kompilator Pastel dzia³a³ tak, ¿e parsowa³ ca³o¶æ
pliku wej¶ciowego do postaci drzewa sk³adniowego, konwertowa³ ca³e drzewo
w ci±g „instrukcji”, a nastêpnie generowa³ ca³y plik
wyj¶ciowy, przy czym na ¿adnym etapie nie uwalnia³ zasobów. Wtedy dotar³o do
mnie, ¿e nowy kompilator muszê napisaæ od zera. Ten nowy kompilator jest znany
obecnie jako GCC. Nie u¿y³em w nim ¿adnego fragmentu Pastela, ale uda³o mi siê
uda³o mi siê dostosowaæ i wykorzystaæ napisany wcze¶niej w C
interfejs u¿ytkownika. To by³o jednak kilka lat pó¼niej, z pocz±tku
pracowa³em nad Emacsem.</p>
+Tuż przed rozpoczÄciem prac nad GNU usÅyszaÅem o Free University
+Compiler Kit, znanym także jako VUCK (holenderskie sÅowo oznaczajÄ
ce
+„free” – „wolny” – pisze siÄ przez
+V). To byÅ kompilator zaprojektowany tak, by obsÅugiwaÅ różne jÄzyki
+programowania, w tym C i Pascala, a także potrafiÅ
+wygenerowaÄ postaci wynikowe programów przeznaczone dla rozmaitych typów
+komputerów. NapisaÅem do autora z pytaniem, czy można go
użyÄ
+do tworzenia GNU.</p>
+<p>
+OdpowiedziaÅ kpiÄ
co, oÅwiadczajÄ
c, że to uniwersytet jest wolny,
+a nie kompilator. Wtedy zdecydowaÅem, że moim pierwszym programem
+dla GNU bÄdzie wielojÄzykowy i wieloplatformowy kompilator.</p>
+<p>
+W nadziei, że uda mi siÄ uniknÄ
Ä pisania caÅego kompilatora
+samodzielnie, zdobyÅem kod źródÅowy Pastela, który byÅ wieloplatformowym
+kompilatorem opracowanym w Lawrence Livermore Lab. ObsÅugiwaÅ on
+rozszerzonÄ
wersjÄ Pascala, w której też byÅ napisany, zaprojektowana
+jako jÄzyk programowania systemów. DodaÅem mu napisany w C interfejs
+użytkownika i rozpoczÄ
Åem przenoszenie na komputer Motorola
+68000. Ale musiaÅem siÄ poddaÄ, kiedy odkryÅem, że kompilator
+potrzebuje wielu megabajtów pamiÄci, a istniejÄ
cy na 68000 system
+uniksowy zezwalaÅ tylko na 64 kb.</p>
+<p>
+Później zrozumiaÅem, że kompilator Pastel dziaÅaÅ tak,
że parsowaÅ
+caÅoÅÄ pliku wejÅciowego do postaci drzewa skÅadniowego, konwertowaÅ
+caÅe drzewo w ciÄ
g „instrukcji”, a nastÄpnie
generowaÅ
+caÅy plik wyjÅciowy, przy czym na żadnym etapie nie uwalniaÅ
+zasobów. Wtedy dotarÅo do mnie, że nowy kompilator muszÄ napisaÄ
+od zera. Ten nowy kompilator jest znany obecnie jako <acronym
+title="GNU Compiler Collection">GCC</acronym>. Nie użyÅem w nim żadnego
+fragmentu Pastela, ale udaÅo mi siÄ udaÅo mi siÄ dostosowaÄ
+i wykorzystaÄ napisany wczeÅniej w C interfejs użytkownika. To
+byÅo jednak kilka lat później. Najpierw pracowaÅem
nad Emacsem.</p>
<h3>GNU Emacs</h3>
<p>
-Prace nad GNU Emacsem rozpocz±³em we wrze¶niu 1984, a na pocz±tku 1985 zacz±³
nadawaæ siê do u¿ytku. To pozwoli³o mi na wykorzystanie systemów uniksowych do
edycji. Nie maj±c interesu w uczeniu siê vi czy ed, do tej pory edycji
dokonywa³em na maszynach innego typu.</p>
-<p>
-W tym momencie pojawili siê ludzie, którzy chcieli korzystaæ z GNU Emacsa, co
podnios³o kwestiê jego dystrybucji. Oczywi¶cie umie¶ci³em go na anonimowym
serwerze ftp na komputerze MIT, z którego korzysta³em. (Komputer ten,
prep.ai.mit.edu, sta³ siê w ten sposób podstawowym o¶rodkiem dystrybucyjnym
GNU; kiedy zosta³ zez³omowany kilka lat pó¼niej, przenie¶li¶my jego nazwê na
nasz nowy serwer ftp). Ale w owym czasie wielu zainteresowanych nie mia³o
dostêpu do Internetu, i nie mog³o uzyskaæ kopii poprzez ftp. Wiêc pytanie
brzmia³o: co mia³em im powiedzieæ?</p>
-<p>
-Móg³bym powiedzieæ „Znajd¼ znajomego z dostêpem do Internetu, który
zrobi dla ciebie kopiê”. Albo mog³em zrobiæ to, co robi³em
z oryginalnym Emacsem na PDP-10, mówi±c „Wy¶lij mi ta¶mê i
zaadresowan± kopertê zwrotn± ze znaczkiem, a ja ci j± ode¶lê
z nagranym Emacsem”. Ale nie mia³em pracy i szuka³em sposobu na
zarobienie pieniêdzy na wolnym oprogramowaniu. Dlatego og³osi³em, ¿e wy¶lê
ta¶mê ka¿demu, kto tego chce, za op³at± 150$. W ten sposób stworzy³em
firmê handluj±c± wolnym oprogramowaniem, poprzednika dzisiejszych
przedsiêbiorstw rozpowszechniaj±cych ca³e systemy GNU oparte na Linuksie.</p>
-
-<h3>Czy program jest wolny dla ka¿dego u¿ytkownika?</h3>
-<p>
-Je¶li program jest wolny kiedy opuszcza rêce autora, nie oznacza to
automatycznie, ¿e bêdzie wolnym oprogramowaniem dla ka¿dego, kto ma jego kopiê.
Na przyk³ad <a
-href="/philosophy/categories.pl.html#PublicDomainSoftware">oprogramowanie
public domain</a> (oprogramowanie, które nie podlega prawu autorskiemu) jest
wolne, ale ka¿dy mo¿e stworzyæ jego zmodyfikowan±, objêt± restrykcyjn± licencj±
wersjê. Podobnie wiele wolnych programów jest chronionych prawem, ale
rozpowszechnianych na prostych, ma³o restrykcyjnych licencjach, które
dopuszczaj± tworzenie zmodyfikowanych, zastrze¿onych wersji.</p>
-<p>
-Wzorcowym przyk³adem tego problemu jest X Window System. Stworzony na MIT
i opublikowany jako wolne oprogramowanie z liberaln± licencj±, szybko
zosta³ zaadaptowany przez ró¿ne firmy komputerowe. Doda³y one X-y —
ale tylko w postaci binarnej — do swoich zastrze¿onych systemów
uniksowych i objê³y je t± sam± umow± o nieujawnianiu. Te kopie X-ów
nie by³y ju¿ bardziej wolne, ni¿ sam Unix.</p>
-<p>
-Twórcy X Window System nie uwa¿ali tego za problem — oczekiwali
i chcieli, by tak siê w³a¶nie sta³o. Ich celem nie by³a wolno¶æ, ale
„sukces” definiowany jako „dotarcie do wielu
u¿ytkowników”. Nie dbali o to, czy ci u¿ytkownicy maj± wolno¶æ,
tylko o to, by ich by³o wielu.</p>
-<p>
-To doprowadzi³o do paradoksalnej sytuacji, w której dwa ró¿ne sposoby
mierzenia ilo¶ci wolno¶ci dawa³y ró¿ne odpowiedzi na pytanie „Czy ten
program jest wolny?”. Gdyby s±dziæ wed³ug wolno¶ci, któr± zapewniaj±
warunki dystrybucji edycji z MIT, mo¿na by powiedzieæ, ¿e X-y s± wolnym
oprogramowaniem. Ale gdyby mierzyæ wolno¶æ przeciêtnego u¿ytkownika X-ów
okaza³oby siê, ¿e jest to oprogramowanie zastrze¿one. Wiêkszo¶æ u¿ytkowników
X-ów u¿ywa³a bowiem jego zastrze¿onych wersji dostarczanych z Uniksami,
a ;nie wolnej wersji.</p>
-
-<h3>Copyleft i GNU GPL</h3>
-<p>
-Celem GNU jest daæ u¿ytkownikom wolno¶æ, a nie tylko byæ popularnym. Dlatego
potrzebowali¶my takich warunków dystrybucji, które zapobieg³yby przekszta³ceniu
oprogramowania GNU w prawnie zastrze¿one. Metoda, której u¿yli¶my, nazywa
siê „copyleft”. <a id="ft4" href="#fb4"
class="footnoteref">[4]</a></p>
-<p>
-Copyleft korzysta z prawa autorskiego, ale wywraca je do góry nogami, ¿eby
s³u¿y³o innemu ni¿ zazwyczaj celowi: prawo, zamiast byæ narzêdziem s³u¿±cym do
przekszta³cenia oprogramowania w prywatn± w³asno¶æ, staje siê narzêdziem
s³u¿±cym do zachowania wolno¶ci programu.</p>
-<p>
-Centraln± koncepcj± copyleftu jest to, ¿e dajemy ka¿demu prawo do uruchamiania
programu, kopiowania programu, modyfikowania programu, oraz rozprowadzana jego
zmodyfikowanych — ale nie prawo do dodawania w³asnych obostrzeñ.
W ten sposób te podstawowe wolno¶ci, które czyni± oprogramowanie wolnym,
s± gwarantowane dla ka¿dego, kto ma jego kopiê; staj± siê prawami
niezbywalnymi.</p>
-<p>
-¯eby copyleft by³ efektywny tak¿e zmodyfikowane wersje musz± byæ wolne. To
gwarantuje, ¿e praca oparta na naszej pracy bêdzie po publikacji dostêpna dla
naszej spo³eczno¶ci. Kiedy programi¶ci, zarabiaj±cy na ¿ycie jako programi¶ci,
rozwijaj± oprogramowanie GNU, to w³a¶nie copyleft powstrzymuje ich pracodawców
od powiedzenia: „Nie mo¿esz dzieliæ siê tymi poprawkami, bo chcemy ich
u¿yæ w naszej, prawnie zastrze¿onej wersji tego programu”.</p>
-<p>
-Wymóg, by tak¿e zmiany by³y wolne, jest niezbêdny je¶li chcemy zapewniæ
wolno¶æ ka¿demu u¿ytkownikowi programu. Firmy, które prywatyzuj± X Window
System zazwyczaj wprowadzaj± jakie¶ poprawki, ¿eby dostosowaæ go swojego
sprzêtu i systemów. Te poprawki s± niewielkie w porównaniu
z wielkim rozmiarem X-ów, ale nie s± b³ahe. Gdyby wprowadzanie zmian by³o
pretekstem do odmówienia u¿ytkownikowi wolno¶ci, ³atwo by³oby ka¿demu nadu¿ywaæ
tej wymówki.</p>
-<p>
-Z tym zwi±zany jest problem ³±czenia wolnych programów z nie-wolnym kodem.
Taka kombinacja by³aby nieuchronnie nie-wolna; wszystkich wolno¶ci, których
brakuje w nie-wolnej czê¶ci, brakowa³oby tak¿e ca³o¶ci. Zgoda na takie
po³±czenia wyrwa³aby w kad³ubie dziurê wystarczaj±co du¿±, by zaton±³ ca³y
statek. Dlatego kardynalnym zadaniem copyleftu jest zatkanie takiej dziury:
dodawanie czy ³±czenie z programem copyleftowym musi byæ dokonane
w taki sposób, by ca³o¶æ tak¿e by³a wolna i wydana na zasadach
copyleftu.</p>
-<p>
-Charakterystycznym zastosowaniem copyleftu, którego u¿ywamy najczê¶ciej dla
oprogramowania GNU, jest Powszechna Licencja Publiczna GNU (GNU General Public
License), w skrócie GNU GPL. Mamy tak¿e inne rodzaje copyleftu, których
u¿ywamy w wyj±tkowych warunkach. Instrukcje obs³ugi GNU tak¿e s±
copyleftowane, ale do tego celu u¿ywamy znacznie prostszego rodzaju copyleftu,
poniewa¿ dla instrukcji obs³ugi nie jest konieczna ca³a z³o¿ono¶æ GNU GPL. <a
id="ft5" href="#fb5" class="footnoteref">[5]</a></p>
-
-<h3>Fundacja Wolnego Oprogramowania (Free Software Foundation)</h3>
-<p>
-W miarê jak ros³o zainteresowanie Emacsem, w projekt GNU anga¿owali siê coraz
to nowi ludzie. W koñcu zdecydowali¶my, ¿e czas ponownie poszukaæ ¼róde³
finansowania. Dlatego w roku 1985 stworzyli¶my Fundacjê Wolnego
Oprogramowania (Free Software Foundation), zwolnion± z podatku instytucjê
na rzecz rozwoju wolnego oprogramowania. FSF przejê³a tak¿e dystrybucjê ta¶m
z Emacsem; pó¼niej rozszerzy³a tê dzia³alno¶æ o rozprowadzanie innego
wolnego oprogramowania (zarówno GNU jak i pozosta³ego), a tak¿e
sprzeda¿ wolnych instrukcji obs³ugi.</p>
-<p>
-FSF przyjmuje darowizny, ale wiêkszo¶æ jej przychodów zawsze pochodzi³a ze
sprzeda¿y kopii programów i zwi±zanych z tym innych us³ug. Dzi¶
sprzedaje CD-ROM-y z kodem ¼ród³owym, CD-ROM-y z programami, ³adnie
wydrukowane instrukcje (wszystkie z prawem do rozpowszechniania
i modyfikacji), a tak¿e Dystrybucje Delux (na które sk³ada siê ca³y
zestaw programów skompilowanych przez nas na platformê wybran± przez
nabywcê).</p>
-<p>
-Pracownicy Fundacji Wolnego Oprogramowania napisali i utrzymywali wiele
pakietów oprogramowania GNU. Dwa najbardziej godne przypomnienia to biblioteka
C oraz pow³oka (shell). Biblioteka C GNU jest czym¶, czego u¿ywa ka¿dy
program uruchomiony pod systemem GNU/Linux do komunikacji z Linuksem.
Zosta³a stworzona przez cz³onka Fundacji Wolnego Oprogramowania, Rolanda
McGratha. Pow³oka u¿ywana na wiêkszo¶ci systemów GNU/Linux to BASH, the Bourne
Again Shell <a id="ft6" href="#fb6" class="footnoteref">[6]</a>, któr± stworzy³
pracownik FSF Brian Fox. </p>
-<p>
-Sfinansowali¶my powstanie tych programów, poniewa¿ projekt GNU nie sk³ada siê
wy³±cznie z narzêdzi czy ¶rodowiska pracy. Naszym celem by³ kompletny
system operacyjny, a te programy by³y niezbêdne do jego stworzenia.</p>
+Prace nad GNU Emacsem rozpoczÄ
Åem we wrzeÅniu 1984, a na poczÄ
tku
+1985 zaczÄ
Å nadawaÄ siÄ do użytku. To pozwoliÅo mi
+na wykorzystanie systemów uniksowych do edycji. Nie majÄ
c interesu
+w uczeniu siÄ vi czy ed, do tej pory edycji dokonywaÅem
+na maszynach innego typu.</p>
+<p>
+W tym momencie pojawili siÄ ludzie, którzy chcieli korzystaÄ z GNU
+Emacsa, co podniosÅo kwestiÄ jego dystrybucji. OczywiÅcie umieÅciÅem go
+na anonimowym serwerze ftp na komputerze MIT, z którego
+korzystaÅem. (Komputer ten, prep.ai.mit.edu, staÅ siÄ w ten sposób
+podstawowym oÅrodkiem dystrybucyjnym GNU; kiedy zostaÅ zezÅomowany kilka lat
+później, przenieÅliÅmy jego nazwÄ na nasz nowy serwer ftp.)
Ale w
+owym czasie wielu zainteresowanych nie miaÅo dostÄpu do Internetu,
+i nie mogÅo uzyskaÄ kopii poprzez ftp. WiÄc pytanie
brzmiaÅo:
+co miaÅem im powiedzieÄ?</p>
+<p>
+MógÅbym powiedzieÄ „znajdź znajomego z dostÄpem
+do Internetu, który zrobi dla ciebie kopiÄ”. Albo mogÅem
+zrobiÄ to, co robiÅem z oryginalnym Emacsem na PDP-10, mówiÄ
c
+„wyÅlij mi taÅmÄ i zaadresowanÄ
kopertÄ zwrotnÄ
ze znaczkiem,
+a ja ci jÄ
odeÅlÄ z nagranym Emacsem”. Ale nie miaÅem
+pracy i szukaÅem sposobu na zarobienie pieniÄdzy na wolnym
+oprogramowaniu. Dlatego ogÅosiÅem, że wyÅlÄ taÅmÄ każdemu,
kto
+tego chce, za opÅatÄ
150$. W ten sposób stworzyÅem firmÄ
+handlujÄ
cÄ
wolnym oprogramowaniem, poprzednika dzisiejszych przedsiÄbiorstw
+rozpowszechniajÄ
cych caÅe systemy GNU oparte na Linuksie.</p>
+
+<h3>Czy program jest wolny dla każdego użytkownika?</h3>
+<p>
+JeÅli program jest wolny kiedy opuszcza rÄce autora, nie oznacza to
+automatycznie, że bÄdzie wolnym oprogramowaniem dla każdego, kto ma
+jego kopiÄ. Na przykÅad oprogramowanie <a
+href="/philosophy/categories.html#PublicDomainSoftware">public domain</a>
+(oprogramowanie, które nie podlega prawu autorskiemu) jest wolne,
+ale każdy może stworzyÄ jego zmodyfikowanÄ
, objÄtÄ
restrykcyjnÄ
+licencjÄ
wersjÄ. Podobnie wiele wolnych programów jest chronionych prawami
+autorskimi, ale rozpowszechnianych na prostych, maÅo
+restrykcyjnych licencjach, które dopuszczajÄ
tworzenie zmodyfikowanych,
+zastrzeżonych wersji.</p>
+<p>
+Wzorcowym przykÅadem tego problemu jest X Window System. Stworzony
+na MIT i opublikowany jako wolne oprogramowanie z liberalnÄ
+licencjÄ
, szybko zostaÅ zaadaptowany przez różne firmy komputerowe. DodaÅy
+one X-y – ale tylko w postaci binarnej –
+do swoich zastrzeżonych systemów uniksowych i objÄÅy je tÄ
samÄ
+umowÄ
o nieujawnianiu. Te kopie X-ów nie byÅy już bardziej wolne, niż sam
+Unix.</p>
+<p>
+Twórcy X Window System nie uważali tego za problem – oczekiwali
+i chcieli, by tak siÄ wÅaÅnie staÅo. Ich celem nie byÅa wolnoÅÄ,
+ale „sukces” definiowany jako „dotarcie do wielu
+użytkowników”. Nie dbali o to, czy ci użytkownicy majÄ
wolnoÅÄ,
+tylko o to, by ich byÅo wielu.</p>
+<p>
+To doprowadziÅo do paradoksalnej sytuacji, w której dwa różne
+sposoby mierzenia iloÅci wolnoÅci dawaÅy różne odpowiedzi na pytanie
+„Czy ten program jest wolny?”. Gdyby sÄ
dziÄ wedÅug wolnoÅci,
+którÄ
zapewniajÄ
warunki dystrybucji edycji z MIT, można by
powiedzieÄ,
+że X-y sÄ
wolnym oprogramowaniem. Ale gdyby mierzyÄ wolnoÅÄ
+przeciÄtnego użytkownika X-ów okazaÅoby siÄ, że jest to
oprogramowanie
+zastrzeżone. WiÄkszoÅÄ użytkowników X-ów używaÅa bowiem jego
zastrzeżonych
+wersji dostarczanych z Uniksami, a nie wolnej wersji.</p>
+
+<h3>Copyleft i GNU GPL</h3>
+<p>
+Celem GNU jest daÄ użytkownikom wolnoÅÄ, a nie tylko byÄ
+popularnym. Dlatego potrzebowaliÅmy takich warunków dystrybucji, które
+zapobiegÅyby przeksztaÅceniu oprogramowania GNU w prawnie
+zastrzeżone. Metoda, której użyliÅmy, nazywa siÄ
„copyleft”.(1)</p>
+<p>
+Copyleft korzysta z prawa autorskiego, ale wywraca je do góry
+nogami, żeby sÅużyÅo innemu niż zazwyczaj celowi: prawo, zamiast byÄ
+narzÄdziem sÅużÄ
cym do przeksztaÅcenia oprogramowania
w prywatnÄ
+wÅasnoÅÄ, staje siÄ narzÄdziem sÅużÄ
cym do zachowania wolnoÅci
+programu.</p>
+<p>
+CentralnÄ
koncepcjÄ
copyleftu jest to, że dajemy każdemu prawo
+do uruchamiania programu, kopiowania programu, modyfikowania programu,
+oraz rozprowadzana zmodyfikowanych wersji – ale nie prawo
+do dodawania wÅasnych obostrzeÅ. W ten sposób te podstawowe
+wolnoÅci, które czyniÄ
oprogramowanie wolnym, sÄ
gwarantowane dla każdego,
+kto ma jego kopiÄ; stajÄ
siÄ prawami niezbywalnymi.</p>
+<p>
+Å»eby copyleft byÅ efektywny także zmodyfikowane wersje muszÄ
byÄ wolne. To
+gwarantuje, że praca oparta na naszej pracy bÄdzie
+po publikacji dostÄpna dla naszej spoÅecznoÅci. Kiedy programiÅci,
+zarabiajÄ
cy na życie jako programiÅci, rozwijajÄ
oprogramowanie GNU,
to
+wÅaÅnie copyleft powstrzymuje ich pracodawców od powiedzenia:
+„Nie możesz dzieliÄ siÄ tymi poprawkami, bo chcemy ich użyÄ
+w naszej, prawnie zastrzeżonej wersji tego programu”.</p>
+<p>
+Wymóg, by także zmiany byÅy wolne, jest niezbÄdny jeÅli chcemy zapewniÄ
+wolnoÅÄ każdemu użytkownikowi programu. Firmy, które prywatyzujÄ
X Window
+System zazwyczaj wprowadzajÄ
jakieÅ poprawki, żeby dostosowaÄ go swojego
+sprzÄtu i systemów. Te poprawki sÄ
niewielkie w porównaniu
+z wielkim rozmiarem X-ów, ale nie sÄ
bÅahe. Gdyby wprowadzanie
+zmian byÅo pretekstem do odmówienia użytkownikowi wolnoÅci, Åatwo
+byÅoby każdemu nadużywaÄ tej wymówki.</p>
+<p>
+Z tym zwiÄ
zany jest problem ÅÄ
czenia wolnych programów
+z nie-wolnym kodem. Taka kombinacja byÅaby nieuchronnie nie-wolna;
+wszystkich wolnoÅci, których brakuje w nie-wolnej czÄÅci, brakowaÅoby
+także caÅoÅci. Zgoda na takie poÅÄ
czenia wyrwaÅaby w kadÅubie
+dziurÄ wystarczajÄ
co dużÄ
, by zatonÄ
Å caÅy statek.
Dlatego kardynalnym
+zadaniem copyleftu jest zatkanie takiej dziury: dodawanie czy ÅÄ
czenie
+z programem copyleftowym musi byÄ dokonane w taki sposób, by
+caÅoÅÄ także byÅa wolna i wydana na zasadach copyleftu.</p>
+<p>
+Charakterystycznym zastosowaniem copyleftu, którego używamy najczÄÅciej dla
+oprogramowania GNU, jest Powszechna Licencja Publiczna GNU [GNU General
+Public License], w skrócie GNU GPL. Mamy także inne rodzaje copyleftu,
+których używamy w wyjÄ
tkowych warunkach. Instrukcje obsÅugi GNU także
+sÄ
copyleftowane, ale do tego celu używamy znacznie prostszego rodzaju
+copyleftu, ponieważ dla instrukcji obsÅugi nie jest konieczna caÅa
+zÅożonoÅÄ GNU GPL.(2)</p>
+<p>
+(1) W 1984 lub 1985 roku Don Hopkins (znajomy obdarzony wielkÄ
+wyobraźniÄ
) wysÅaÅ mi list. Na jego kopercie wypisaÅ szereg zabawnych
+sentencji, miÄdzy innymi nastÄpujÄ
cÄ
: „Copyleft – all rights
+reversed” [„Copyleft – wszystkie prawa
+odwrócone”]. UżyÅem sÅowa „copyleft”, żeby nazwaÄ
+koncepcjÄ dystrybucyjnÄ
, jakÄ
rozwijaÅem w owym czasie.</p>
+
+<p>
+(2) Obecnie dla dokumentacji stosujemy <a href="/licenses/fdl.html">LicencjÄ
+GNU Wolnej Dokumentacji</a> [GNU Free Documentation License].</p>
+
+<h3>Fundacja wolnego oprogramowania (Free Software Foundation)</h3>
+
+<p>W miarÄ jak rosÅo zainteresowanie Emacsem, w projekt GNU
+angażowali siÄ coraz to nowi ludzie. W koÅcu zdecydowaliÅmy,
+że czas ponownie poszukaÄ ÅºródeÅ finansowania. Dlatego w roku
1985
+stworzyliÅmy <a href="http://www.fsf.org/";>FundacjÄ wolnego
+oprogramowania</a> (Free Software Foundation), zwolnionÄ
z podatku
+instytucjÄ na rzecz rozwoju wolnego oprogramowania. FSF przejÄÅa także
+dystrybucjÄ taÅm z Emacsem; później rozszerzyÅa tÄ dziaÅalnoÅÄ o
+rozprowadzanie innego wolnego oprogramowania (zarówno GNU jak
+i nie-GNU), a także sprzedaż wolnych instrukcji obsÅugi.</p>
+
+<p>Historycznie wiÄkszoÅÄ przychodów FSF pochodziÅa ze sprzedaży kopii
+programów i zwiÄ
zanych z tym innych usÅug (CD-ROM-y z kodem
+źródÅowym, CD-ROM-y z programami, Åadnie wydrukowane instrukcje,
+wszystkie z prawem do rozpowszechniania i modyfikacji),
+a także Dystrybucje Delux (na które skÅada siÄ caÅy zestaw programów
+skompilowanych przez nas na platformÄ wybranÄ
przez nabywcÄ). DziÅ FSF
+nadal <a href="http://shop.fsf.org/";>sprzedaje podrÄczniki i inne
+zabawki</a>, ale wiÄkszoÅÄ przychodów pochodzi z opÅat
+czÅonkowskich. Możecie przyÅÄ
czyÄ siÄ do FSF na stronie <a
+href="http://fsf.org/join";>fsf.org</a>.</p>
+
+<p>Pracownicy Fundacji wolnego oprogramowania napisali i utrzymywali wiele
+pakietów oprogramowania GNU. Dwa najbardziej znane to biblioteka C
+oraz powÅoka (shell). Biblioteka C GNU jest czymÅ, czego używa każdy
+program uruchomiony pod systemem GNU/Linux do komunikacji
+z Linuksem. ZostaÅa stworzona przez czÅonka Fundacji wolnego
+oprogramowania, Rolanda McGratha. PowÅoka używana na wiÄkszoÅci
+systemów GNU/Linux to <acronym titke="Bourne Again Shell">BASH</acronym>,
+Bourne Again Shell(1), którÄ
stworzyÅ pracownik FSF Brian Fox.</p>
+
+<p>SfinansowaliÅmy powstanie tych programów, ponieważ projekt GNU nie
+skÅada siÄ wyÅÄ
cznie z narzÄdzi czy Årodowiska pracy. Naszym
celem
+byÅ kompletny system operacyjny, a te programy byÅy niezbÄdne
+do jego stworzenia.</p>
+
+<p>(1) „Bourne again Shell” jest żartem z nazwy „Bourne
+shell”, który jest standardowÄ
powÅokÄ
uniksowÄ
.
[NieprzetÅumaczalna
+gra sÅów – w wymowie „Bourne again” jest podobne
+do „born again”, „nowo narodzony”.]</p>
<h3>Wsparcie dla wolnego oprogramowania</h3>
-<p>
-Filozofia wolnego oprogramowania odrzuca szeroko stosowane praktyki biznesowe,
ale nie jest przeciwko biznesowi. Je¶li biznes respektuje wolno¶æ u¿ytkowników,
¿yczymy mu sukcesu.</p>
-<p>
-Sprzeda¿ kopii Emacsa to przyk³ad jednego ze sposobów dzia³ania w biznesie
wolnego oprogramowania. Kiedy FSF przejê³a tê dzia³alno¶æ, potrzebowa³em innych
sposobów na zarobienie pieniêdzy na ¿ycie. Sposobem tym okaza³o siê
sprzedawanie us³ug zwi±zanych z rozwijanym przeze mnie oprogramowaniem
GNU. W tym zawiera³y siê szkolenia z tematów takich jak programowanie
na GNU Emacs, czy dostosowanie GCC do konkretnych potrzeb u¿ytkownika,
a tak¿e rozwój programów, g³ównie implementacja GCC na nowe platformy.</p>
-<p>
-Dzi¶ ka¿da z tych ga³êzi biznesu wolnego oprogramowania jest zajêta przez
szereg korporacji. Niektórzy sprzedaj± zestawy wolnego oprogramowania na
CD-ROM-ach, inni sprzedaj± wsparcie techniczne ró¿nego poziomu, pocz±wszy od
odpowiadania na pytania u¿ytkowników, poprzez poprawianie b³êdów,
a skoñczywszy na dodawaniu nowych, istotnych funkcji. Obserwujemy nawet
powstawanie firm informatycznych, które bazuj± na wypuszczaniu nowych produktów
wolnego oprogramowania. </p>
-<p>
-Uwa¿ajcie jednak, bo szereg firm, które reklamuj± siê w powi±zaniu
z terminem „open source” w rzeczywisto¶ci opiera swoje
interesy na niewolnym oprogramowaniu, które tylko wspó³pracuje z nim. To
nie s± firmy wolnego oprogramowania. To s± firmy oprogramowania prawnie
zastrze¿onego, których produkty odci±gaj± u¿ytkowników od wolno¶ci. Oni
nazywaj± je produktami z „warto¶ci± dodan±”, co odzwierciedla
warto¶ci, jakie chcieliby, by¶my przyjêli: udogodnienia ponad wolno¶ci±. Je¶li
jednak wy¿ej cenimy sobie wolno¶æ, powinni¶my nazwaæ je raczej produktami
z „odebran± wolno¶ci±”.</p>
-<h3>Osi±gniêcia techniczne</h3>
-<p>
-Najwa¿niejszym zadaniem stoj±cym przed GNU by³o po prostu „byæ wolnym
oprogramowaniem”. Nawet je¶li GNU nie mia³oby technicznej przewagi nad
Uniksem, mia³oby przewagê spo³eczn±, gdy¿ pozwala ono u¿ytkownikom na
wspó³pracê, oraz przewagê moraln±, poprzez przestrzeganie zasad wolno¶ci
u¿ytkownika.</p>
-<p>
-Ale by³o rzecz± naturaln± u¿ycie podczas tworzenia GNU znanych i dobrze
dzia³aj±cych standardów – takich jak dynamiczna alokacja struktur
danych, ¿eby unikn±æ arbitralnych sta³ych rozmiarów danych, czy obs³uga
wszystkich mo¿liwych 8-bitowych znaków, gdzie tylko mia³o to sens.</p>
-<p>
-Na dodatek odrzucili¶my uniksowe podej¶cie koncentruj±ce siê na minimalizacji
wielko¶ci pamiêci, decyduj±c, ¿e system nie bêdzie obs³ugiwaæ maszyn
16-bitowych (by³o jasne, ¿e w momencie, gdy system GNU zostanie ukoñczony,
standardem bêd± maszyny 32-bitowe), oraz ¿e nie bêdziemy siê staraæ redukowaæ
zu¿ycia pamiêci, dopóki
-nie przekroczy ono wielko¶ci jednego megabajta. Przy programach, dla których
obs³ugiwanie bardzo du¿ych plików nie by³o szczególnie istotne, zachêcali¶my
programistów do za³adowania pliku do j±dra w ca³o¶ci, ¿eby uzyskaæ dostêp
do jego zawarto¶ci bez obaw o poprawno¶æ wej¶cia-wyj¶cia.</p>
-<p>
-Dziêki tym decyzjom znaczna ilo¶æ programów GNU jest szybsza i stabilniejsza
od swoich uniksowych odpowiedników.</p>
+<p>Filozofia wolnego oprogramowania odrzuca szeroko stosowane praktyki
+biznesowe, ale nie jest przeciwko biznesowi. JeÅli biznes respektuje
+wolnoÅÄ użytkowników, życzymy mu sukcesu.</p>
+
+<p>Sprzedaż kopii Emacsa to przykÅad jednego ze sposobów dziaÅania
+w biznesie wolnego oprogramowania. Kiedy FSF przejÄÅa tÄ
dziaÅalnoÅÄ,
+potrzebowaÅem innych sposobów na zarobienie pieniÄdzy
+na życie. Sposobem tym okazaÅo siÄ sprzedawanie usÅug zwiÄ
zanych
+z rozwijanym przeze mnie oprogramowaniem GNU. W tym zawieraÅy siÄ
+szkolenia z tematów takich jak programowanie na GNU Emacs,
+czy dostosowanie GCC do konkretnych potrzeb użytkownika,
+a także rozwój programów, gÅównie implementacja GCC na nowe
+platformy.</p>
+
+<p>DziÅ każda z tych gaÅÄzi biznesu wolnego oprogramowania jest
zajÄta
+przez szereg korporacji. Niektórzy sprzedajÄ
zestawy wolnego oprogramowania
+na CD-ROM-ach, inni sprzedajÄ
wsparcie techniczne różnego poziomu,
+poczÄ
wszy od odpowiadania na pytania użytkowników,
+poprzez poprawianie bÅÄdów, a skoÅczywszy na dodawaniu
+nowych, istotnych funkcji. Obserwujemy nawet powstawanie firm
+informatycznych, które bazujÄ
na wypuszczaniu nowych produktów wolnego
+oprogramowania.</p>
+
+<p>Uważajcie jednak, bo szereg firm, które reklamujÄ
siÄ w powiÄ
zaniu
+z terminem „open source” w rzeczywistoÅci opiera swoje
+interesy na niewolnym oprogramowaniu, które tylko wspóÅpracuje
+z wolnym oprogramowaniem. To nie sÄ
firmy wolnego oprogramowania. To sÄ
+firmy oprogramowania prawnie zastrzeżonego, których produkty odciÄ
gajÄ
+użytkowników od wolnoÅci. Oni nazywajÄ
je produktami
+z „wartoÅciÄ
dodanÄ
” [„value-added packages”],
+co odzwierciedla wartoÅci, jakie chcieliby, byÅmy przyjÄli: udogodnienia
+ponad wolnoÅciÄ
. JeÅli jednak wyżej cenimy sobie wolnoÅÄ,
powinniÅmy
+nazwaÄ je raczej produktami z „odebranÄ
wolnoÅciÄ
”.</p>
+
+<h3>OsiÄ
gniÄcia techniczne</h3>
+
+<p>Najważniejszym zadaniem stojÄ
cym przed GNU byÅo po prostu
„byÄ
+wolnym oprogramowaniem”. Nawet jeÅli GNU nie miaÅoby technicznej
+przewagi nad Uniksem, miaÅoby przewagÄ spoÅecznÄ
, gdyż pozwala ono
+użytkownikom na wspóÅpracÄ, oraz przewagÄ moralnÄ
,
+poprzez przestrzeganie zasad wolnoÅci użytkownika.</p>
+
+<p>Ale byÅo rzeczÄ
naturalnÄ
użycie podczas tworzenia GNU znanych
+i dobrze dziaÅajÄ
cych standardów – takich jak dynamiczna alokacja
+struktur danych, żeby uniknÄ
Ä arbitralnych staÅych rozmiarów danych,
+czy obsÅuga wszystkich możliwych 8-bitowych znaków, gdzie tylko miaÅo
+to sens.</p>
+
+<p>Na dodatek odrzuciliÅmy uniksowe podejÅcie skupiajÄ
ce siÄ
+na minimalnym zużyciu pamiÄci, decydujÄ
c, że system nie bÄdzie
+obsÅugiwaÄ maszyn 16-bitowych (byÅo jasne, że w momencie, gdy system
+GNU zostanie ukoÅczony, standardem bÄdÄ
maszyny 32-bitowe), oraz że
nie
+bÄdziemy siÄ staraÄ redukowaÄ zużycia pamiÄci, dopóki nie przekroczy ono
+wielkoÅci jednego megabajta. Przy programach, dla których obsÅugiwanie
+bardzo dużych plików nie byÅo szczególnie istotne, zachÄcaliÅmy
programistów
+do zaÅadowania pliku do jÄ
dra w caÅoÅci, żeby uzyskaÄ
dostÄp
+do jego zawartoÅci bez obaw o ograniczenia wejÅcia-wyjÅcia.</p>
+
+<p>DziÄki tym decyzjom wiele programów GNU jest szybsza i stabilniejsza
+od swoich uniksowych odpowiedników.</p>
<h3>Podarowane komputery</h3>
-<p>
-Reputacja projektu GNU ros³a i w zwi±zku z tym znale¼li siê ludzie, którzy
zaoferowali komputery pracuj±ce pod Unix-em jako dar dla projektu. By³y one
bardzo u¿yteczne, bo naj³atwiejszym sposobem rozwijania komponentów GNU by³o
robienie tego na systemie Uniksowym, i zastêpowanie jego komponentów jeden
po drugim. Ale to podnios³o problem etyczny: czy posiadanie przez nas kopii
Unix-a w ogóle by³o w porz±dku?</p>
-<p>
-Unix by³ (i jest) oprogramowaniem prawnie zastrze¿onym, a filozofia projektu
GNU mówi, ¿e nie powinni¶my korzystaæ z oprogramowania prawnie
zastrze¿onego. Tym niemniej, przyjmuj±c to samo rozumowanie, które mówi, ¿e
przemoc jest usprawiedliwiona w obronie koniecznej, doszed³em do wniosku, ¿e
uprawnione jest u¿ycie prawnie zastrze¿onego programu, je¶li jest to konieczne
do stworzenia jego wolnego odpowiednika, który pomóg³by ludziom
w zaprzestaniu korzystania z zastrze¿onych pakietów.</p>
-<p>
-Nawet je¶li by³o to z³o usprawiedliwione, to ci±gle by³o z³em. Dzi¶ nie mamy
ju¿ ¿adnych kopii Uniksa, gdy¿ zast±pili¶my je wolnymi systemami operacyjnymi.
A je¶li nie mogli¶my wymieniæ systemu operacyjnego maszyny na wolnym
system, to wymieniali¶my maszynê.</p>
-<h3>Lista Zadañ GNU</h3>
-<p>
-Projekt GNU rozwija³ siê, wzrasta³a liczba opracowanych lub znalezionych przez
nas komponentów, i w koñcu okaza³o siê, ¿e dobrze by by³o zrobiæ
listê brakuj±cych ogniw. Korzystali¶my z niej przy namawianiu nowych
programistów do napisania brakuj±cych elementów. Ta lista sta³a siê znana jako
„GNU task list” (Lista Zadañ GNU). Oprócz brakuj±cych sk³adników
Uniksa na li¶cie znalaz³y siê tak¿e inne u¿yteczne programy oraz dokumentacja
projektu, któr± – jak s±dzili¶my – ka¿dy naprawdê
kompletny system powinien posiadaæ.</p>
-<p>
-Dzi¶ niemal wszystkie komponenty Uniksa, poza kilkoma mniej istotnymi,
zniknê³y z Listy Zadañ. Ta praca ju¿ zosta³a wykonana. Ale lista jest
pe³na projektów, które mo¿na by nazwaæ „aplikacjami”. Ka¿dy
program, który jest atrakcyjny nie tylko dla w±skiej grupy u¿ytkowników, jest
rzecz± na tyle u¿yteczn±, by w³±czyæ go do systemu operacyjnego.</p>
-<p>
-Nawet gry znajduj± siê na li¶cie zadañ – i znajdowa³y siê na niej
od pocz±tku. Unix zawiera³ gry, wiêc tak¿e GNU powinno je zawieraæ.
Kompatybilno¶æ nie jest problemem w przypadku gier, dlatego nie kopiowali¶my
tych dostêpnych w Uniksie. W zamian zamie¶cili¶my szereg gier ró¿nych
rodzajów, które u¿ytkownicy mogliby polubiæ.</p>
+<p>Reputacja projektu GNU rosÅa i w zwiÄ
zku z tym znaleźli siÄ
+ludzie, którzy zaoferowali komputery pracujÄ
ce pod Unix-em jako dar dla
+projektu. ByÅy one bardzo użyteczne, bo najÅatwiejszym sposobem
+rozwijania komponentów GNU byÅo robienie tego na systemie Uniksowym,
+i zastÄpowanie jego komponentów jeden po drugim. Ale to
+podniosÅo problem etyczny: czy posiadanie przez nas kopii Unix-a
+w ogóle byÅo w porzÄ
dku?</p>
+
+<p>Unix byŠ(i jest) oprogramowaniem prawnie zastrzeżonym, a filozofia
+projektu GNU mówi, że nie powinniÅmy korzystaÄ z oprogramowania
+prawnie zastrzeżonego. Tym niemniej, przyjmujÄ
c to samo rozumowanie, które
+mówi, że przemoc jest usprawiedliwiona w obronie koniecznej,
+doszedÅem do wniosku, że uzasadnione jest użycie prawnie
+zastrzeżonego pakietu, jeÅli jest to konieczne do stworzenia jego
+wolnego odpowiednika, który pomógÅby ludziom w zaprzestaniu korzystania
+z zastrzeżonych pakietów.</p>
+
+<p>Nawet jeÅli byÅo to zÅo usprawiedliwione, to ciÄ
gle byÅo zÅem. DziÅ
nie mamy
+już żadnych kopii Uniksa, gdyż zastÄ
piliÅmy je wolnymi systemami
+operacyjnymi. A jeÅli nie mogliÅmy wymieniÄ systemu operacyjnego
+maszyny na wolnym system, to wymienialiÅmy maszynÄ.</p>
+
+<h3>Lista zadaÅ GNU</h3>
+
+<p>Projekt GNU rozwijaÅ siÄ, wzrastaÅa liczba opracowanych
+lub znalezionych przez nas komponentów, i w koÅcu okazaÅo siÄ,
+że dobrze by byÅo zrobiÄ listÄ brakujÄ
cych ogniw. KorzystaliÅmy
+z niej przy namawianiu nowych programistów do napisania
+brakujÄ
cych elementów. Ta lista staÅa siÄ znana jako „GNU Task
+List” (Lista zadaÅ GNU). Oprócz brakujÄ
cych skÅadników Uniksa
+na liÅcie znalazÅy siÄ także inne użyteczne programy
+oraz dokumentacja projektu, którÄ
– jak sÄ
dziliÅmy –
każdy
+naprawdÄ kompletny system powinien posiadaÄ.</p>
+
+<p>DziÅ (1) niemal wszystkie komponenty Uniksa, poza kilkoma mniej istotnymi,
+zniknÄÅy z Listy zadaÅ. Ta praca już zostaÅa wykonana. Ale lista
+jest peÅna projektów, które można by nazwaÄ „aplikacjami”.
Każdy
+program, który jest atrakcyjny nie tylko dla wÄ
skiej grupy użytkowników,
+jest rzeczÄ
na tyle użytecznÄ
, by wÅÄ
czyÄ go do systemu
+operacyjnego.</p>
+
+<p>Nawet gry znajdujÄ
siÄ na liÅcie zadaÅ – i znajdowaÅy
siÄ
+na niej od poczÄ
tku. Unix zawieraÅ gry, wiÄc także GNU
+powinien je zawieraÄ. KompatybilnoÅÄ nie jest problemem w przypadku
+gier, dlatego nie kopiowaliÅmy tych dostÄpnych
+w Uniksie. W zamian zamieÅciliÅmy szereg gier różnych rodzajów,
+które użytkownikom mogÅyby siÄ spodobaÄ.</p>
+
+<p>(1) To byÅo napisane w 1998 roku. Od 2009 już nie utrzymujemy
+dÅugiej listy zadaÅ. Wolne oprogramowanie jest rozwijane przez spoÅecznoÅÄ
+tak szybko, że niemożliwe byÅoby wszystko ÅledziÄ. W zamian
+trzymamy listÄ Projektów o wysokim priorytecie [High Priority
+Projects]. Jest to krótsza lista projektów, na których nam zależy.</p>
<h3>GNU GPL Bibliotek (The GNU Library GPL)</h3>
-<p>
-Biblioteka GNU C opublikowana jest na warunkach copyleft specjalnego rodzaju,
nazwanego GNU Library General Public License (Powszechna Licencja Publiczna
Bibliotek GNU)<a id="ft7" href="#fb7" class="footnoteref">[7]</a>, która
zezwala na ³±czenie oprogramowania prawnie zastrze¿onego z t± bibliotek±.
Czemu s³u¿y to odstêpstwo od regu³y?</p>
-<p>
-To nie jest kwestia zasad, bo nie ma zasady mówi±cej, ¿e oprogramowanie
prawnie zastrze¿one ma prawo zawieraæ nasz kod. (Po co pracowaæ na rzecz
projektu, którym z pewno¶ci± nie bêdziemy siê mogli podzieliæ?).
Korzystanie z LGPL dla biblioteki C, albo dla ka¿dej innej
biblioteki, jest kwesti± strategii.</p>
-<p>
-Biblioteka C wykonuje pracê ogóln±; ka¿dy prawnie zastrze¿ony system
operacyjny czy kompilator zawiera bibliotekê C. Dlatego udostêpnienie je
wy³±cznie dla spo³eczno¶ci wolnego oprogramowania nie da³oby wolnemu
oprogramowaniu ¿adnej przewagi – zniechêci³oby tylko innych do
korzystania z naszej biblioteki.</p>
-<p>
-System GNU (a to oznacza tak¿e GNU/Linux) jest wyj±tkowy –
biblioteka GNU C jest jego jedyn± bibliotek± C. Dlatego warunki
dystrybucji biblioteki GNU C okre¶laj±, czy bêdzie mo¿liwa kompilacja
programu prawnie zastrze¿onego na system GNU. Nie ma etycznych powodów, dla
których nale¿a³oby zezwoliæ na uruchamianie zastrze¿onego oprogramowania, ale
ze strategicznego punktu widzenia zabranianie tego bardziej zniechêca³oby do
u¿ywania systemu GNU, ni¿ zachêca³oby do rozwijania wolnych aplikacji.</p>
-<p>
-Dlatego w³a¶nie stosowanie Powszechnej Licencji Publicznej Bibliotek jest
dobr± strategi± dla biblioteki C. Dla innych bibliotek strategiczna
decyzja powinna byæ rozwa¿ona na konkretnych przyk³adach. Je¶li biblioteka
wykonuje specjaln± pracê, pomocn± przy pisaniu konkretnego rodzaju programów,
wówczas opublikowanie jej na warunkach GPL powoduje, ¿e mog± z niej
korzystaæ wy³±cznie wolne programy. W ten sposób wspiera siê innych
twórców wolnego oprogramowania, poprzez zwiêkszanie ich przewagi wobec
oprogramowania prawnie zastrze¿onego.</p>
-<p>
-Rozwa¿my GNU Readline – bibliotekê, która zosta³a utworzona, ¿eby
umo¿liwiæ edycjê wiersza poleceñ dla BASH. Readline jest opublikowana na
zasadach zwyk³ej GPL, a nie GPL Bibliotek. To prawdopodobnie powoduje
rzadsze u¿ywanie Readline, co nie jest dla nas ¿adn± strat±. Jak dot±d co
najmniej jedna u¿yteczna aplikacja zosta³a uczyniona wolnym oprogramowaniem
tylko po to, by mog³a korzystaæ z Readline, a to jest wymierny zysk
dla spo³eczno¶ci.</p>
-<p>
-Twórcy oprogramowania prawnie zastrze¿onego maj± przewagê, któr± daj± im
pieni±dze; przewag± twórców wolnego oprogramowania jest to, ¿e wspieraj± siê
nawzajem. Mam nadziejê, ¿e kiedy¶ bêdziemy mieli du¿± liczbê bibliotek
udostêpnionych na warunkach GPL, które nie bêd± mia³y odpowiedników dostêpnych
w oprogramowaniu zastrze¿onym. Bêd± one u¿ytecznymi modu³ami s³u¿±cymi do
budowy nowych wolnych programów, daj±cymi znaczne korzy¶ci w dalszym
rozwoju wolnego oprogramowania.</p>
-<h3>Czu³y punkt?</h3>
-<p>
-Eric Raymond powiedzia³, ¿e „tworzenie ka¿dego dobrego programu zaczyna
siê od poruszenia czu³ego punktu programisty”. Mo¿e i zdarza siê to
czasami, ale wiele istotnych czê¶ci GNU zosta³o utworzonych tylko po to, ¿eby
uczyniæ wolny system operacyjny kompletnym. Ich ¼ród³o le¿y w wizji
i planie pracy, a nie twórczym impulsie.</p>
-<p>
-Na przyk³ad Bibliotekê GNU C stworzyli¶my, bo ka¿dy podobny do Uniksa system
potrzebuje biblioteki C, Bourne Again Shell powsta³, bo system potrzebuje
pow³oki, a GNU tar, bo system potrzebuje programu tar. To samo dotyczy
moich w³asnych programów – kompilatora GNU C, GNU Emacsa, GDB
i GNU Make.</p>
-<p>
-Niektóre programy GNU powsta³y, by poradziæ sobie ze specyficznymi
ograniczeniami naszej wolno¶ci. Na przyk³ad gzip powsta³, ¿eby zast±piæ program
Compress, który by³ dla spo³eczno¶ci stracony z powodu patentów na
kompresjê LZW. Znale¼li siê ludzie, którzy stworzyli LessTif, a ostatnio
tak¿e Gnome i Harmony, ¿eby omin±æ problemy powodowane przez pewne
zastrze¿one biblioteki (zobacz poni¿ej). Rozwijamy GNU Privacy Guard, która ma
zast±piæ popularne, nie-wolne oprogramowanie szyfruj±ce, bo u¿ytkownicy nie
powinni byæ zmuszeni do wyboru pomiêdzy wolno¶ci± a prywatno¶ci±.</p>
-<p>
-Oczywi¶cie, ludzie pisz±cy te programy zaanga¿owali siê w swoj± pracê,
i wiele funkcji dodali, aby zaspokoiæ swoje w³asne potrzeby
i interesy. Ale to nie jest powodem, dla którego programy te powsta³y.</p>
-
-<h3>Nieoczekiwane zastosowania</h3>
-<p>
-Kiedy rozpoczynali¶my projekt GNU wyobra¿a³em sobie, ¿e stworzymy ca³y system
GNU, a nastêpnie opublikujemy go jako ca³o¶æ. Tak siê jednak nie sta³o.</p>
-<p>
-Poniewa¿ ka¿dy komponent GNU by³ tworzony na systemie uniksowym, to tak¿e
ka¿dy komponent móg³ byæ pod Uniksem uruchamiany, na d³ugo przed powstaniem
kompletnego systemu GNU. Niektóre z tych programów sta³y siê popularne,
u¿ytkownicy
-rozpoczêli ich przenoszenie na ró¿ne, niekompatybilne ze sob± wersje Uniksa,
a czasem tak¿e na inne systemy.</p>
-<p>
-Dziêki temu programy te sta³y siê o wiele potê¿niejsze, i przyci±ga³y zarówno
sponsorów, jak i kolejnych twórców systemu GNU. Prawdopodobnie jednak
równocze¶nie o szereg lat opó¼ni³o ukoñczenie minimalnej wersji
dzia³aj±cego systemu, jako ¿e swój czas twórcy GNU raczej po¶wiêcali wspieraniu
implementacji na ró¿ne platformy oraz dodawaniu dodatkowych opcji do
istniej±cych komponentów, pisaniu, jednego po drugim, kolejnych brakuj±cych
elementów.</p>
+<p>Biblioteka GNU C jest opublikowana na specjalnych warunkach copyleft,
+nazwanego GNU Library General Public License (Powszechna Licencja Publiczna
+Bibliotek GNU)(1), która zezwala na ÅÄ
czenie oprogramowania prawnie
+zastrzeżonego z tÄ
bibliotekÄ
. Czemu sÅuży to odstÄpstwo
+od reguÅy?</p>
+
+<p>To nie jest kwestia zasad, bo nie ma zasady mówiÄ
cej,
+że oprogramowanie prawnie zastrzeżone ma prawo zawieraÄ nasz kod. (Po
+co pracowaÄ na rzecz projektu, który z pewnoÅciÄ
odmówi
+podzielenia siÄ z nami?). Korzystanie z LGPL dla biblioteki C,
+albo dla każdej innej biblioteki, jest kwestiÄ
strategii.</p>
+
+<p>Biblioteka C wykonuje pracÄ ogólnÄ
; każdy prawnie zastrzeżony system
+operacyjny czy kompilator zawiera bibliotekÄ
+C. Dlatego udostÄpnienie je wyÅÄ
cznie dla spoÅecznoÅci wolnego
+oprogramowania nie daÅoby wolnemu oprogramowaniu żadnej przewagi –
+zniechÄciÅoby tylko innych do korzystania z naszej biblioteki.</p>
+
+<p>Jest jeden wyjÄ
tek: na systemie GNU (a to oznacza także GNU/Linux)
+biblioteka GNU C jest jedynÄ
bibliotekÄ
C. Dlatego warunki dystrybucji
+biblioteki GNU C okreÅlajÄ
, czy bÄdzie możliwa kompilacja programu
+prawnie zastrzeżonego na system GNU. Nie ma etycznych powodów, dla
+których należaÅoby zezwoliÄ na uruchamianie zastrzeżonego
+oprogramowania na systemach GNU, ale ze strategicznego punktu
+widzenia zabranianie tego bardziej zniechÄcaÅoby do używania systemu
+GNU, niż zachÄcaÅoby do rozwijania wolnych
+aplikacji. Dlatego stosowanie wÅaÅnie GNU LGPL dla biblioteki GNU C
+uważamy za dobrÄ
strategiÄ.</p>
+
+<p>Każdorazowo dla innych bibliotek strategiczna decyzja musi byÄ
+podjÄta. JeÅli biblioteka wykonuje specjalnÄ
pracÄ, pomocnÄ
przy pisaniu
+konkretnego rodzaju programów, wówczas opublikowanie jej na warunkach
+GPL powoduje, że mogÄ
z niej korzystaÄ wyÅÄ
cznie wolne
+programy. W ten sposób wspiera siÄ innych twórców wolnego
+oprogramowania, zwiÄkszajÄ
c ich przewagÄ wobec oprogramowania prawnie
+zastrzeżonego.</p>
+
+<p>Rozważmy GNU Readline – bibliotekÄ, która zostaÅa utworzona, żeby
+umożliwiÄ edycjÄ wiersza poleceÅ dla BASH. Readline jest opublikowana
+na zasadach zwykÅej GPL, a nie GPL Bibliotek. To prawdopodobnie
+powoduje rzadsze używanie Readline, co nie jest dla nas żadnÄ
stratÄ
. Jak
+dotÄ
d co najmniej jedna użyteczna aplikacja zostaÅa uczyniona wolnym
+oprogramowaniem tylko po to, by mogÅa korzystaÄ z Readline,
+a to jest wymierny zysk dla spoÅecznoÅci.</p>
+
+<p>Twórcy oprogramowania prawnie zastrzeżonego majÄ
przewagÄ, którÄ
dajÄ
im
+pieniÄ
dze; przewagÄ
twórców wolnego oprogramowania jest to,
+że wspierajÄ
siÄ nawzajem. Mam nadziejÄ, że kiedyÅ bÄdziemy
mieli
+dużÄ
liczbÄ bibliotek udostÄpnionych na warunkach GPL, które nie
bÄdÄ
+miaÅy odpowiedników dostÄpnych w oprogramowaniu zastrzeżonym. BÄdÄ
one
+użytecznymi moduÅami sÅużÄ
cymi do budowy nowych wolnych programów,
+dajÄ
cymi znaczne korzyÅci w dalszym rozwoju wolnego oprogramowania.</p>
+
+<p>(1) Licencja ta nazywa siÄ obecnie GNU Lesser General Public License,
+Mniejsza Powszechna Licencja GNU, żeby nie podsuwaÅa sugestii,
+że wszystkie biblioteki powinny z niej korzystaÄ. Zobacz także
+tekst „<a href="/philosophy/why-not-lgpl.html">Czemu nie powinniÅcie
+stosowaÄ Library GPL dla kolejnej biblioteki</a>”.</p>
+
+<h3>CzuÅy punkt?</h3>
+<p>
+Eric Raymond powiedziaÅ, że „tworzenie każdego dobrego programu
+zaczyna siÄ od poruszenia czuÅego punktu programisty”. Może
+i zdarza siÄ to czasami, ale wiele istotnych czÄÅci GNU zostaÅo
+utworzonych tylko po to, żeby stworzyÄ kompletny wolny system
+operacyjny. Ich źródÅo leży w wizji i planie pracy, a nie
+twórczym impulsie.</p>
+<p>
+Na przykÅad BibliotekÄ GNU C stworzyliÅmy, bo każdy podobny
+do Uniksa system potrzebuje biblioteki C. BASH powstaÅ, bo system
+potrzebuje powÅoki, a GNU tar, bo system potrzebuje programu
+tar. To samo dotyczy moich wÅasnych programów – kompilatora GNU C, GNU
+Emacsa, GDB i GNU Make.</p>
+<p>
+Niektóre programy GNU powstaÅy, by poradziÄ sobie ze specyficznymi
+ograniczeniami naszej wolnoÅci. Na przykÅad gzip powstaÅ, żeby zastÄ
piÄ
+program Compress, który przepadÅ dla spoÅecznoÅci z powodu patentów
+na kompresjÄ <acronym title="Lempel-Ziv-Welch">LZW</acronym>. Znaleźli
+siÄ ludzie, którzy stworzyli LessTif, a ostatnio także <acronym
+title="GNU Network Object Model Environment">GNOME</acronym> i Harmony,
+żeby ominÄ
Ä kÅopoty z pewnymi zastrzeżonymi bibliotekami (zobacz
+poniżej). Rozwijamy GNU Privacy Guard, która ma zastÄ
piÄ popularne,
+nie-wolne oprogramowanie szyfrujÄ
ce, bo użytkownicy nie powinni byÄ
+zmuszeni do wyboru pomiÄdzy wolnoÅciÄ
a prywatnoÅciÄ
.</p>
+<p>
+OczywiÅcie, ludzie piszÄ
cy te programy zaangażowali siÄ w swojÄ
pracÄ,
+i wiele funkcji dodali, aby zaspokoiÄ swoje wÅasne potrzeby
+i interesy. Ale to nie jest powodem, dla którego programy te
+powstaÅy.</p>
+
+<h3>Nieoczekiwany rozwój</h3>
+<p>
+Kiedy rozpoczynaliÅmy projekt GNU wyobrażaÅem sobie, że stworzymy
caÅy
+system GNU, a nastÄpnie opublikujemy go jako caÅoÅÄ. Tak siÄ
+jednak nie staÅo.</p>
+<p>
+Ponieważ każdy komponent GNU byŠtworzony na systemie uniksowym,
+to także każdy komponent mógÅ byÄ pod Uniksem uruchamiany,
+na dÅugo przed powstaniem kompletnego systemu GNU. Niektóre z tych
+programów staÅy siÄ popularne, a użytkownicy rozpoczÄli ich
+przenoszenie na różne, niekompatybilne ze sobÄ
wersje Uniksa,
+a czasem także na inne systemy.</p>
+<p>
+DziÄki temu programy te staÅy siÄ o wiele potÄżniejsze, i przyciÄ
gaÅy
+zarówno sponsorów, jak i kolejnych twórców systemu GNU. Prawdopodobnie
+jednak równoczeÅnie o szereg lat opóźniÅo ukoÅczenie minimalnej
wersji
+dziaÅajÄ
cego systemu, jako że swój czas twórcy GNU raczej
poÅwiÄcali
+wspieraniu implementacji na różne platformy oraz dodawaniu
+dodatkowych opcji do istniejÄ
cych komponentów, zamiast na pisaniu,
+jednego po drugim, kolejnych brakujÄ
cych elementów.</p>
<h3>GNU Hurd</h3>
<p>
-W roku 1990 system GNU by³ niemal kompletny. Jedynym wiêkszym brakuj±cym
sk³adnikiem by³o j±dro. Zdecydowali¶my siê zaimplementowaæ nasze j±dro jako
zestaw demonów uruchamianych na Machu. Mach to mikroj±dro opracowane
w Carnegie Mellon University, a pó¼niej na Uniwersytecie Utah; GNU
Hurd jest zbiorem serwerów-demonów (czyli „hord± gnu”), która
uruchamiaj± siê na Machu i wykonuj± zadania j±dra uniksowego. Prace nad
Hurdem zosta³y opó¼nione, bo czekali¶my na obiecan± publikacjê Macha jako
wolnego oprogramowania.</p>
-<p>
-Jedn± z przyczyn wyboru takiej w³a¶nie architektury by³a chêæ unikniêcia tego,
co wydawa³o siê najtrudniejsz± czê¶ci± pracy: debugowanie j±dra przy braku
debuggera poziomu ¼ród³a. Ta czê¶æ pracy by³a ju¿ wykonana w Machu.
Oczekiwali¶my, ¿e bêdziemy mogli debugowaæ serwery Hurda jako programy
przestrzeni u¿ytkownika, za pomoc± GDB. Ale minê³o wiele czasu, zanim sta³o siê
to mo¿liwe, a wielow±tkowe serwery, które wysy³aj± wiadomo¶ci do siebie
nawzajem okaza³y siê bardzo trudne do debugowania. Uczynienie Hurda zdolnym do
stabilnej pracy przeci±gnê³o siê o wiele lat.</p>
+W roku 1990 system GNU byÅ niemal kompletny. Jedynym wiÄkszym
+brakujÄ
cym skÅadnikiem byÅo jÄ
dro. ZdecydowaliÅmy siÄ zaimplementowaÄ
nasze
+jÄ
dro jako zestaw procesów uruchamianych na Machu. Mach to mikrojÄ
dro
+opracowane w Carnegie Mellon University, a później
+na Uniwersytecie Utah; GNU Hurd jest zbiorem serwerów-demonów (czyli
+„hordÄ
gnu”), które uruchamiajÄ
siÄ na Machu
+i wykonujÄ
zadania jÄ
dra uniksowego. Prace nad Hurdem zostaÅy
+opóźnione, bo czekaliÅmy na obiecanÄ
publikacjÄ Macha jako
wolnego
+oprogramowania.</p>
+<p>
+JednÄ
z przyczyn wyboru takiej wÅaÅnie architektury byÅa chÄÄ
+unikniÄcia tego, co wydawaÅo siÄ najtrudniejszÄ
czÄÅciÄ
pracy:
debugowanie
+jÄ
dra przy braku debuggera poziomu źródÅa. Ta czÄÅÄ pracy byÅa już
wykonana
+w Machu. OczekiwaliÅmy, że bÄdziemy mogli debugowaÄ serwery Hurda
+jako programy przestrzeni użytkownika, za pomocÄ
GDB. Ale minÄÅo
+wiele czasu, zanim staÅo siÄ to możliwe, a wielowÄ
tkowe serwery,
które
+wysyÅajÄ
wiadomoÅci do siebie nawzajem okazaÅy siÄ bardzo trudne
+do debugowania. Uczynienie Hurda zdolnym do stabilnej pracy
+przeciÄ
gnÄÅo siÄ o wiele lat.</p>
<h3>Alix</h3>
<p>
-J±dro systemu GNU oryginalnie nie mia³o nazywaæ siê Hurd. Jego pierwsz± nazw±
by³o Alix – od imienia kobiety, która by³a wtedy moj± mi³o¶ci±. By³a
administratorem systemu uniksowego. Kiedy¶ zwróci³a uwagê, ¿e jej imiê pasuje
do zwyczajowej konwencji nazewniczej systemów uniksowych; w ¿artach
powiedzia³a przyjacio³om: „Kto¶ powinien nazwaæ moim imieniem j±dro
systemu”. Nic nie powiedzia³em, ale postanowi³em zrobiæ jej niespodziankê
nazywaj±c j±dro Alix.</p>
-<p>
-Tak siê jednak nie sta³o. Michael Bushnell (obecnie Thomas), g³ówny twórca
j±dra, optowa³ za nazw± HURD, i przedefiniowa³ nazwê Alix –
mia³a odt±d oznaczaæ pewn± czê¶æ j±dra, czê¶æ, która mia³a przechwytywaæ
wywo³ania systemowe i obs³ugiwaæ je, wysy³aj±c komunikaty do serwerów
HURD-a.</p>
-<p>
-W koñcu Alix i ja rozstali¶my siê, a ona zmieni³a imiê. Niezale¿nie od tego
projekt HURDa zmieni³ siê tak, ¿e biblioteka C wysy³a³a komunikaty
bezpo¶rednio do serwerów, a to uczyni³o element Alix zbêdnym.</p>
-<p>
-Ale zanim siê to wszystko wydarzy³o, jej znajomy natkn±³ siê na imiê Alix
w kodzie ¼ród³owym Hurda i wspomnia³ jej o tym. Tak ¿e nazwa ta
spe³ni³a swoj± rolê.</p>
-
-<h3>Linux i GNU/Linux</h3>
-<p>
-GNU Hurd nie jest jeszcze gotowy do u¿ytku. Na szczê¶cie jest dostêpne inne
j±dro. W roku 1991 Linus Torvalds stworzy³ j±dro kompatybilne
z Uniksem i nazwa³ je Linux. Oko³o 1992 roku po³±czenie Linuksa
z nie-ca³kiem-gotowym systemem GNU zaowocowa³o stworzeniem kompletnego
wolnego systemu operacyjnego (po³±czenie ich by³o istotn± prac± sam±
w sobie, oczywi¶cie). To dziêki Linuksowi mo¿emy ju¿ teraz korzystaæ
z systemu GNU.</p>
-<p>
-Nazywamy ten system GNU/Linux, ¿eby wyraziæ jego istotê: po³±czenie systemu
GNU z Linuksem w roli j±dra.</p>
-
-<h3>Wyzwania przysz³o¶ci</h3>
-<p>
-Dowiedli¶my naszej zdolno¶ci do stworzenia szerokiego spektrum wolnego
oprogramowania. Ale to nie znaczy, ¿e jeste¶my niepokonani
i niepowstrzymani. Szereg zagro¿eñ czyni przysz³o¶æ wolnego oprogramowania
niepewn±; stawienie im czo³a wymagaæ bêdzie wysi³ków i wytrwa³o¶ci,
obliczonych na ca³e lata. Wymagaæ bêdzie tego rodzaju determinacji, któr±
ludzie okazuj± gdy ceni± swoj± wolno¶æ i nie pozwol± nikomu jej sobie
odebraæ.</p>
-<p>
-Nastêpne cztery rozdzia³y omawiaj± te zagro¿enia.</p>
-
-<h3>Tajemnice sprzêtu</h3>
-<p>
-Producenci sprzêtu coraz czê¶ciej maj± zwyczaj utrzymywania w tajemnicy
jego specyfikacji. To utrudnia pisanie wolnych sterowników, dziêki którym
Linux i XFree86 mog³yby z nim wspó³pracowaæ. Mamy kompletnie wolne
systemy operacyjne dzisiaj, ale nie bêdziemy ich mieli w przysz³o¶ci,
je¶li nie bêd± obs³ugiwaæ komputerów jutra.</p>
-<p>
-S± dwa sposoby na rozwi±zanie tego problemu. Programi¶ci mog± uprawiaæ
„in¿ynieriê wsteczn±”, ¿eby odkryæ, jak dzia³a sprzêt. Reszta
z nas mo¿e wybieraæ tylko ten sprzêt, który jest obs³ugiwany przez wolne
oprogramowanie; w miarê jak bêdzie nas przybywaæ, utrzymywanie
specyfikacji w tajemnicy stanie siê polityk± samobójcz±.</p>
-<p>
-In¿ynieria wsteczna jest ciê¿k± prac±; czy znajd± siê programi¶ci
wystarczaj±co zdeterminowani, ¿eby j± ud¼wign±æ? Tak, je¶li tylko zbudujemy
silne przekonanie, ¿e wolne oprogramowanie jest kwesti± zasad, a nie-wolne
sterowniki s± nie do zaakceptowania. Czy wiêkszo¶æ z nas wyda dodatkowe
pieni±dze lub choæby po¶wiêci wiêcej czasu, ¿eby¶my mogli korzystaæ
z wolnych sterowników? Tak, je¶li determinacja, ¿eby byæ wolnym bêdzie
powszechna.</p>
+JÄ
dro systemu GNU oryginalnie nie miaÅo nazywaÄ siÄ Hurd. Jego pierwszÄ
+nazwÄ
byÅo Alix – od imienia kobiety, która byÅa wtedy mojÄ
+miÅoÅciÄ
. ByÅa administratorem systemu uniksowego. KiedyÅ zwróciÅa
uwagÄ,
+że jej imiÄ pasuje do zwyczajowej konwencji nazewniczej systemów
+uniksowych; w żartach powiedziaÅa przyjacioÅom: „KtoÅ powinien
+nazwaÄ moim imieniem jÄ
dro systemu”. Nic nie powiedziaÅem,
+ale postanowiÅem zrobiÄ jej niespodziankÄ nazywajÄ
c jÄ
dro Alix.</p>
+<p>
+Tak siÄ jednak nie staÅo. Michael (obecnie Thomas) Bushnell, gÅówny
+twórca jÄ
dra, optowaÅ za nazwÄ
Hurd, i przedefiniowaÅ nazwÄ
Alix
+– miaÅa odtÄ
d oznaczaÄ pewnÄ
czÄÅÄ jÄ
dra, czÄÅÄ, która miaÅa
+przechwytywaÄ wywoÅania systemowe i obsÅugiwaÄ je, wysyÅajÄ
c
komunikaty
+do serwerów HURD-a.</p>
+<p>
+W koÅcu Alix i ja rozstaliÅmy siÄ, a ona zmieniÅa
+imiÄ. Niezależnie od tego projekt Hurda zmieniÅ siÄ tak,
+że biblioteka C wysyÅaÅa komunikaty bezpoÅrednio do serwerów,
+a to uczyniÅo element Alix zbÄdnym.</p>
+<p>
+Ale zanim siÄ to wszystko wydarzyÅo, jej znajomy natknÄ
Å siÄ
+na imiÄ Alix w kodzie źródÅowym Hurda i wspomniaÅ jej o
+tym. Tak że nazwa ta speÅniÅa swojÄ
rolÄ.</p>
+
+<h3>Linux i GNU/Linux</h3>
+<p>
+GNU Hurd nie jest jeszcze gotowy do użytku i nie wiemy
+czy kiedykolwiek bÄdzie. Ponieważ jest zaprojektowane z celem
+Åatwego dostosowania, sÄ
problemy bezpoÅrednio wynikajÄ
ce z tej
+elastycznoÅci. Nie wiemy czy istniejÄ
rozwiÄ
zania tych problemów.</p>
+
+<p>
+Na szczÄÅcie jest dostÄpne inne jÄ
dro. W roku 1991 Linus Torvalds
+stworzyÅ jÄ
dro kompatybilne z Uniksem i nazwaÅ je Linux. OkoÅo
+1992 roku poÅÄ
czenie Linuksa z nie-caÅkiem-gotowym systemem GNU
+zaowocowaÅo stworzeniem kompletnego wolnego systemu operacyjnego (poÅÄ
czenie
+ich byÅo, oczywiÅcie, istotnÄ
pracÄ
samÄ
w sobie). To dziÄki
Linuksowi
+możemy już teraz korzystaÄ z systemu GNU.</p>
+<p>
+Nazywamy ten system GNU/Linux, żeby wyraziÄ jego istotÄ: poÅÄ
czenie
systemu
+GNU z Linuksem w roli jÄ
dra.</p>
+
+<h3>Wyzwania w naszej przyszÅoÅci</h3>
+<p>
+DowiedliÅmy naszej zdolnoÅci do stworzenia szerokiego spektrum wolnego
+oprogramowania. Ale to nie znaczy, że jesteÅmy niepokonani
+i niepowstrzymani. Szereg zagrożeÅ czyni przyszÅoÅÄ wolnego
+oprogramowania niepewnÄ
; stawienie im czoÅa wymagaÄ bÄdzie wysiÅków
+i wytrwaÅoÅci, obliczonych na caÅe lata. WymagaÄ bÄdzie tego
+rodzaju determinacji, którÄ
ludzie okazujÄ
gdy ceniÄ
swojÄ
wolnoÅÄ
+i nie pozwolÄ
nikomu jej sobie odebraÄ.</p>
+<p>
+NastÄpne cztery rozdziaÅy omawiajÄ
te zagrożenia.</p>
+
+<h3>Tajemnice sprzÄtu</h3>
+<p>
+Producenci sprzÄtu coraz czÄÅciej majÄ
zwyczaj utrzymywania
w tajemnicy
+jego specyfikacji. To utrudnia pisanie wolnych sterowników, dziÄki którym
+Linux i XFree86 mogÅyby z nim wspóÅpracowaÄ. Mamy kompletnie
wolne
+systemy operacyjne dzisiaj, ale nie bÄdziemy ich mieli
+w przyszÅoÅci, jeÅli nie bÄdÄ
obsÅugiwaÄ komputerów jutra.</p>
+<p>
+SÄ
dwa sposoby na rozwiÄ
zanie tego problemu. ProgramiÅci mogÄ
uprawiaÄ
+„inżynieriÄ wstecznÄ
”, żeby odkryÄ, jak dziaÅa sprzÄt.
Reszta
+z nas może wybieraÄ tylko ten sprzÄt, który jest obsÅugiwany przez
+wolne oprogramowanie; w miarÄ jak bÄdzie nas przybywaÄ, utrzymywanie
+specyfikacji w tajemnicy stanie siÄ politykÄ
samobójczÄ
.</p>
+<p>
+Inżynieria wsteczna jest ciÄżkÄ
pracÄ
; czy znajdÄ
siÄ programiÅci
+wystarczajÄ
co zdeterminowani, żeby jÄ
udźwignÄ
Ä? Tak, jeÅli tylko
zbudujemy
+silne przekonanie, że wolne oprogramowanie jest kwestiÄ
zasad,
+a nie-wolne sterowniki sÄ
nie
+do zaakceptowania. Czy wiÄkszoÅÄ z nas wyda dodatkowe
+pieniÄ
dze lub choÄby poÅwiÄci wiÄcej czasu, żebyÅmy mogli
korzystaÄ
+z wolnych sterowników? Tak, jeÅli determinacja, żeby byÄ wolnym
bÄdzie
+powszechna.</p>
+<p>
+(Notatka z 2008 r.: to dotyczy także BIOSu. Jest wolny BIOS, coreboot;
+gÅównym wyzwaniem jest zdobyciem specyfikacji maszyn aby coreboot mógÅ
+je wspieraÄ.)</p>
<h3>Nie-wolne biblioteki</h3>
<p>
-Nie-wolna biblioteka stosowana w wolnym systemie operacyjnym dzia³a jak
pu³apka na twórców wolnego oprogramowania. Atrakcyjne funkcje biblioteki s±
przynêt±, ale je¶li u¿yjesz jej, wpadniesz w pu³apkê, bo twój program nie
bêdzie móg³ byæ u¿yteczny jako czê¶æ wolnego systemu operacyjnego. (Dok³adnie
rzecz bior±c, bêdziemy mogli do³±czyæ do systemu twój program, ale nie bêdzie
dzia³a³ bez biblioteki). Co gorsza program, który korzysta z prawnie
zastrze¿onej biblioteki, mo¿e zwabiæ w pu³apkê innych, niczego nie
podejrzewaj±cych programistów, je¶li stanie siê popularny.</p>
-<p>
-Pierwszym przypadkiem tego problemu by³ w latach 80. zestaw narzêdzi Motif.
Choæ nie by³o wtedy jeszcze wolnych systemów operacyjnych, sta³o siê jasne
jakie problemy sprawi Motif w przysz³o¶ci. Projekt GNU odpowiedzia³ na dwa
sposoby: prosz±c poszczególne projekty wolnego oprogramowania, ¿eby
obs³ugiwa³y, prócz wystêpuj±cych w Motifie, tak¿e sk³adniki interfejsu
u¿ytkownika pochodz±ce z wolnego zestawu narzêdziowego X-ów oraz wzywaj±c
do napisania wolnego programu, który móg³by go zast±piæ. Ta praca zajê³a wiele
lat. LessTif, stworzony przez grupê Hungry Programmers (G³odni Programi¶ci),
dopiero w roku 1997 sta³ siê wystarczaj±co rozbudowany dla wiêkszo¶ci
programów dotychczas korzystaj±cych ze sk³adników Motifa.</p>
-<p>
-W latach 1996–98 w wa¿nym zestawie wolnego oprogramowania, desktopie
KDE, u¿ywano innego nie-wolnego zestawu narzêdzi GUI (Graficznego Interfejsu
U¿ytkownika), biblioteki o nazwie Qt.</p>
-<p>
-Wolne systemy GNU/Linux nie mog³y korzystaæ z KDE, poniewa¿ nie mogli¶my
korzystaæ z tej biblioteki. Tym niemniej niektóre komercyjne dystrybucje
systemu GNU/Linux, które nie by³y tak zasadnicze w kwestii wolno¶ci
oprogramowania, dodawa³y KDE do swoich systemów – daj±c u¿ytkownikom
system z wiêkszymi mo¿liwo¶ciami, ale mniejsz± wolno¶ci±. Grupa KDE
aktywnie zachêca³a innych programistów do u¿ywania Qt, a miliony nowych
„u¿ytkowników Linuksa” nigdy nie zosta³y u¶wiadomione, ¿e
z tym problem. Sytuacja wydawa³a siê ponura.</p>
-<p>
-Spo³eczno¶æ wolnego oprogramowania odpowiedzia³a na ten problem na dwa
sposoby: tworz±c GNOME i Harmony.</p>
-<p>
-GNOME (GNU Network Object Model Environment) jest projektem desktopu GNU.
Rozpocz±³ go w roku 1997 Miguel de Icaza, a rozwijany by³
z pomoc± firmy Red Hat Software. GNOME zosta³ stworzony, ¿eby oferowaæ
podobne udogodnienia desktopu, ale przy wykorzystaniu wy³±cznie wolnego
oprogramowania. Mia³ tak¿e techniczn± przewagê: wspiera³ wiele ró¿nych jêzyków
programowania, a nie tylko C++. Ale jego g³ównym przeznaczeniem by³a
zagwarantowanie wolno¶ci: nie zmusza³ do korzystania z nie-wolnego
oprogramowania.</p>
-<p>
-Harmony jest kompatybiln± bibliotek± zastêpcz±, zaprojektowan±, ¿eby da³o siê
uruchamiaæ oprogramowanie KDE bez korzystania z Qt.</p>
-<p>
-W pa¼dzierniku 1998 twórcy Qt og³osili zmianê licencji, która, kiedy zostanie
og³oszona, powinna uczyniæ Qt wolnym oprogramowaniem. Nie ma sposobu, ¿eby siê
upewniæ, ale my¶lê, ¿e w du¿ej mierze by³o to spowodowane zdecydowan±
postaw± spo³eczno¶ci wobec problemu, jaki przedstawia³a sob± Qt, kiedy nie by³a
wolna. (Nowa licencja jest niedogodna i niesprawiedliwa, dlatego rozs±dne
jest dalsze unikanie korzystania z Qt.)</p>
-<p>
-[Kolejny dopisek: we wrze¶niu 2000 Qt zosta³a opublikowana na warunkach GNU
GPL, co zasadniczo rozwi±za³o ten problem]</p>
-<p>
-W jaki sposób zareagujemy na nastêpna ponêtn±, ale nie-woln± bibliotekê? Czy
ca³a spo³eczno¶æ zrozumie potrzebê trzymania siê z dala od pu³apki? Czy
te¿ wielu z nas po¶wiêci wolno¶æ dla wygody, tworz±c przy okazji powa¿ny
problem? Nasza przysz³o¶æ zale¿y od naszej filozofii.</p>
-
-<h3>Patenty na oprogramowanie</h3>
-<p>
-Najwiêkszym zagro¿eniem, z jakim mamy do czynienia, s± patenty na
oprogramowanie, które mog± odsun±æ algorytm czy funkcjonalno¶æ poza zasiêg
wolnego oprogramowania na 20 lat. Algorytm kompresji LZW zosta³
opatentowany w roku 1983, a my ci±gle nie mo¿emy opublikowaæ wolnego
programu do tworzenia poprawnie skompresowanych GIF-ów. W roku 1998 wolny
program do tworzenia skompresowanych plików audio MP3 zosta³ wycofany
z dystrybucji pod gro¼b± procesu o naruszenie patentu.</p>
-<p>
-S± sposoby na radzenie sobie z patentami: mo¿emy szukaæ dowodów na to, ¿e
patent jest niewa¿ny, mo¿emy te¿ szukaæ alternatywnych sposobów na wykonanie
pracy. Je¶li jedno i drugie zawiedzie, patent mo¿e spowodowaæ, ¿e pewnych
funkcji, potrzebnych u¿ytkownikom, bêdzie brakowaæ we wszystkich wolnych
programach. Co zrobimy, je¶li tak siê zdarzy?</p>
-<p>
-Ci z nas, którzy ceni± sobie wolne oprogramowanie ze wzglêdu na wolno¶æ, jak±
ono daje, tak czy inaczej pozostan± przy wolnym oprogramowaniu. Zdo³amy wykonaæ
nasz± pracê bez opatentowanych funkcji. Ale ci, którzy ceni± wolne
oprogramowanie, bo oczekuj±, ¿e bêdzie ono technicznie doskonalsze, sytuacjê
tak± nazw± defektem. Dlatego, choæ jest rzecz± po¿yteczn± rozmawianie
o praktycznej efektywno¶ci „katedralnej”<a id="ft8"
href="#fb8" class="footnoteref">[8]</a> metody rozwoju oprogramowania oraz
solidno¶ci i sile niektórych wolnych programów, nie mo¿emy siê zatrzymaæ
w tym miejscu. Musimy rozmawiaæ o wolno¶ci i zasadach.</p>
+Niewolna biblioteka stosowana w wolnym systemie operacyjnym dziaÅa jak
+puÅapka na twórców wolnego oprogramowania. Atrakcyjne funkcje
+biblioteki sÄ
przynÄtÄ
, ale jeÅli użyjecie jej, wpadniecie
+w puÅapkÄ, bo Wasz program nie bÄdzie mógÅ byÄ użyteczny jako
+czÄÅÄ wolnego systemu operacyjnego. (DokÅadnie rzecz biorÄ
c, bÄdziemy
mogli
+doÅÄ
czyÄ do systemu Wasz program, ale nie bÄdzie
<em>dziaÅaÅ</em>
+bez biblioteki). Co gorsza program, który korzysta z prawnie
+zastrzeżonej biblioteki, może zwabiÄ w puÅapkÄ innych, niczego nie
+podejrzewajÄ
cych programistów, jeÅli stanie siÄ popularny.</p>
+<p>
+Pierwszym przypadkiem tego problemu byÅ w latach 80. zestaw narzÄdzi
+Motif. ChoÄ nie byÅo wtedy jeszcze wolnych systemów operacyjnych,
staÅo
+siÄ jasne jakie problemy sprawi Motif w przyszÅoÅci. Projekt GNU
+odpowiedziaÅ na dwa sposoby: proszÄ
c poszczególne projekty wolnego
+oprogramowania, żeby obsÅugiwaÅy, prócz wystÄpujÄ
cych w Motifie,
także
+skÅadniki interfejsu użytkownika pochodzÄ
ce z wolnego zestawu
+narzÄdziowego X-ów oraz wzywajÄ
c do napisania wolnego programu,
+który mógÅby go zastÄ
piÄ. Ta praca zajÄÅa wiele lat; LessTif, stworzony
+przez grupÄ Hungry Programmers [GÅodni ProgramiÅci], dopiero w roku
+1997 staÅ siÄ wystarczajÄ
co rozbudowany dla wiÄkszoÅci programów
dotychczas
+korzystajÄ
cych ze skÅadników Motifa.</p>
+<p>
+W latach 1996â98 w ważnym zestawie wolnego oprogramowania,
+desktopie <acronym title="K Desktop Environment">KDE</acronym>, używano
+innego nie-wolnego zestawu narzÄdzi <acronym title="Graphical User
+Interface">GUI</acronym> (Graficznego Interfejsu Użytkownika), biblioteki o
+nazwie Qt.</p>
+<p>
+Wolne systemy GNU/Linux nie mogÅy korzystaÄ z KDE, ponieważ nie
+mogliÅmy korzystaÄ z tej biblioteki. Tym niemniej niektóre komercyjne
+dystrybucje systemu GNU/Linux, które nie byÅy tak zasadnicze w kwestii
+wolnoÅci oprogramowania, dodawaÅy KDE do swoich systemów – dajÄ
c
+użytkownikom system z wiÄkszymi możliwoÅciami, ale mniejszÄ
+wolnoÅciÄ
. Grupa KDE aktywnie zachÄcaÅa innych programistów
do używania
+Qt, a miliony nowych „użytkowników Linuksa” nigdy nie
+zostaÅy uÅwiadomione, że z tym problem. Sytuacja wydawaÅa siÄ
ponura.</p>
+<p>
+SpoÅecznoÅÄ wolnego oprogramowania odpowiedziaÅa na ten problem
+na dwa sposoby: tworzÄ
c GNOME i Harmony.</p>
+<p>
+GNOME [GNU Network Object Model Environment] jest projektem desktopu
+GNU. RozpoczÄ
Å go w roku 1997 Miguel de Icaza, a rozwijany byÅ
+z pomocÄ
firmy Red Hat Software. GNOME zostaÅ stworzony, żeby oferowaÄ
+podobne udogodnienia desktopu, ale przy wykorzystaniu wyÅÄ
cznie wolnego
+oprogramowania. MiaÅ także technicznÄ
przewagÄ: wspieraÅ wiele różnych
+jÄzyków programowania, a nie tylko C++. Ale jego gÅównym
+przeznaczeniem byÅa zagwarantowanie wolnoÅci: nie zmuszaÅ
+do korzystania z niewolnego oprogramowania.</p>
+<p>
+Harmony jest kompatybilnÄ
bibliotekÄ
zastÄpczÄ
, zaprojektowanÄ
, żeby
daÅo
+siÄ uruchamiaÄ oprogramowanie KDE bez korzystania z Qt.</p>
+<p>
+W październiku 1998 twórcy Qt ogÅosili zmianÄ licencji, która, kiedy
+zostanie dokonana, powinna uczyniÄ Qt wolnym oprogramowaniem. Nie ma
+sposobu, żeby siÄ upewniÄ, ale myÅlÄ, że w dużej mierze byÅo
to
+spowodowane zdecydowanÄ
postawÄ
spoÅecznoÅci wobec problemu, jaki
+przedstawiaÅa sobÄ
Qt, kiedy nie byÅa wolna. (Nowa licencja jest niedogodna
+i niesprawiedliwa, dlatego rozsÄ
dne jest dalsze unikanie Qt.)</p>
+<p>
+[Kolejny dopisek: we wrzeÅniu 2000 Qt zostaÅa opublikowana na warunkach
+GNU GPL, co zasadniczo rozwiÄ
zaÅo ten problem.]</p>
+<p>
+W jaki sposób zareagujemy na nastÄpna ponÄtnÄ
, ale niewolnÄ
+bibliotekÄ? Czy caÅa spoÅecznoÅÄ zrozumie potrzebÄ trzymania siÄ
+z dala od puÅapki? Czy może wielu z nas poÅwiÄci
wolnoÅÄ
+dla wygody, tworzÄ
c przy okazji poważny problem? Nasza przyszÅoÅÄ zależy
+od naszej filozofii.</p>
+
+<h3>Patenty na oprogramowanie</h3>
+<p>
+NajwiÄkszym zagrożeniem, z jakim mamy do czynienia, sÄ
patenty
+na oprogramowanie, które mogÄ
odsunÄ
Ä algorytm
czy funkcjonalnoÅÄ
+poza zasiÄg wolnego oprogramowania nawet na 20 lat. Algorytm kompresji
+LZW zostaÅ opatentowany w roku 1983, a my ciÄ
gle nie możemy
+opublikowaÄ wolnego programu do tworzenia poprawnie skompresowanych
+<acronym title="Graphics Interchange Format">GIF</acronym>-ów. [W 2009 roku
+straciÅy ważnoÅÄ.] W roku 1998 wolny program do tworzenia
+skompresowanych plików audio <acronym title="MPEG-1 Audio Layer
+3">MP3</acronym> zostaÅ wycofany z dystrybucji pod groźbÄ
procesu
+o naruszenie patentu.</p>
+<p>
+SÄ
sposoby na radzenie sobie z patentami: możemy szukaÄ dowodów
+na to, że patent jest nieważny, możemy też szukaÄ alternatywnych
+sposobów na wykonanie pracy. JeÅli jedno i drugie zawiedzie,
+patent może spowodowaÄ, że pewnych funkcji, potrzebnych użytkownikom,
+bÄdzie brakowaÄ we wszystkich wolnych programach. Co zrobimy, jeÅli tak siÄ
+zdarzy?</p>
+<p>
+Ci z nas, którzy ceniÄ
sobie wolne oprogramowanie ze wzglÄdu
+na wolnoÅÄ, jakÄ
ono daje, tak czy inaczej pozostanÄ
przy wolnym
+oprogramowaniu. ZdoÅamy wykonaÄ naszÄ
pracÄ bez opatentowanych
+funkcji. Ale ci, którzy ceniÄ
wolne oprogramowanie, bo oczekujÄ
,
+że bÄdzie ono technicznie doskonalsze, sytuacjÄ takÄ
nazwÄ
+defektem. Dlatego, choÄ jest rzeczÄ
pożytecznÄ
rozmawianie o
+praktycznej efektywnoÅci „modelu bazaru” metody rozwoju
+oprogramowania oraz solidnoÅci i sile niektórych wolnych
+programów, ale nie możemy siÄ na tym zatrzymaÄ. Musimy
rozmawiaÄ o
+wolnoÅci i zasadach.</p>
<h3>Wolna dokumentacja</h3>
<p>
-Najwiêksza wada naszych wolnych systemów operacyjnych nie le¿y w
oprogramowaniu — jest ni± brak dobrych, wolnych podrêczników, które
mogliby¶my do³±czyæ do naszych systemów. Dokumentacja jest istotn± czê¶ci±
ka¿dej paczki wolnego oprogramowania; je¶li wa¿ny pakiet wolnego oprogramowania
nie zawiera dobrej, wolnej instrukcji obs³ugi, to jest to powa¿na luka. Mamy
dzi¶ wiele takich luk.</p>
-<p>
-Wolna dokumentacja, podobnie jak wolne oprogramowanie, to kwestia wolno¶ci, a
nie ceny. Kryteria dla wolnych podrêczników s± bardzo podobne do tych, jakie
stosujemy przy wolnym oprogramowaniu: to kwestia nadania wszystkim u¿ytkownikom
pewnych wolno¶ci. Redystrybucja (w³±czaj±c w to sprzeda¿ dla zysku) musi
byæ dozwolona, zarówno on-line, jak i na papierze, tak ¿eby ka¿dej kopii
programu móg³ towarzyszyæ podrêcznik.</p>
-<p>
-Zezwolenie na modyfikacje tak¿e jest bardzo wa¿ne. Zasadniczo nie wierzê, ¿eby
by³a istotna mo¿liwo¶æ nanoszenia przez ludzi zmian do wszelkiego rodzaju
tekstów czy ksi±¿ek. Nie s±dzê, ¿eby¶ ty czy ja by³ zobowi±zany do zezwalania
na modyfikowanie artyku³ów takich jak ten, który opisuje nasze dzia³ania
i nasze pogl±dy.</p>
-<p>
-Ale jest szczególna przyczyna, dla której wolno¶æ do modyfikacji jest
krytyczna dla dokumentacji wolnego oprogramowania. Kiedy ludzie egzekwuj± prawo
do modyfikacji programów, do dodawania albo zmiany ich funkcji, to je¶li s±
konsekwentni zmieni± tak¿e instrukcje – aby wraz ze zmodyfikowanym
programem dostarczyæ w³a¶ciw± i u¿yteczn± dokumentacjê. Podrêcznik, który nie
zezwala programi¶cie na bycie konsekwentnym i zakoñczenie pracy, nie
zaspokaja potrzeb naszej spo³eczno¶ci.</p>
-<p>
-Niektóre rodzaje ograniczeñ okre¶laj±cych sposób nanoszenia zmian nie
przedstawiaj± sob± problemu. Na przyk³ad wymogi zachowania oryginalnej noty
copyrightowej autora, warunków rozpowszechniania, czy te¿ listy autorów s±
w porz±dku. Nie jest tak¿e k³opotem wymóg, by modyfikowana wersja
zawiera³a adnotacje o dokonanych modyfikacjach, ani to, ¿e dokument
zawiera ca³e rozdzia³y, których nie wolno ani usun±æ, ani zmieniæ, o ile
rozdzia³y te dotycz± tematów nietechnicznych. Ten rodzaj ograniczeñ nie jest
problemem, bo nie wstrzymuj± one konsekwentnego programisty od adaptacji
podrêcznika tak, aby pasowa³ do zmodyfikowanego programu. Innymi s³owy, nie
przeszkadzaj± one spo³eczno¶ci wolnego oprogramowania w pe³nym
wykorzystaniu podrêcznika.</p>
-<p>
-Konieczne jest jednak, ¿eby mo¿na by³o modyfikowaæ ca³±
„techniczn±” zawarto¶æ podrêcznika, a nastêpnie
rozpowszechniaæ j± na wszystkie zwyk³e sposoby, poprzez wszystkie kana³y
dystrybucji; je¶li ograniczenia bêd± blokowaæ spo³eczno¶æ, to podrêcznik nie
bêdzie wolny, a my bêdziemy potrzebowaæ innego.</p>
-<p>
-Czy twórcy wolnego oprogramowania maj± ¶wiadomo¶æ i determinacjê
wystarczaj±c±, ¿eby stworzyæ pe³en zakres wolnych podrêczników? Raz jeszcze:
nasza przysz³o¶æ zale¿y od naszej filozofii.</p>
-
-<h3>Musimy mówiæ o wolno¶ci</h3>
-<p>
-Szacuje siê, ¿e jest dzisiaj dziesiêæ milionów u¿ytkowników systemów GNU/Linux
takich jak Debian GNU/Linux czy Red Hat Linux. Wolne oprogramowanie ma tyle
praktycznych zalet, ¿e u¿ytkownicy zwracaj± siê ku niemu z powodów czysto
praktycznych.</p>
-<p>
-Dobre konsekwencje tego faktu s± ewidentne: wiêcej zainteresowanych
rozwijaniem wolnego oprogramowania, wiêcej klientów na rynku wolnego
oprogramowania i wiêcej mo¿liwo¶ci do zachêcania firm, ¿eby rozwija³y
komercyjne wolne oprogramowanie zamiast prawnie zastrze¿onych produktów
informatycznych.</p>
-<p>
-Ale zainteresowanie oprogramowaniem wzrasta szybciej, ni¿ ¶wiadomo¶æ
filozofii, na której jest ono oparte, a to prowadzi do problemów. Nasza
zdolno¶æ to radzenia sobie z wyzwaniami i zagro¿eniami opisanymi
powy¿ej zale¿y od woli walki o wolno¶æ. ¯eby upewniæ siê, ¿e nasza
spo³eczno¶æ rzeczywi¶cie ma tê wolê, musimy propagowaæ idee w¶ród nowych
u¿ytkowników, którzy do³±czaj± do naszej spo³eczno¶ci.</p>
-<p>
-To nam siê jednak nie udaje: przyci±ganie nowych u¿ytkowników do naszej
spo³eczno¶ci daleko przewy¿szy³o wysi³ki uczenia ich obywatelskich praw, jakimi
siê rz±dzimy. Tymczasem musimy robiæ i jedno, i drugie. Musimy
utrzymywaæ te wysi³ki w równowadze.</p>
+NajwiÄksza wada naszych wolnych systemów operacyjnych nie leży
+w oprogramowaniu – jest niÄ
brak dobrych, wolnych podrÄczników,
+które moglibyÅmy doÅÄ
czyÄ do naszych systemów. Dokumentacja jest
+istotnÄ
czÄÅciÄ
każdej paczki wolnego oprogramowania; jeÅli ważny pakiet
+wolnego oprogramowania nie zawiera dobrej, wolnej instrukcji obsÅugi, to
+jest to poważna luka. Mamy dziŠwiele takich luk.</p>
+<p>
+Wolna dokumentacja, podobnie jak wolne oprogramowanie, to kwestia wolnoÅci,
+a nie ceny. Kryteria dla wolnych podrÄczników sÄ
bardzo podobne
+do tych, jakie stosujemy przy wolnym oprogramowaniu: to kwestia nadania
+wszystkim użytkownikom pewnych wolnoÅci. Redystrybucja (wÅÄ
czajÄ
c
w to
+sprzedaż dla zysku) musi byÄ dozwolona, zarówno on-line, jak i na
+papierze, tak żeby każdej kopii programu mógÅ towarzyszyÄ podrÄcznik.</p>
+<p>
+Zezwolenie na modyfikacje także jest bardzo ważne. Zasadniczo nie
+wierzÄ, żeby byÅa istotna możliwoÅÄ nanoszenia przez ludzi zmian
+do wszelkiego rodzaju tekstów czy ksiÄ
żek. Nie sÄ
dzÄ,
żebyÅcie Wy
+czy ja byli zobowiÄ
zani do zezwalania na modyfikowanie
+artykuÅów takich jak ten, który opisuje nasze dziaÅania i nasze
+poglÄ
dy.</p>
+<p>
+Ale jest szczególna przyczyna, dla której wolnoÅÄ do modyfikacji
+jest krytyczna dla dokumentacji wolnego oprogramowania. Kiedy ludzie
+egzekwujÄ
prawo do modyfikacji programów, do dodawania
+albo zmiany ich funkcji, to jeÅli sÄ
konsekwentni zmieniÄ
także
+instrukcje – aby wraz ze zmodyfikowanym programem dostarczyÄ
+wÅaÅciwÄ
i użytecznÄ
dokumentacjÄ. PodrÄcznik, który nie zezwala
+programiÅcie na bycie konsekwentnym i zakoÅczenie pracy, nie
+zaspokaja potrzeb naszej spoÅecznoÅci.</p>
+<p>
+Niektóre rodzaje ograniczeÅ okreÅlajÄ
cych sposób nanoszenia zmian nie
+przedstawiajÄ
sobÄ
problemu. Na przykÅad wymogi zachowania oryginalnej
+noty praw autorskich autora, warunków rozpowszechniania, czy też listy
+autorów sÄ
w porzÄ
dku. Nie jest także kÅopotem wymóg, by
modyfikowana
+wersja zawieraÅa adnotacje o dokonanych modyfikacjach, ani to,
+że dokument zawiera caÅe rozdziaÅy, których nie wolno ani usunÄ
Ä,
+ani zmieniÄ, o ile rozdziaÅy te dotyczÄ
tematów nietechnicznych. Tego
+rodzaju ograniczenia nie sÄ
problemem, bo nie powstrzymujÄ
one
+konsekwentnego programisty od adaptacji podrÄcznika tak,
+aby pasowaÅ do zmodyfikowanego programu. Innymi sÅowy, nie
+przeszkadzajÄ
one spoÅecznoÅci wolnego oprogramowania w peÅnym
+wykorzystaniu podrÄcznika.</p>
+<p>
+Konieczne jest jednak, żeby można byÅo modyfikowaÄ caÅÄ
+„technicznÄ
” zawartoÅÄ podrÄcznika, a nastÄpnie
+rozpowszechniaÄ jÄ
na wszystkie zwykÅe sposoby, poprzez wszystkie
+kanaÅy dystrybucji; jeÅli ograniczenia bÄdÄ
blokowaÄ spoÅecznoÅÄ, to
+podrÄcznik nie bÄdzie wolny, a my bÄdziemy potrzebowaÄ innego.</p>
+<p>
+Czy twórcy wolnego oprogramowania majÄ
ÅwiadomoÅÄ
i determinacjÄ
+wystarczajÄ
cÄ
, żeby stworzyÄ peÅen zakres wolnych podrÄczników? Raz
jeszcze:
+nasza przyszÅoÅÄ zależy od naszej filozofii.</p>
+
+<h3>Musimy mówiÄ o wolnoÅci</h3>
+<p>
+Szacuje siÄ, że jest dzisiaj dziesiÄÄ milionów użytkowników
systemów
+GNU/Linux takich jak Debian GNU/Linux czy Red Hat
+„Linux”. Wolne oprogramowanie ma tyle praktycznych zalet,
+że użytkownicy zwracajÄ
siÄ ku niemu z powodów czysto
+praktycznych.</p>
+<p>
+Dobre konsekwencje tego faktu sÄ
ewidentne: wiÄcej zainteresowanych
+rozwijaniem wolnego oprogramowania, wiÄcej klientów na rynku wolnego
+oprogramowania i wiÄcej możliwoÅci do zachÄcania firm, żeby
+rozwijaÅy komercyjne wolne oprogramowanie zamiast prawnie zastrzeżonych
+produktów informatycznych.</p>
+<p>
+Ale zainteresowanie oprogramowaniem wzrasta szybciej, niż ÅwiadomoÅÄ
+filozofii, na której jest ono oparte, a to prowadzi
+do problemów. Nasza zdolnoÅÄ to radzenia sobie z wyzwaniami
+i zagrożeniami opisanymi powyżej zależy od woli walki o
+wolnoÅÄ. Å»eby upewniÄ siÄ, że nasza spoÅecznoÅÄ rzeczywiÅcie ma
tÄ
+wolÄ, musimy propagowaÄ idee wÅród nowych użytkowników, którzy doÅÄ
czajÄ
+do naszej spoÅecznoÅci.</p>
+<p>
+To nam siÄ jednak nie udaje: przyciÄ
ganie nowych użytkowników
+do naszej spoÅecznoÅci daleko przewyższyÅo wysiÅki uczenia ich
+obywatelskich praw, jakimi siÄ rzÄ
dzimy. Tymczasem musimy robiÄ
+i jedno, i drugie. Musimy utrzymywaÄ te wysiÅki
w równowadze.</p>
<h3>„Open Source”</h3>
<p>
-Uczenie nowych u¿ytkowników wolno¶ci sta³o siê trudniejsze w roku 1998, kiedy
czê¶æ spo³eczno¶ci zadecydowa³a o zaprzestaniu u¿ywania terminu
„wolne oprogramowanie”, w zamian proponuj±c termin
„otwarte ¼ród³o” (Open source).</p>
-<p>
-Czê¶ci z tych, którzy faworyzowali ten termin, mia³a na celu unikniêcie
mylenia „wolnego” z „darmowym” – to
w³a¶ciwy cel. Jednak inni chcieli odci±æ siê od duchowych zasad, jakie sta³y
u podstaw ruchu wolnego oprogramowania i projektu GNU,
i w zamian zachêciæ mened¿erów oraz u¿ytkowników biznesowych,
z których wielu wyznaje pogl±dy przedk³adaj±ce zysk ponad wolno¶æ,
spo³eczno¶æ i zasady. Dlatego retoryka „open source” skupia
siê na mo¿liwo¶ciach tworzenie wysokiej jako¶ci, potê¿nego oprogramowania,
i omija idee wolno¶ci, spo³eczno¶ci i zasad.</p>
-<p>
-Magazyny „Linuksowe” s± czystym tego ewidentnym
przyk³adem – s± wype³nione reklamami prawnie zastrze¿onego
oprogramowania, które wspó³pracuje z GNU/Linuksem. Kiedy pojawi siê
nastêpny Motif czy Qt, to czy magazyny te ostrzeg± programistów, by trzyma³y
siê od nich z daleka, czy te¿ raczej zamieszcz± ich reklamy?</p>
-<p>
-Wsparcie biznesu mo¿e wzbogacaæ spo³eczno¶æ na wiele sposobów. Poza wszystkim,
jest to u¿yteczne. Ale uzyskiwanie ich wsparcia poprzez przemilczanie kwestii
wolno¶ci i zasad mo¿e byæ zgubne w skutkach. Czyni wspomniany brak
równowagi pomiêdzy rozpowszechnieniem a obywatelsk± edukacj± jeszcze
gorszym.</p>
-<p>
-Terminy „Wolne oprogramowanie” i „open source” opisuj±
mniej wiêcej ten sam rodzaj oprogramowania, ale mówi± ró¿ne rzeczy o tym
oprogramowaniu, oraz o warto¶ciach, jakie s± z nim zwi±zane. Projekt
GNU trzyma siê terminu „wolne oprogramowanie”, ¿eby wyraziæ idee.
To wolno¶æ, a nie technologia, jest istotna.</p>
+Uczenie nowych użytkowników wolnoÅci staÅo siÄ trudniejsze w roku
1998,
+kiedy czÄÅÄ spoÅecznoÅci zadecydowaÅa o zaprzestaniu używania terminu
+„wolne oprogramowanie”, w zamian proponujÄ
c termin
+„otwarte źródÅo” [Open source].</p>
+<p>
+CzÄÅci z tych, którzy faworyzowali ten termin, miaÅa na celu
+unikniÄcie mylenia „wolnego” z „darmowym”
+– to wÅaÅciwy cel. Jednak inni chcieli odciÄ
Ä siÄ
+od duchowych zasad, jakie staÅy u podstaw ruchu wolnego
+oprogramowania i projektu GNU, i w zamian przyciÄ
gnÄ
Ä menedżerów
+oraz użytkowników biznesowych, z których wielu wyznaje poglÄ
dy
+przedkÅadajÄ
ce zysk ponad wolnoÅÄ, ponad spoÅecznoÅÄ i ponad
+zasady. Dlatego retoryka „open source” skupia siÄ
+na możliwoÅciach tworzenia wysokiej jakoÅci, potÄżnego
oprogramowania,
+i omija idee wolnoÅci, spoÅecznoÅci i zasad.</p>
+<p>
+Czasopisma „Linuksowe” sÄ
czystym tego przykÅadem – sÄ
+wypeÅnione reklamami prawnie zastrzeżonego oprogramowania, które
+wspóÅpracuje z GNU/Linuksem. Kiedy pojawi siÄ nastÄpny Motif
+czy Qt, to czy czasopisma te ostrzegÄ
programistów, by trzymaÅy
+siÄ od nich z daleka, czy też raczej zamieszczÄ
ich
reklamy?</p>
+<p>
+Wsparcie biznesu może wzbogacaÄ spoÅecznoÅÄ na wiele sposobów.
JeÅli
+wszystko inne pozostanie takie samo, jest to przydatne. Ale uzyskiwanie
+ich wsparcia poprzez przemilczanie kwestii wolnoÅci i zasad może
+byÄ zgubne w skutkach. Pogarsza wspomniany brak równowagi pomiÄdzy
+rozpowszechnieniem a obywatelskÄ
edukacjÄ
.</p>
+<p>
+Terminy „Wolne oprogramowanie” i „open source”
+opisujÄ
mniej wiÄcej ten sam rodzaj oprogramowania, ale mówiÄ
różne
+rzeczy o tym oprogramowaniu, oraz o wartoÅciach, jakie sÄ
z nim
+zwiÄ
zane. Projekt GNU trzyma siÄ terminu „wolne oprogramowanie”,
+żeby wyraziÄ ideÄ, że to wolnoÅÄ, a nie tylko technologia, jest
+istotna.</p>
+
+<h3>Spróbuj!</h3>
+<p>
+Filozofia Yody („Nie ma próbowania”) brzmi nieźle, ale jak
+dla mnie nie dziaÅa. WiÄkszoÅÄ mojej pracy wykonaÅem niepokojÄ
c siÄ,
+czy dam radÄ to zrobiÄ, niepewny, czy jeÅli mi siÄ uda, to
+czy to wystarczy. Ale tak czy siak próbowaÅem,
+ponieważ nie byÅo nikogo poza mnÄ
pomiÄdzy wrogiem i bramami
+mojego miasta. Co zaskakujÄ
ce dla mnie samego, czasem udawaÅo mi siÄ
wygraÄ.</p>
+<p>
+Czasem ponosiÅem porażki; niektóre z moich miast poddaÅy siÄ. Wtedy
+szukaÅem nastÄpnego zagrożonego posterunku i gotowaÅem siÄ
+do nastÄpnej bitwy. Z czasem nauczyÅem siÄ wypatrywaÄ zagrożeÅ,
+stawaÄ u bram miasta pod broniÄ
, wzywajÄ
c pozostaÅych hackerów,
+żeby mnie wsparli.</p>
+<p>
+Teraz nie jestem jedynym. To ulga i radoÅÄ widzieÄ zastÄpy hackerów
+okopujÄ
cych siÄ, by utrzymaÄ pozycje, i zdajÄ sobie sprawÄ,
+że miasto może przetrwaÄ – przez jakiÅ czas.
Ale zagrożenia
+sÄ
z każdym rokiem wiÄksze, a ostatnio Microsoft otwarcie
+zaatakowaÅ naszÄ
spoÅecznoÅÄ. Nie możemy uznaÄ przyszÅoÅci naszej
wolnoÅci
+za pewnÄ
. Nie uważajmy jej za pewnÄ
! JeÅli chcemy zachowaÄ
naszÄ
+wolnoÅÄ, musimy byÄ przygotowani do jej obrony.</p>
+
+<!-- If needed, change the copyright block at the bottom. In general, -->
+<!-- all pages on the GNU web server should have the section about -->
+<!-- verbatim copying. Please do NOT remove this without talking -->
+<!-- with the webmasters first. -->
+<!-- Please make sure the copyright date is consistent with the document -->
+<!-- and that it is like this "2001, 2002" not this "2001-2002." -->
+<div style="font-size: small;">
-<h3>Spróbuj!</h3>
-<p>
-Filozofia Yody („Nie ma próbowania”) brzmi nie¼le, ale jak dla
mnie nie dzia³a. Wiêkszo¶æ mojej pracy wykona³em niepokoj±c siê, czy dam radê
to zrobiæ, niepewny, czy je¶li mi siê uda, to to wystarczy. Ale tak czy siak
próbowa³em, poniewa¿ nie by³o nikogo poza mn± pomiêdzy wrogiem i bramami
mojego miasta. Co zaskakuj±ce dla mnie samego, czasem udawa³o mi siê wygraæ.</p>
-<p>
-Czasem ponosi³em pora¿ki; niektóre z moich miast podda³y siê. Wtedy szuka³em
nastêpnego zagro¿onego posterunku i gotowa³em siê do nastêpnej bitwy.
Z czasem nauczy³em siê wypatrywaæ zagro¿eñ, stawaæ u bram miasta pod
broni±, wzywaj±c pozosta³ych hackerów, ¿eby mnie wsparli.</p>
-<p>
-Teraz nie jestem jedynym. To ulga i rado¶æ widzieæ zastêpy hackerów
okopuj±cych siê, by utrzymaæ pozycje, i zdaæ sobie sprawê, ¿e miasto mo¿e
przetrwaæ – przez jaki¶ czas. Ale zagro¿enia s± z ka¿dym rokiem
wiêksze, a ostatnio Microsoft otwarcie zaatakowa³ nasz± spo³eczno¶æ. Nie
mo¿emy uznaæ przysz³o¶ci naszej wolno¶ci za pewn±. Nie uwa¿ajmy jej za pewn±!
Je¶li chcemy zachowaæ nasz± wolno¶æ, musimy byæ przygotowani do jej obrony.</p>
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
+ </div>
+</div>
+<!--#include virtual="/server/footer.pl.html" -->
+<div id="footer">
-<h4>Przypisy</h4>
<p>
-<a id="fb1" href="#ft1" class="footnoteref">[1]</a>
-U¿ycie s³owa hacker w znaczeniu „komputerowy w³amywacz” jest
mylne, wina le¿y tu po stronie mass mediów. My, hackerzy, nie zgadzamy siê
z takim jego rozumieniem, i dalej u¿ywamy terminu hacker rozumianego
jako „kto¶, kto kocha programowaæ i czerpie przyjemno¶æ z tego,
¿e jest w tym dobry”.
+Please send FSF & GNU inquiries to <a
+href="mailto:address@hidden";><address@hidden></a>. There are also <a
+href="/contact/">other ways to contact</a> the FSF.
+<br />
+Please send broken links and other corrections or suggestions to <a
+href="mailto:address@hidden";><address@hidden></a>.
</p>
<p>
-<a id="fb2" href="#ft2" class="footnoteref">[2]</a>
-Umowa o nieujawnianiu [nondisclosure agreement] jest specyficznym rodzajem
umowy zawieranej pomiêdzy producentem a u¿ytkownikiem lub programist±,
w my¶l której jest on pozbawiony nie tylko prawa do kopiowania
i rozpowszechniania produktu, jakim jest program, ale nawet wyjawiania
technicznych problemów i szczegó³ów, jakie pozna³ w trakcie
pracy — przyp. t³um.
+Aby zapoznaÄ siÄ z informacjami dotyczÄ
cymi tÅumaczenia
+i koordynowania tÅumaczeÅ artykuÅów, proszÄ odwiedziÄ stronÄ <a
+href="/server/standards/README.translations.html">tÅumaczeÅ</a>.<br
+/>Komentarze odnoÅnie tÅumaczenia polskiego oraz zgÅoszenia dotyczÄ
ce
+chÄci wspóÅpracy w tÅumaczeniu prosimy kierowaÄ na adres <a
+href="mailto:address@hidden";><address@hidden></a>.
</p>
<p>
-<a id="fb3" href="#ft3" class="footnoteref">[3]</a>
-Jako ateista nie kierujê siê wskazaniami ¿adnego z przywódców
religijnych, ale czasem znajdujê godnymi podziwu s³owa, jakie który¶
z nich wypowiedzia³.
+Copyright © 1998, 2001, 2002, 2005, 2006, 2007, 2008, 2010 Richard
+Stallman
+<br />
+Verbatim copying and distribution of this entire article is permitted in any
+medium without royalty provided this notice is preserved.
</p>
-<p>
-<a id="fb4" href="#ft4" class="footnoteref">[4]</a>
-W 1984 lub 1985 roku Don Hopkins (znajomy obdarzony wielk± wyobra¼ni±) wys³a³
mi list. Na jego kopercie wypisa³ szereg zabawnych sentencji, miêdzy innymi
nastêpuj±c±: „Copyleft — all rights reversed”
(„Copyleft — wszystkie prawa odwrócone”). U¿y³em s³owa
copyleft, ¿eby nazwaæ koncepcjê dystrybucyjn±, jak± rozwija³em w owym
czasie.
-</p>
-<p>
-<a id="fb5" href="#ft5" class="footnoteref">[5]</a>
-Obecnie dla dokumentacji mo¿emy stosowaæ <a href="/licenses/fdl.html">Licencjê
GNU Wolnej Dokumentacji, GNU Free Documentation License</a>.
-</p>
+<div class="translators-credits">
-<p>
-<a id="fb6" href="#ft6" class="footnoteref">[6]</a>
-„Bourne again Shell” jest ¿artem z nazwy „Bourne
shell”, który jest standardow± pow³ok± uniksow±. [nieprzet³umaczalna gra
s³ów – w wymowie „Bourne again” jest podobne do
„born again”, „nowo narodzony”].
-</p>
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
+TÅumaczenie: Jaroslaw Lipszyc 2005, Jan Owoc 2011; poprawki: Wojciech
+Kotwica 2005, 2006.</div>
+ <p>
+<!-- timestamp start -->
+Aktualizowane:
-<p>
-<a id="fb7" href="#ft7" class="footnoteref">[7]</a>
-Licencja ta nazywa siê obecnie GNU Lesser General Public License, Mniejsza
Powszechna Licencja GNU, ¿eby nie podsuwa³a sugestii, ¿e wszystkie biblioteki
powinny z niej korzystaæ. Zob. tak¿e tekst „<a
href="/philosophy/why-not-lgpl.pl.html">Czemu nie powinni¶cie stosowaæ Library
GPL dla kolejnej biblioteki</a>”.
-</p>
+$Date: 2011/07/05 00:26:09 $
-<p>
-<a id="fb8" href="#ft8" class="footnoteref">[8]</a>
-By³oby ja¶niej, gdybym napisa³ o „modelu bazaru”; w tamtym
czasie ta alternatywa by³a nowa i pocz±tkowo kontrowersyjna.
-</p>
-
-<hr />
-<p><b><a href="/gnu/gnu.pl.html">Wiêcej na temat Projektu GNU</a></b></p>
-<hr />
-
-<div class="translations">
-<p><a id="translations"></a>
-<b>T³umaczenia tej strony</b>:<br />
-[
- <a href="/gnu/thegnuproject.ca.html">Català</a>
-| <a href="/gnu/thegnuproject.zh-cn.html">简体中文</a>
-| <a href="/gnu/thegnuproject.zh-tw.html">繁體中文</a>
-| <a href="/gnu/thegnuproject.cs.html">Česky</a>
-| <a href="/gnu/thegnuproject.de.html">Deutsch</a>
-| <a href="/gnu/thegnuproject.html">English</a>
-| <a
href="/gnu/thegnuproject.el.html">Ελληνικά</a>
-| <a href="/gnu/thegnuproject.es.html">Español</a>
-| <a href="/gnu/thegnuproject.fr.html">Français</a>
-| <a href="/gnu/thegnuproject.id.html">Bahasa Indonesia</a>
-| <a href="/gnu/thegnuproject.it.html">Italiano</a>
-| <a href="/gnu/thegnuproject.ko.html">한국어</a>
-| <a href="/gnu/thegnuproject.pl.html">Polski</a>
-| <a
href="/gnu/thegnuproject.ru.html">Русский</a>
-| <a href="/gnu/thegnuproject.fi.html">Suomi</a>
-]
+<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
-<div class="copyright">
-<p>
-Powrót do <a href="/home.pl.html">strony g³ównej Projektu GNU</a>.
-</p>
-<p>
-Pytania dotycz±ce GNU i FSF prosimy kierowaæ na adres
-<a href="mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>.
-Istniej± tak¿e
-<a href="/home.pl.html#ContactInfo">inne sposoby skontaktowania siê</a>
-z FSF.
-<br />
-Informacje o niedzia³aj±cych odno¶nikach oraz inne poprawki
-(lub propozycje) prosimy wysy³aæ na adres
-<a href="mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>.
-</p>
-<p>
-Copyright (C) 1998, 2001 Richard Stallman.
-<br />
-Verbatim copying and distribution of this entire article is
-permitted in any medium without royalty provided this notice is
-preserved.
-<br />
-Zezwala siê na wykonywanie i dystrybucjê ca³o¶ci tego artyku³u,
-niezale¿nie od no¶nika i tantiem, pod warunkiem zachowania
-niniejszego zezwolenia.
-</p>
-<p>
-T³umaczenie:
-<a href="/server/standards/README.Polish-translation.pl.html"><em>Grupa
t³umaczy witryny Projektu GNU</em></a>
-(<a
-href="mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>).
-<br />
-</p>
+<div id="translations">
+<h4>TÅumaczenia tej strony</h4>
-<p>
-Aktualizowane:
-<!-- timestamp start -->
-$Date: 2007/03/31 15:29:49 $ $Author: yavor $
-<!-- timestamp end -->
-</p>
+<!-- Please keep this list alphabetical by language code.
+ Comment what the language is for each type, i.e. de is German.
+ Write the language name in its own language (Deutsch) in the text.
+ If you add a new language here, please
+ advise address@hidden and add it to
+ - /home/www/html/server/standards/README.translations.html
+ - one of the lists under the section "Translations Underway"
+ - if there is a translation team, you also have to add an alias
+ to mail.gnu.org:/com/mailer/aliases
+ Please also check you have the language code right; see:
+ http://www.loc.gov/standards/iso639-2/php/code_list.php
+ If the 2-letter ISO 639-1 code is not available,
+ use the 3-letter ISO 639-2.
+ Please use W3C normative character entities. -->
+<ul class="translations-list">
+<!-- Bosnian -->
+<li><a href="/gnu/thegnuproject.bs.html">bosanski</a> [bs]</li>
+<!-- Catalan -->
+<li><a href="/gnu/thegnuproject.ca.html">català</a> [ca]</li>
+<!-- Czech -->
+<li><a href="/gnu/thegnuproject.cs.html">Česky</a> [cs]</li>
+<!-- German -->
+<li><a href="/gnu/thegnuproject.de.html">Deutsch</a> [de]</li>
+<!-- Greek -->
+<li><a
href="/gnu/thegnuproject.el.html">Ελληνικά</a> [el]</li>
+<!-- English -->
+<li><a href="/gnu/thegnuproject.html">English</a> [en]</li>
+<!-- Spanish -->
+<li><a href="/gnu/thegnuproject.es.html">español</a> [es]</li>
+<!-- Finnish -->
+<li><a href="/gnu/thegnuproject.fi.html">suomi</a> [fi]</li>
+<!-- French -->
+<li><a href="/gnu/thegnuproject.fr.html">français</a> [fr]</li>
+<!-- Indonesian -->
+<li><a href="/gnu/thegnuproject.id.html">Bahasa Indonesia</a> [id]</li>
+<!-- Italian -->
+<li><a href="/gnu/thegnuproject.it.html">italiano</a> [it]</li>
+<!-- Japanese -->
+<li><a
href="/gnu/thegnuproject.ja.html">日本語</a> [ja]</li>
+<!-- Korean -->
+<li><a
href="/gnu/thegnuproject.ko.html">한국어</a> [ko]</li>
+<!-- Dutch -->
+<li><a href="/gnu/thegnuproject.nl.html">Nederlands</a> [nl]</li>
+<!-- Polish -->
+<li><a href="/gnu/thegnuproject.pl.html">polski</a> [pl]</li>
+<!-- Russian -->
+<li><a
href="/gnu/thegnuproject.ru.html">русский</a> [ru]</li>
+<!-- Turkish -->
+<li><a
href="/gnu/thegnuproject.tr.html">Türkçe</a> [tr]</li>
+<!-- Chinese (Simplified) -->
+<li><a
href="/gnu/thegnuproject.zh-cn.html">简体中文</a> [zh-cn]</li>
+<!-- Chinese(Traditional) -->
+<li><a
href="/gnu/thegnuproject.zh-tw.html">繁體中文</a> [zh-tw]</li>
+</ul>
</div>
+</div>
</body>
</html>
| [Prev in Thread] |
Current Thread |
[Next in Thread] |
- www distros/free-distros.es.html distros/po/fre...,
Yavor Doganov <=