[Top][All Lists]
[Date Prev][Date Next][Thread Prev][Thread Next][Date Index][Thread Index]
www doc/other-free-books.pl.html education/educ...
|
From: |
Yavor Doganov |
|
Subject: |
www doc/other-free-books.pl.html education/educ... |
|
Date: |
Tue, 16 Aug 2011 00:26:39 +0000 |
CVSROOT: /web/www
Module name: www
Changes by: Yavor Doganov <yavor> 11/08/16 00:26:38
Modified files:
doc : other-free-books.pl.html
education : education.es.html
events : rms-nyu-2001-transcript.pl.html
licenses/po : license-list.pot
Added files:
graphics/po : agnuhead.pot anfsflogo.pot atypinggnu.pot
babygnu.pot gnupascal.pot philosophicalgnu.pot
whatsgnu.pot
Log message:
Automatic update by GNUnited Nations.
CVSWeb URLs:
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/doc/other-free-books.pl.html?cvsroot=www&r1=1.6&r2=1.7
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/education/education.es.html?cvsroot=www&r1=1.4&r2=1.5
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/events/rms-nyu-2001-transcript.pl.html?cvsroot=www&r1=1.5&r2=1.6
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/graphics/po/agnuhead.pot?cvsroot=www&rev=1.1
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/graphics/po/anfsflogo.pot?cvsroot=www&rev=1.1
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/graphics/po/atypinggnu.pot?cvsroot=www&rev=1.1
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/graphics/po/babygnu.pot?cvsroot=www&rev=1.1
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/graphics/po/gnupascal.pot?cvsroot=www&rev=1.1
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/graphics/po/philosophicalgnu.pot?cvsroot=www&rev=1.1
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/graphics/po/whatsgnu.pot?cvsroot=www&rev=1.1
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/licenses/po/license-list.pot?cvsroot=www&r1=1.54&r2=1.55
Patches:
Index: doc/other-free-books.pl.html
===================================================================
RCS file: /web/www/www/doc/other-free-books.pl.html,v
retrieving revision 1.6
retrieving revision 1.7
diff -u -b -r1.6 -r1.7
--- doc/other-free-books.pl.html 13 Jul 2011 17:34:53 -0000 1.6
+++ doc/other-free-books.pl.html 16 Aug 2011 00:26:11 -0000 1.7
@@ -1,73 +1,144 @@
-<?xml version="1.0" encoding="iso-8859-2" ?>
-<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN"
- "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd";>
-<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml";>
-
-<head>
-<title>Wolne ksi±¿ki innych wydawców
- - Projekt GNU - Free Software Foundation (FSF)</title>
- <meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"
/>
- <link rel="stylesheet" type="text/css" href="/gnu.css" />
- <meta http-equiv="Description" name="Description" content="This page
describes various free (as in freedom) books that are available from source
other than the GNU project." />
- <meta http-equiv="Keywords" name="Keywords" content="book, books,
documentation, copyleft, freedom, free, software, open, source, legal,
copyright, intellectual, property, movement" />
- <link rel="stylesheet" type="text/css" href="/gnu.css" />
- <link rev="made" href="mailto:address@hidden"; />
- <link rev="translated" href="mailto:address@hidden"; />
- <!-- transl. £ukasz 'l5x' Anwajler -->
-
-<style type="text/css">
- table {
- background: #f0f0f0;
- border: outset 1pt;
- border-spacing: 1pt;
- border-collapse: collapse;
- }
- th, td {
- padding: 5px;
- text-align:center;
- border: inset 1pt;
- }
-</style>
-
-</head>
-<body xml:lang="pl" lang="pl">
+<!--#include virtual="/server/header.pl.html" -->
-<p><a href="#translations">T³umaczenia</a> tej strony</p>
+<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
+<title>Wolne ksiÄ
żki innych wydawców - Projekt GNU - Fundacja wolnego
+oprogramowania (FSF)</title>
-<h2>Wolne ksi±¿ki innych wydawców</h2>
+<meta http-equiv="Description" name="Description" content="Ta strona wymienia
wolne (jak wolnoÅÄ) ksiÄ
żki dostÄpne od innych
+wydawców." />
+<meta http-equiv="Keywords" name="Keywords" content="ksiÄ
żka, ksiÄ
żki,
dokumentacja, copyleft, wolnoÅÄ, wolne, oprogramowanie,
+otwarte, źródÅo, prawa, autorskie, wÅasnoÅÄ, intelektualna, ruch" />
-<h3><a name="Introduction" href="#IntroductionTOC">Wprowadzenie</a></h3>
+<!--#include virtual="/server/banner.pl.html" -->
+<h2>Wolne ksiÄ
żki innych wydawców</h2>
+
+<h3 id="Introduction">Wprowadzenie</h3>
<p>
-Od dawna wspieramy publikacjê <a href="/philosophy/free-doc.pl.html">wolnej
dokumentacji</a> (nie mamy na my¶li darmowo¶ci). <a
href="/philosophy/free-sw.pl.html">Wolne oprogramowanie</a> potrzebuje wolnej
dokumentacji, poniewa¿ musicie mieæ mo¿liwo¶æ kopiowania, zmiany
i redystrybucji dokumentacji razem z oprogramowaniem. ¯eby mog³a
zostaæ uznana za woln±, dokumentacja musi byæ wydana na <a
href="/philosophy/license-list.pl.html#FreeDocumentationLicenses">licencji
wolnej dokumentacji</a>.
+Od dawna wspieramy publikacjÄ <a
+href="/philosophy/free-doc.html">wolnej dokumentacji</a> (nie mamy
+na myÅli gratis). <a href="/philosophy/free-sw.html">Wolne
+oprogramowanie</a> potrzebuje wolnej dokumentacji, ponieważ musicie
+mieÄ możliwoÅÄ kopiowania, zmiany i redystrybucji dokumentacji razem
+z oprogramowaniem. Å»eby mogÅa zostaÄ uznana za wolnÄ
,
dokumentacja
+musi byÄ wydana na <a
+href="/philosophy/license-list.html#FreeDocumentationLicenses">licencji
+wolnej dokumentacji</a>.
</p>
<p>
-Sami publikujemy du¿± ilo¶æ wolnych ksi±¿ek. Mo¿ecie <a
href="http://order.fsf.org/";>zamówiæ drukowane kopie</a> naszych ksi±¿ek,
pobraæ je z katalogu <code>/gnu/Manuals</code> naszego <a
href="/order/ftp.html">serwera ftp</a> a tak¿e przegl±daæ je online. Dzia³amy w
ten sposób od oko³o 1986 roku.
+Sami publikujemy dużÄ
iloÅÄ wolnych ksiÄ
żek. Możecie <a
+href="http://shop.fsf.org/";>zamówiÄ drukowane kopie</a> naszych ksiÄ
żek,
+pobraÄ je z katalogu <code>/gnu/Manuals</code> naszego <a
+href="/order/ftp.html">serwera ftp</a> a także <a
+href="/manual/manual.html">przeglÄ
daÄ je online</a>. DziaÅamy w ten
+sposób od okoÅo 1986 roku.
</p>
<p>
-Ostatnio niektórzy komercyjni wydawcy zaczêli publikowaæ wolne ksi±¿ki (tak
samo jak nasze — s± one wolne w sensie swobody korzystania, ale
komercyjne drukowane egzemplarze s± sprzedawane). Na tej stronie prowadzimy
listê tego rodzaju ksi±¿ek, na które siê natknêli¶my. Je¶li dowiecie siê
o jakiej¶ wolnej ksi±¿ce, której tutaj nie wymieniono, dajcie nam znaæ
o tym, wysy³aj±c <a href="mailto:address@hidden";>wiadomo¶æ na adres
<address@hidden></a>.
+Ostatnio niektórzy komercyjni wydawcy zaczÄli publikowaÄ wolne ksiÄ
żki
(tak
+samo jak nasze – sÄ
one wolne w sensie swobody korzystania,
+ale komercyjnie drukowane egzemplarze sÄ
sprzedawane). Na tej
+stronie prowadzimy listÄ tego rodzaju ksiÄ
żek, na które siÄ
+natknÄliÅmy. JeÅli dowiecie siÄ o jakiejÅ wolnej ksiÄ
żce, której
tutaj
+nie wymieniono, dajcie nam znaÄ o tym, wysyÅajÄ
c <a
+href="mailto:address@hidden";>wiadomoÅÄ na adres
+<address@hidden></a>.
</p>
-
-<h3><a name="FreeBooks" href="#FreeBooksTOC">Wolne ksi±¿ki</a></h3>
+<h3 id="FreeBooks">Wolne ksiÄ
żki</h3>
<p>
-Najnowsze pozycje s± umieszczone na górze listy.
+Najnowsze pozycje sÄ
umieszczone na górze listy.
</p>
-<table>
+<table class="listing">
+<tr><th>TytuÅ</th> <th>Autor</th> <th>Wydawca</th>
+<th>ISBN</th> <th>Licencja</th> </tr>
+
<tr>
-<th>Tytu³</th>
-<th>Autor</th>
-<th>Wydawca</th>
-<th>ISBN</th>
-<th>Licencja</th>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/org/manual/";>The Org Mode 7
+Reference Manual (for Org version 7.3)</a></td>
+<td>Carsten Dominik and others</td>
+<td>Network Theory Ltd</td>
+<td>978-1-906966-08-9</td>
+<td><a href="/licenses/fdl.html">GNU Free Documentation License</a></td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/postgresql9/";>The
+PostgreSQL 9.0 Reference Manual (in four volumes)</a></td>
+<td>The PostgreSQL Global Development Group</td>
+<td>Network Theory Ltd</td>
+<td>978-1-906966-<br />{04-1,05-8,06-5,07-2}</td>
+<td><a href="http://www.xfree86.org/3.3.6/COPYRIGHT2.html#5";>Modified BSD
+license</a></td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/perl/language/";>The Perl Language
+Reference Manual (for Perl version 5.12.1)</a></td>
+<td>Larry Wall and others</td>
+<td>Network Theory Ltd</td>
+<td>9781906966027</td>
+<td><a href="/licenses/gpl.html">GNU General Public License</a></td>
</tr>
<tr>
-<td><cite><a href="http://www.network-theory.co.uk/gcc/intro/";>An
-Introduction to GCC</a></cite></td>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/octave/manual/";>GNU Octave Manual
+Version 3</a></td>
+<td>J.W. Eaton et al.</td>
+<td>Network Theory Ltd.</td>
+<td>095461206X</td>
+<td>Old GNU manual license</td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td><a href="http://nostarch.com/wikipedia.htm";>How Wikipedia Works</a></td>
+<td>Phoebe Ayers, Charles Matthews, and Ben Yates</td>
+<td>No Starch Press</td>
+<td>9781593271763</td>
+<td><a href="/licenses/fdl.html">GNU Free Documentation License</a></td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td><a
href="http://www.network-theory.co.uk/valgrind/manual/";>Valgrind 3.3
+— Advanced Debugging and Profiling for GNU/Linux applications</a></td>
+<td>J. Seward, N. Nethercote, J. Weidendorfer et al</td>
+<td>Network Theory Ltd.</td>
+<td>0954612051</td>
+<td><a href="/licenses/fdl.html">GNU Free Documentation License</a></td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/postgresql/vol1/";>The PostgreSQL
+Reference Manual Volume 1: SQL Language Reference</a></td>
+<td>The PostgreSQL Global Development Group</td>
+<td>Network Theory Ltd.</td>
+<td>0954612027</td>
+<td>PostgreSQL License</td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/postgresql/vol2/";>The PostgreSQL
+Reference Manual Volume 2: Programming Guide</a></td>
+<td>The PostgreSQL Global Development Group</td>
+<td>Network Theory Ltd.</td>
+<td>0954612035</td>
+<td>PostgreSQL License</td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/postgresql/vol3/";>The PostgreSQL
+Reference Manual Volume 3: Server Administration Guide</a></td>
+<td>The PostgreSQL Global Development Group</td>
+<td>Network Theory Ltd.</td>
+<td>0954612043</td>
+<td>PostgreSQL License</td>
+</tr>
+
+<tr>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/gcc/intro/";>An Introduction to
+GCC</a></td>
<td>Brian J. Gough</td>
<td>Network Theory Ltd.</td>
<td>0-9541617-9-3</td>
@@ -75,8 +146,8 @@
</tr>
<tr>
-<td><cite><a href="http://www.network-theory.co.uk/python/language/";>Python
-Language Reference Manual</a></cite></td>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/python/language/";>Python Language
+Reference Manual</a></td>
<td>Guido van Rossum and Fred L. Drake, Jr.</td>
<td>Network Theory Ltd.</td>
<td>0-9541617-8-5</td>
@@ -84,8 +155,8 @@
</tr>
<tr>
-<td><cite><a href="http://www.network-theory.co.uk/python/manual/";>An
-Introduction to Python</a></cite></td>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/python/manual/";>An Introduction to
+Python</a></td>
<td>Guido van Rossum and Fred L. Drake, Jr.</td>
<td>Network Theory Ltd.</td>
<td>0-9541617-6-9</td>
@@ -93,8 +164,8 @@
</tr>
<tr>
-<td><cite><a href="http://www.network-theory.co.uk/R/base/";>The R Reference
-Manual - Base Package - Volume 1</a></cite></td>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/R/base/";>The R Reference Manual -
+Base Package - Volume 1</a></td>
<td>The R Development Core Team</td>
<td>Network Theory Ltd.</td>
<td>0-9546120-0-0</td>
@@ -102,8 +173,8 @@
</tr>
<tr>
-<td><cite><a href="http://www.network-theory.co.uk/R/base2/";>The R
-Reference Manual - Base Package - Volume 2</a></cite></td>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/R/base2/";>The R Reference Manual -
+Base Package - Volume 2</a></td>
<td>The R Development Core Team</td>
<td>Network Theory Ltd.</td>
<td>0-9546120-1-9</td>
@@ -111,9 +182,8 @@
</tr>
<tr>
-<td><cite><a
-href="http://www.network-theory.co.uk/bash/manual/";>GNU Bash Reference
-Manual</a></cite></td>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/bash/manual/";>GNU Bash Reference
+Manual</a></td>
<td>Chet Ramey, Brian Fox</td>
<td>Network Theory Ltd.</td>
<td>0-9541617-7-7</td>
@@ -121,9 +191,8 @@
</tr>
<tr>
-<td><cite><a
-href="http://www.network-theory.co.uk/diff/manual/";>Comparing and Merging
-Files with GNU diff and patch</a></cite></td>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/diff/manual/";>Comparing and
Merging
+Files with GNU diff and patch</a></td>
<td>D. MacKenzie, P. Eggert, R. Stallman</td>
<td>Network Theory Ltd.</td>
<td>0-9541617-5-0</td>
@@ -131,9 +200,8 @@
</tr>
<tr>
-<td><cite><a
-href="http://www.network-theory.co.uk/gsl/manual/";>The GNU Scientific
-Library Reference Manual</a></cite></td>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/gsl/manual/";>The GNU Scientific
+Library Reference Manual</a></td>
<td>M. Galassi, et al.</td>
<td>Network Theory Ltd.</td>
<td>0-9541617-0-X</td>
@@ -141,8 +209,8 @@
</tr>
<tr>
-<td><cite><a href="http://www.network-theory.co.uk/R/manual/";>An
-Introduction to R</a></cite></td>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/R/manual/";>An Introduction
+to R</a></td>
<td>W.N. Venables, et al.</td>
<td>Network Theory Ltd.</td>
<td>0-9541617-4-2</td>
@@ -150,8 +218,8 @@
</tr>
<tr>
-<td><cite><a href="http://www.network-theory.co.uk/octave/manual/";>GNU
-Octave Manual</a></cite></td>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/octave/manual/";>GNU Octave
+Manual</a></td>
<td>John W. Eaton</td>
<td>Network Theory Ltd.</td>
<td>0-9541617-2-6</td>
@@ -159,8 +227,8 @@
</tr>
<tr>
-<td><cite><a href="http://www.network-theory.co.uk/cvs/manual/";>Version
-Management with CVS</a></cite></td>
+<td><a href="http://www.network-theory.co.uk/cvs/manual/";>Version Management
+with CVS</a></td>
<td>Per Cederqvist, et al.</td>
<td>Network Theory Ltd.</td>
<td>0-9541617-1-8</td>
@@ -168,66 +236,53 @@
</tr>
<tr>
-<td><cite><a
-href="http://www.newriders.com/books/opl/ebooks/0735710015.html";>Vi
-IMproved -- Vim</a></cite></td>
-<td>Steve Oualline</td>
-<td>New Riders</td>
-<td>0735710015</td>
-<td>Open Publication License, Version 1.0 (bez opcjonalnych warunków)
-<a name="VIM_ENTRY" href="#VIM_NOTE">(Zob. uwaga ni¿ej)</a></td>
-</tr>
-
-<tr>
-<td><cite><a href="http://www.diveintopython.org/";>Dive Into Python</a></cite>
-(praca w toku)</td>
+<td><a href="http://www.diveintopython.org/";>Dive Into Python</a></td>
<td>Mark Pilgrim</td>
-<td></td>
-<td></td>
+<td>aPress</td>
+<td>1-59059-356-1</td>
<td><a href="/licenses/fdl.html">GNU Free Documentation License</a></td>
</tr>
<tr>
-<td><cite><a href="http://www.greenteapress.com/thinkpython.html";>How to Think
Like a Computer Scientist: Learning with Python</a>, First Edition</cite></td>
+<td><a href="http://www.greenteapress.com/thinkpython.html";>How to Think Like
+a Computer Scientist: Learning with Python, First Edition</a></td>
<td>Allen Downey, Jeff Elkner and Chris Meyers</td>
<td>Green Tea</td>
<td>0971677506</td>
<td><a href="/licenses/fdl.html">GNU Free Documentation License</a></td>
-
</tr>
<tr>
-<td><cite> Advanced Linux Programming, First Edition</cite></td>
+<td> Advanced Linux Programming, First Edition</td>
<td>Mark Mitchell, Jeffery Oldham, and Alex Samuel</td>
<td>New Riders</td>
<td>0-757-1043-0</td>
-<td>Open Publication License, Version 1.0 (bez opcjonalnych warunków)
- <a name="ALP_ENTRY" href="#ALP_NOTE">(Zob. uwaga ni¿ej)</a></td>
+<td>Open Publication License, Version 1.0 (no options exercised) <a
+name="ALP_ENTRY" href="#ALP_NOTE">(See note below)</a></td>
</tr>
<tr>
-<td><cite><a href="http://www.zope.org/Documentation/Books/ZopeBook/";>The Zope
Book</a>, First Edition</cite></td>
+<td><a href="http://www.zope.org/Documentation/Books/ZopeBook/";>The Zopek,
First
+Edition</a></td>
<td>Amos Latteier and Michel Pelletier</td>
<td>New Riders</td>
<td>0-7357-1137-2</td>
-<td>Open Publication License, Version 1.0 (bez opcjonalnych warunków)</td>
+<td>Open Publication License, Version 1.0 (no options exercised)</td>
+
</tr>
<tr>
-<td><cite>Linux Device Drivers, Second Edition</cite></td>
+<td>Linux Device Drivers, Second Edition</td>
<td>Alessandro Rubini and Jonathan Corbet</td>
<td>O'Reilly and Associates</td>
<td>0-596-00008-1</td>
-
<td><a href="/licenses/fdl.html">GNU Free Documentation License</a> <a
- name="DRIVER_ENTRY" href="#DRIVER_NOTE">(Zob. uwaga ni¿ej)</a>
-
+name="DRIVER_ENTRY" href="#DRIVER_NOTE">(See note below)</a>
</td>
-
</tr>
<tr>
-<td><cite>Effective <code>awk</code> Programming, Third Edition</cite></td>
+<td>Effective <code>awk</code> Programming, Third Edition</td>
<td>Arnold Robbins</td>
<td>O'Reilly and Associates</td>
<td>0-596-00070-7</td>
@@ -235,15 +290,17 @@
</tr>
<tr>
-<td><cite><a href="http://sources.redhat.com/autobook/";>GNU Autoconf,
Automake, and Libtool</a></cite></td>
+<td><a href="http://sources.redhat.com/autobook/";>GNU Autoconf, Automake, and
+Libtool</a></td>
<td>Gary V. Vaughan, Ben Elliston, Tom Tromey, Ian Lance Taylor</td>
<td>New Riders</td>
<td>1-57870-190-2</td>
-<td>Open Publication License, Version 1.0 (no options exercised)</td>
+<td>Open Publication License, Version 1.0 (no options exercised)</td>
</tr>
<tr>
-<td><cite><a href="http://www.gutenberg.org/etext/6527";>Debian GNU/Linux:
Guide to Installation and Usage</a></cite> (nak³ad wyczerpany)</td>
+<td><a href="http://www.gutenberg.org/etext/6527";>Debian GNU/Linux: Guide to
+Installation and Usage</a> (Currently out-of-print)</td>
<td>John Goerzen and Ossama Othman</td>
<td>New Riders</td>
<td>0-7357-0914-9</td>
@@ -251,109 +308,212 @@
</tr>
<tr>
-<td><cite>GTK+/GNOME Application Development</cite></td>
+<td>GTK+/GNOME Application Development</td>
<td>Havoc Pennington</td>
<td>New Riders</td>
<td>0-7357-0078-8</td>
-<td>Open Publication License, Version 1.0 (bez opcjonalnych warunków)</td>
+<td>Open Publication License, Version 1.0 (no options exercised)</td>
</tr>
<tr>
- <td><cite><a href="http://www.oreilly.com/catalog/1932111816/";>Open Source
Development with CVS</a></cite></td>
+ <td><a href="http://cvsbook.red-bean.com/";>Open Source Development with
CVS</a></td>
<td>Karl Fogel and Moshe Bar</td>
<td>Paraglyph Press</td>
<td>1932111816</td>
- <td><a href="http://www.gnu.org/licenses/gpl.html";>GNU General Public
License</a></td>
+ <td><a href="http://www.gnu.org/licenses/gpl.html";>GNU General Public
+License</a></td>
</tr>
<tr>
- <td><cite><a
href="http://www.cafeshops.com/bartlettpublish.8640017";>Programming from the
Ground Up</a></cite></td>
+ <td><a href="http://producingoss.com/";>Producing Open Source Software: How to
+Run a Successful Free Software Project</a></td>
+ <td>Karl Fogel</td>
+ <td>O'Reilly and Associates</td>
+ <td>978-0596007591</td>
+ <td><a href="http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/";>Creative Commons
+Attribution-ShareAlike 3.0</a></td>
+</tr>
+
+<tr>
+ <td><a href="http://www.cafeshops.com/bartlettpublish.8640017";>Programming
from
+the Ground Up</a></td>
<td>Jonathan Bartlett</td>
<td>Bartlett Publishing</td>
<td>0975283847</td>
- <td><a href="http://www.fsf.org/licensing/licenses/fdl.html";>GNU Free
Documentation License</a></td>
+ <td><a href="http://www.fsf.org/licensing/licenses/fdl.html";>GNU Free
+Documentation License</a></td>
+</tr>
+
+<tr>
+ <td><a href="http://www.oreilly.com/catalog/make3/book/index.csp";>Managing
+Projects with GNU Make, Third Edition</a></td>
+ <td>Robert Mecklenburg</td>
+ <td>O'Reilly and Associates</td>
+ <td>0-596-00610-1</td>
+ <td><a href="http://www.gnu.org/licenses/fdl.html";>GNU Free Documentation
+License</a></td>
+</tr>
+
+<tr>
+ <td><a href="http://www.oreilly.com/catalog/samba2/book/toc.html";>Using
Samba,
+2nd Edition</a></td>
+ <td>Jay Ts, Robert Eckstein, David Collier-Brown</td>
+ <td>O'Reilly and Associates</td>
+ <td>0-596-00256-4</td>
+ <td><a href="http://www.gnu.org/licenses/fdl.html";>GNU Free Documentation
+License</a></td>
+</tr>
+
+<tr>
+ <td><a href="http://svnbook.red-bean.com/";>Version Control with
Subversion</a></td>
+ <td>Ben Collins-Sussman, Brian W. Fitzpatrick, C. Michael Pilato</td>
+ <td>O'Reilly and Associates</td>
+ <td>0-596-00448-6</td>
+ <td><a href="http://creativecommons.org/licenses/by/2.0/legalcode";>Creative
+Commons Attribution 2.0 License</a></td>
+</tr>
+
+<tr>
+ <td><a href="http://www.oreilly.com/openbook/motif/";>Motif Reference Manual,
+Vol. 6B, Second Edition</a></td>
+ <td>Antony Fountain, Paula Ferguson</td>
+ <td>O'Reilly and Associates</td>
+ <td>1-56592-654-4</td>
+ <td>Open Publication License, Version 1.0 or later</td>
</tr>
</table>
-<dl class="ss">
+<dl>
-<dt><a href="#VIM_ENTRY" name="VIM_NOTE"><strong>Uwaga dotycz±ca <cite>Vi
IMproved
--- Vim</cite></strong></a></dt>
+<dt><a href="#VIM_ENTRY" name="VIM_NOTE"><strong>Uwaga dotyczÄ
ca Vi IMproved
+– Vim:</strong></a></dt>
<dd>
-Wydanie z 2001 roku nie mia³o poprawnej informacji na temat licencji.
Zawiera³o stwierdzenie, ¿e jest to ksi±¿ka prawnie zastrze¿ona. Wydawca
zapewni³ nas, ¿e by³ to wy³±cznie b³±d drukarski i ¿e zamierzon± licencj±
jest Open Publication License, Version 1.0, bez wykorzystania opcjonalnych
warunków. Opublikowana przez wydawnictwo <a
href="http://www.newriders.com/content/images/0735710015/errata/0735710015.pdf";>errata
(w formacie PDF)</a> potwierdza te informacje.
+Wydanie z 2001 roku nie miaÅo poprawnej informacji na temat
+licencji. ZawieraÅo stwierdzenie, że jest to ksiÄ
żka prawnie
+zastrzeżona. Wydawca zapewniÅ nas, że byÅ to wyÅÄ
cznie bÅÄ
d
drukarski
+i że zamierzonÄ
licencjÄ
jest Open Publication License, Version 1.0,
+bez wykorzystania opcjonalnych warunków. Opublikowana przez wydawnictwo
+<a
+href="http://www.newriders.com/content/images/0735710015/errata/0735710015.pdf";>errata
+(w formacie PDF)</a> potwierdza te informacje.
</dd>
-<dt><a href="#ALP_ENTRY" name="ALP_NOTE"><strong>Uwaga dotycz±ca
<cite>Advanced Linux Programming, First Edition</cite></strong></a></dt>
+<dt><a href="#ALP_ENTRY" name="ALP_NOTE"><strong>Uwaga dotyczÄ
ca Advanced
Linux
+Programming, First Edition</strong></a></dt>
<dd>
-Wydanie z czerwca 2001 nie mia³o poprawnej informacji na temat licencji.
Zawiera³o stwierdzenie, ¿e jest to ksi±¿ka prawnie zastrze¿ona. Wydawca
zapewni³ nas, ¿e by³ to wy³±cznie b³±d drukarski i ¿e zamierzon± licencj±
jest „Open Publication License, Version 1.0, bez wykorzystania
opcjonalnych warunków”. Opublikowana przez wydawnictwo <a
href="http://www.advancedlinuxprogramming.com/errata.html";>errata</a>
potwierdza te informacje. Zostali¶my zapewnieni, ¿e nastêpne wydanie bêdzie
mia³o poprawion± informacjê o licencji.
+Wydanie z czerwca 2001 nie miaÅo poprawnej informacji na temat
+licencji. ZawieraÅo stwierdzenie, że jest to ksiÄ
żka prawnie
+zastrzeżona. Wydawca zapewniÅ nas, że byÅ to wyÅÄ
cznie bÅÄ
d
drukarski
+i że zamierzonÄ
licencjÄ
jest „Open Publication License, Version
+1.0, bez wykorzystania opcjonalnych warunków”. Opublikowana przez
+wydawnictwo <a
+href="http://www.advancedlinuxprogramming.com/errata.html";>errata</a>
+potwierdza te informacje. ZostaliÅmy zapewnieni, że nastÄpne wydanie
+bÄdzie miaÅo poprawionÄ
informacjÄ o licencji.
</dd>
-<dt><a href="#DRIVER_ENTRY" name="DRIVER_NOTE"><strong>Uwaga dotycz±ca
<cite>Linux Device Drivers, Second Edition</cite></strong></a></dt>
+<dt><a href="#DRIVER_ENTRY" name="DRIVER_NOTE"><strong>Uwaga dotyczÄ
ca Linux
+Device Drivers, Second Edition:</strong></a></dt>
<dd>
-Drukowane wydanie nie stosuje siê we w³a¶ciwy sposób do licencji GNU
FDL — brakuje kopii GNU FDL, a notka licencyjna jest niekompletna.
O'Reilly naprawi te b³êdy w nastêpnym wydaniu.
+Drukowane wydanie nie stosuje siÄ we wÅaÅciwy sposób do licencji GNU
+FDL – brakuje kopii GNU FDL, a notka licencyjna jest
+niekompletna. O'Reilly naprawi te bÅÄdy w nastÄpnym wydaniu.
</dd>
</dl>
-<hr />
-<div class="translations">
-<p><a id="translations"></a>
-<b>T³umaczenia tej strony</b>:<br />
-[
- <a
href="/doc/other-free-books.zh-cn.html">简体中文</a>
-| <a
href="/doc/other-free-books.zh-tw.html">繁體中文</a>
-| <a href="/doc/other-free-books.cs.html">Česky</a>
-| <a href="/doc/other-free-books.html">English</a>
-| <a href="/doc/other-free-books.ja.html">日本語</a>
-| <a href="/doc/other-free-books.ko.html">한국어</a>
-| <a href="/doc/other-free-books.pl.html">polski</a>
-| <a href="/doc/other-free-books.pt.html">Português</a>
-]
-</p>
+<div style="font-size: small;">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
+ </div>
</div>
-<div class="copyright">
-<p>
-Powrót do <a href="/home.pl.html">strony g³ównej Projektu GNU</a>.
-</p>
+<!--#include virtual="/server/footer.pl.html" -->
+<div id="footer">
<p>
-Pytania dotycz±ce GNU i FSF prosimy kierowaæ na adres
-<a href="mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>.
-Istniej± tak¿e
-<a href="/home.pl.html#ContactInfo">inne sposoby skontaktowania siê</a>
-z FSF.
+Pytania dotyczÄ
ce GNU i FSF prosimy kierowaÄ na adres <a
+href="mailto:address@hidden";><address@hidden></a>. IstniejÄ
także <a
+href="/contact/contact.html">inne sposoby skontaktowania siÄ</a> z FSF.
<br />
-Informacje o niedzia³aj±cych odno¶nikach oraz inne poprawki
-(lub propozycje) prosimy wysy³aæ na adres
-<a href="mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>.
+Informacje o niedziaÅajÄ
cych odnoÅnikach oraz inne poprawki (lub
+propozycje) prosimy wysyÅaÄ na adres <a
+href="mailto:address@hidden";><address@hidden></a>.
</p>
+
<p>
-Copyright © 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006
-Free Software Foundation, Inc., 51 Franklin St, Fifth Floor, Boston, MA
02110-1301, USA
-<br />
-Verbatim copying and distribution of this entire article is
-permitted in any medium, provided this notice is preserved.
-<br />
-Zezwala siê na wykonywanie i dystrybucjê wiernych kopii tego tekstu,
-niezale¿nie od no¶nika, pod warunkiem zachowania niniejszego zezwolenia.
+Aby zapoznaÄ siÄ z informacjami dotyczÄ
cymi tÅumaczenia
+i koordynowania tÅumaczeÅ artykuÅów, proszÄ odwiedziÄ stronÄ <a
+href="/server/standards/README.translations.html">tÅumaczeÅ</a>. <br />
+Komentarze odnoÅnie tÅumaczenia polskiego oraz zgÅoszenia dotyczÄ
ce
+chÄci wspóÅpracy w tÅumaczeniu prosimy kierowaÄ na adres <a
+href="mailto:address@hidden";>address@hidden</a>.
</p>
+
<p>
-T³umaczenie:
-<a href="/server/standards/README.Polish-translation.pl.html"><em>Grupa
t³umaczy witryny Projektu GNU</em></a>
-(<a
-href="mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>).
-<br />
+Copyright © 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009
+Free Software Foundation, Inc.</p>
+<p>Ten utwór jest dostÄpny na <a rel="license"
+href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/deed.pl";>licencji
+Creative Commons Uznanie autorstwa-Bez utworów zależnych 3.0 Stany
+Zjednoczone</a>.
</p>
-<p>
-Aktualizowane:
+
+
+<div class="translators-credits">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
+TÅumaczenie: Lukasz Anwajler 2006, Jan Owoc 2011.</div>
+ <p>
<!-- timestamp start -->
-$Date: 2011/07/13 17:34:53 $ $Author: jsowoc $
+Aktualizowane:
+
+$Date: 2011/08/16 00:26:11 $
+
<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
+<div id="translations">
+<h4>TÅumaczenia tej strony</h4>
+
+<!-- Please keep this list alphabetical by language code. -->
+<!-- Comment what the language is for each type, i.e. de is German. -->
+<!-- Write the language name in its own language (Deutsch) in the text. -->
+<!-- If you add a new language here, please -->
+<!-- advise address@hidden and add it to -->
+<!-- - /home/www/html/server/standards/README.translations.html -->
+<!-- - one of the lists under the section "Translations Underway" -->
+<!-- - if there is a translation team, you also have to add an alias -->
+<!-- to mail.gnu.org:/com/mailer/aliases -->
+<!-- Please also check you have the language code right; see: -->
+<!-- http://www.loc.gov/standards/iso639-2/php/code_list.php -->
+<!-- If the 2-letter ISO 639-1 code is not available, -->
+<!-- use the 3-letter ISO 639-2. -->
+<!-- Please use W3C normative character entities. -->
+<ul class="translations-list">
+<!-- Czech -->
+<li><a href="/doc/other-free-books.cs.html">Česky</a> [cs]</li>
+<!-- German -->
+<li><a href="/doc/other-free-books.de.html">Deutsch</a> [de]</li>
+<!-- English -->
+<li><a href="/doc/other-free-books.html">English</a> [en]</li>
+<!-- Japanese -->
+<li><a
href="/doc/other-free-books.ja.html">日本語</a> [ja]</li>
+<!-- Korean -->
+<li><a
href="/doc/other-free-books.ko.html">한국어</a> [ko]</li>
+<!-- Polish -->
+<li><a href="/doc/other-free-books.pl.html">polski</a> [pl]</li>
+<!-- Brazilian Portuguese -->
+<li><a href="/doc/other-free-books.pt-br.html">português do
Brasil</a> [pt-br]</li>
+<!-- Chinese (Simplified) -->
+<li><a
href="/doc/other-free-books.zh-cn.html">简体中文</a> [zh-cn]</li>
+<!-- Chinese (Traditional) -->
+<li><a
href="/doc/other-free-books.zh-tw.html">繁體中文</a> [zh-tw]</li>
+</ul>
+</div>
+</div>
</body>
</html>
Index: education/education.es.html
===================================================================
RCS file: /web/www/www/education/education.es.html,v
retrieving revision 1.4
retrieving revision 1.5
diff -u -b -r1.4 -r1.5
--- education/education.es.html 13 Aug 2011 16:35:34 -0000 1.4
+++ education/education.es.html 16 Aug 2011 00:26:18 -0000 1.5
@@ -156,7 +156,7 @@
<p><!-- timestamp start -->
Ãltima actualización:
-$Date: 2011/08/13 16:35:34 $
+$Date: 2011/08/16 00:26:18 $
<!-- timestamp end -->
</p>
Index: events/rms-nyu-2001-transcript.pl.html
===================================================================
RCS file: /web/www/www/events/rms-nyu-2001-transcript.pl.html,v
retrieving revision 1.5
retrieving revision 1.6
diff -u -b -r1.5 -r1.6
--- events/rms-nyu-2001-transcript.pl.html 13 Jul 2011 17:35:00 -0000
1.5
+++ events/rms-nyu-2001-transcript.pl.html 16 Aug 2011 00:26:23 -0000
1.6
@@ -1,2524 +1,2282 @@
-<?xml version="1.0" encoding="iso-8859-2" ?>
-<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN"
- "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd";>
-<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml";>
-
-<head>
-<title>Wolne oprogramowanie: wolno¶æ i wspó³praca</title>
- <meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"
/>
- <link rel="stylesheet" type="text/css" href="/gnu.css" />
- <link rev="made" href="mailto:address@hidden"; />
- <link rev="translated" href="mailto:address@hidden"; />
- <!-- transl.: Rados³aw Moszczyñski -->
-</head>
-
-<body xml:lang="pl" lang="pl">
-
-<p><a href="#translations">T³umaczenia</a> tej strony</p>
-
-<h2>Wolne oprogramowanie: wolno¶æ i wspó³praca</h2>
-
-<p>
-<a href="/graphics/philosophicalgnu.pl.html">
-<img src="/graphics/philosophical-gnu-sm.jpg"
- alt=" [rysunek: filozofuj±ca GNU] "
- width="160" height="200" /></a>
-</p>
-<div style="text-align: center;">
-Zapis wyk³adu<br />
-Richarda M. Stallmana<br />
-pt. „Wolne oprogramowanie: wolno¶æ i wspó³praca”.<br />
-New York University, 29.05.2001 r.<br />
+<!--#include virtual="/server/header.pl.html" -->
+
+<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
+<title>Wolne oprogramowanie: wolnoÅÄ i wspóÅpraca - Projekt GNU -
Fundacja
+wolnego oprogramowania (FSF)</title>
+
+<!--#include virtual="/server/banner.pl.html" -->
+<h2>Wolne oprogramowanie: wolnoÅÄ i wspóÅpraca</h2>
+
+<p style="text-align: center;">
+Zapis<br />
+wykÅadu Richarda M. Stallmana,<br />
+<em>„Wolne oprogramowanie: wolnoÅÄ i wspóÅpraca”</em><br
/>
+New York University, New York<br />
+29.05.2001 r.</p>
+
+<div class="announcement">
+<blockquote><p>Także dostÄpne jako <a
href="/events/rms-nyu-2001-transcript.txt">czysty
+tekst</a> [<em>po angielski</em>] oraz <a
+href="/events/rms-nyu-2001-summary.txt">streszczenie</a>.</p></blockquote>
</div>
-<p>
-<strong>URETSKY</strong>:
-Nazywam siê Mike Uretsky. Jestem pracownikiem Wydzia³u Dzia³alno¶ci
-Handlowej [Stern School of Business]. Jestem tak¿e jednym z dyrektorów
-Centrum Zaawansowanych Technologii [Center for Advanced Technology].
-Chcia³bym wszystkich przywitaæ w imieniu pracowników Wydzia³u
-Informatyki [Computer Science Department]. Pozwólcie, ¿e powiem
-jeszcze kilka s³ów zanim przeka¿ê g³os Edowi, który przedstawi
-naszego go¶cia.
-</p>
-<p>
-Uniwersytet powinien byæ miejscem sprzyjaj±cym debatom, w którym
-odbywaj± siê ciekawe dyskusje. Natomiast na wiod±cym uniwersytecie
-powinny odbywaæ siê dyskusje szczególnie ciekawe. Do tej kategorii
-idealnie pasuje dzisiejsze seminarium. Dla mnie dyskusja poruszaj±ca
-temat oprogramowania open source [ang. o otwartych ¼ród³ach] jest
-szczególnie interesuj±ca. W pewnym sensie... <i>[¶miech]</i></p>
-
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Ja siê zajmujê wolnym oprogramowaniem. Oprogramowanie open
-source to osobny ruch.
-<i>[¶miech]</i> <i>[aplauz]</i>
-</p>
+<p><strong>URETSKY</strong>: Nazywam siÄ Mike Uretsky. Jestem pracownikiem
+WydziaÅu DziaÅalnoÅci Handlowej [Stern School of Business]. Jestem także
+jednym z dyrektorów Centrum Zaawansowanych Technologii [Center for
+Advanced Technology]. ChciaÅbym wszystkich przywitaÄ w imieniu
+pracowników WydziaÅu Informatyki [Computer Science Department]. Pozwólcie,
+że powiem jeszcze kilka sÅów zanim przekaÅ¼Ä gÅos Edowi, który
+przedstawi naszego goÅcia.</p>
+
+<p>Uniwersytet powinien byÄ miejscem sprzyjajÄ
cym debatom, w którym
+odbywajÄ
siÄ ciekawe dyskusje. Natomiast na wiodÄ
cym uniwersytecie
+powinny odbywaÄ siÄ dyskusje szczególnie ciekawe. Do tej kategorii
+idealnie pasuje dzisiejsze seminarium. Dla mnie dyskusja poruszajÄ
ca temat
+oprogramowania open source [ang. o otwartych źródÅach] jest szczególnie
+interesujÄ
ca. W pewnym sensie… <i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Ja siÄ zajmujÄ wolnym
+oprogramowaniem. Oprogramowanie open source to osobny ruch. <i>[Åmiech]
+[aplauz]</i></p>
+
+<p><strong>URETSKY</strong>: Kiedy w latach 60. zaczynaÅem pracÄ
+w tej dziedzinie, oprogramowanie byÅo w zasadzie
+wolne. Ale wszystko siÄ odwróciÅo. StaÅo siÄ wolne, a potem
+producenci oprogramowania, którzy chcieli rozszerzyÄ swoje rynki zbytu,
+popchnÄli je w innych kierunkach. Wiele rzeczy, które pojawiÅy siÄ
wraz
+z architekturÄ
PC, przeszÅo przez podobny cykl.</p>
+
+<p>Jest pewien bardzo interesujÄ
cy francuski filozof, Pierre Levy, który
pisze
+o ruchu w tym kierunku. Pisze także o wkraczaniu
+do cyberprzestrzeni jako czymÅ zwiÄ
zanym nie tylko z technologiÄ
,
+ale również reorganizacjÄ
struktury spoÅecznej i politycznej,
+bÄdÄ
cej wynikiem zmiany typów relacji, które doprowadzÄ
do poprawy
+stanu ludzkoÅci. Mamy nadziejÄ, że ta debata to ruch w tymże
+kierunku, że rozmywa ona granice pomiÄdzy wieloma dziedzinami, które
+zwykle funkcjonujÄ
na Uniwersytecie osobno. Mamy nadziejÄ,
+że dyskusje bÄdÄ
bardzo interesujÄ
ce. Ed?</p>
+
+<p><strong>SCHONBERG</strong>: Nazywam siÄ Ed Schonberg i pracujÄ
+na Wydziale Informatyki Instytutu Courant [Courant Institute]. Witam
+wszystkich przybyÅych. Zapowiadacze to zazwyczaj, i w szczególnoÅci,
+niepotrzebny aspekt publicznych wystÄ
pieÅ, jednak w tym przypadku majÄ
+użyteczne zastosowanie, co pokazaÅ Mike czyniÄ
c nieÅcisÅe uwagi.
PozwoliÅ on
+mówcy dodaÄ sprostowanie <i>[Åmiech]</i> i znacznie wyostrzyÄ wstÄpne
+zaÅożenia debaty.</p>
+
+<p>Pozwólcie wiÄc, że w jak najkrótszy sposób przedstawiÄ osobÄ,
która
+przedstawiania nie wymaga. Richard to doskonaÅy przykÅad kogoÅ, kto
+dziaÅajÄ
c lokalnie zaczÄ
Å myÅleÄ globalnie, poczynajÄ
c
od problemów
+zwiÄ
zanych z niedostÄpnoÅciÄ
kodu źródÅowego sterowników drukarki
+w Laboratorium Sztucznej Inteligencji na MIT [AI Lab] wiele lat
+temu. StworzyÅ on spójnÄ
filozofiÄ, która zmusiÅa nas wszystkich
+do ponownego przemyÅlenia kwestii produkcji oprogramowania, znaczenia
+wÅasnoÅci intelektualnej i tego, co reprezentuje sobÄ
Årodowisko
+programistów. Przywitajmy Richarda Stallmana. <i>[aplauz]</i></p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Czy ktoÅ mógÅby pożyczyÄ mi zegarek?
+<i>[Åmiech]</i> DziÄkujÄ. No wiÄc, chciaÅbym podziÄkowaÄ firmie
Microsoft
+za stworzenie mi okazji do <i>[Åmiech]</i> przemawiania
+z tego miejsca. Od kilku tygodni czujÄ siÄ jak autor ksiÄ
żki,
+która szczÄÅliwie zostaÅa gdzieÅ zakazana. <i>[Åmiech]</i> Tylko
+że wszystkie artykuÅy na jej temat zawierajÄ
nazwisko
+niewÅaÅciwego autora, bo Microsoft okreÅla GPL jako licencjÄ typu open
+source, a wiÄkszoÅÄ prasy podÄ
ża ich Åladem. WiÄkszoÅÄ ludzi,
+oczywiÅcie bez zÅych intencji, nie zdaje sobie sprawy, że nasze
+dziaÅania nie majÄ
nic wspólnego z ruchem open source, oraz że
+zajmowaliÅmy siÄ tymi sprawami na dÅugo zanim nawet utarÅ siÄ termin
+open source.</p>
+
+<p>JesteÅmy czÄÅciÄ
ruchu wolnego oprogramowania, a ja zamierzam
+opowiedzieÄ, co ten ruch ma na celu, jakie ma znaczenie, co dotychczas
+zrobiliÅmy oraz, ponieważ to wszystko jest po czÄÅci sponsorowane
+przez wydziaÅ handlowy, opowiem trochÄ wiÄcej niż zwykle o stosunku wolnego
+oprogramowania do biznesu i kilku innych obszarów życia
+spoÅecznego.</p>
+
+<p>Dobrze, niektórzy z was mogÄ
nigdy nie napisaÄ Å¼adnego programu,
+ale byÄ może gotujecie. Jako kucharze zapewne korzystacie
+z przepisów, chyba że jesteÅcie naprawdÄ Åwietni. A jeÅli
+korzystacie z przepisów, to pewnie kiedyÅ dostaliÅcie kopiÄ jednego
+z nich od znajomego. ZdarzyÅo siÄ też zapewne, jeÅli tylko nie
+jesteÅcie zupeÅnymi nowicjuszami, że zmieniliÅcie jakiÅ przepis. No
+wiecie, przepis zawiera pewne wskazówki, ale nie musicie siÄ ich
+dokÅadnie trzymaÄ. Możecie opuÅciÄ kilka skÅadników. DodaÄ trochÄ
grzybów,
+bo lubicie grzyby. ZmniejszyÄ iloÅÄ soli, bo lekarz kazaÅ wam
+mniej soliÄ& ndash; cokolwiek. JeÅli macie odpowiednie umiejÄtnoÅci,
+możecie nawet wprowadzaÄ wiÄksze zmiany. A kiedy już zmieniliÅcie
+przepis i przygotowaliÅcie danie dla swoich znajomych, a im to
+smakowaÅo, jeden z nich może powiedzieÄ: „Hej, mogÄ dostaÄ
+przepis?”. I co wtedy zrobicie? Możecie zapisaÄ swojÄ
+zmodyfikowanÄ
wersjÄ na kartce i skopiowaÄ jÄ
dla znajomego. To
+naturalne postÄpowanie w przypadku jakiegokolwiek użytecznego
przepisu.</p>
+
+<p>Przepisy sÄ
bardzo podobne do programów komputerowych. Programy
+komputerowe sÄ
bardzo podobne do przepisów: sekwencja kroków, których
+podjÄcie prowadzi do jakiegoÅ pożÄ
danego rezultatu. WiÄc tak
samo
+naturalne jest takie postÄpowanie w przypadku programu
+komputerowego – rozdawanie kopii przyjacioÅom. Wprowadzanie
+do niego zmian, bo cel, dla jakiego zostaÅ stworzony, nie jest
+dokÅadnie tym, co wam jest potrzebne. MógÅ byÄ bardzo pomocny przy
+wykonywaniu czyjegoŠzadania, ale wasze jest inne. A jak już go
+zmienicie, to prawdopodobnie bÄdzie on użyteczny dla innych. Może majÄ
pracÄ
+do wykonania podobnÄ
do waszej. WiÄc spytajÄ
siÄ:
„Hej,
+czy mogÄ dostaÄ kopiÄ?” JeÅli jesteÅcie mili, to oczywiÅcie
im jÄ
+dacie. Tak robiÄ
przyzwoite osoby.</p>
+
+<p>WiÄc wyobraźcie sobie, co by byÅo, gdyby przepisy byÅy pakowane
+do czarnych skrzynek. Nie wiedzielibyÅcie, jakie sÄ
w nich zawarte
+skÅadniki, nie mówiÄ
c już nawet o wprowadzaniu zmian i wyobraźcie
+sobie, że jeÅli wykonalibyÅcie kopiÄ dla przyjaciela, nazwaliby was
+piratami i próbowali wsadziÄ na parÄ lat do wiÄzienia. Taki
+Åwiat wywoÅaÅby wielkie oburzenie u ludzi przyzwyczajonych
+do dzielenia siÄ przepisami. Ale tak wÅaÅnie wyglÄ
da Åwiat
+objÄtego restrykcyjnymi licencjami oprogramowania. W tym Åwiecie
+zwyczajna przyzwoitoÅÄ wobec innych ludzi jest zabroniona
+lub zwalczana.</p>
+
+<p>Dlaczego to zauważyÅem? ZauważyÅem to, ponieważ w latach 70.
miaÅem
+szczÄÅcie należeÄ do spoÅecznoÅci programistów, którzy dzielili
siÄ
+oprogramowaniem. SpoÅecznoÅÄ ta miaÅa korzenie w samych poczÄ
tkach
+informatyki. Jednak w latach 70. byÅo czymÅ odrobinÄ niezwykÅym,
+że istniaÅa spoÅecznoÅÄ, w obrÄbie której ludzie dzielili siÄ
+programami. I byÅ to tak naprawdÄ rodzaj skrajnego przypadku,
+ponieważ w laboratorium, w którym pracowaÅem, caÅy system
+operacyjny skÅadaÅ siÄ z oprogramowania napisanego przez naszÄ
+spoÅecznoÅÄ i dzieliliÅmy siÄ ze wszystkimi każdÄ
jego czÄÅciÄ
.
Każdy
+mógÅ wpaÅÄ i popatrzeÄ, wziÄ
Ä sobie kopiÄ i zrobiÄ
z niÄ
+cokolwiek chciaÅ. Na tych programach nie byÅo informacji o prawach
+autorskich. WspóÅpraca byÅa naszym sposobem na życie. Å»yjÄ
c tak
+czuliÅmy siÄ bezpieczni. Nie walczyliÅmy o to. Nie musieliÅmy o to
+walczyÄ. Po prostu żyliÅmy w ten sposób. I chcieliÅmy
żyÄ tak
+dalej. IstniaÅo wiÄc wolne oprogramowanie, ale nie istniaÅ ruch
+wolnego oprogramowania.</p>
+
+<p>Jednak potem nasza spoÅecznoÅÄ zostaÅa zniszczona przez seriÄ
+nieszczÄÅÄ, które jÄ
dotknÄÅy. W koÅcu przestaÅa istnieÄ.
W koÅcu
+produkcja PDP-10, czyli komputera, którego używaliÅmy do caÅej
+pracy, zostaÅa zawieszona. Wiecie, nasz system – ITS
+[Incompatible Timesharing System, Niezgodny System z PodziaÅem
+Czasu] – zaczÄ
Å byÄ tworzony w latach 60., wiÄc byÅ
+napisany w asemblerze. Tak pisaÅo siÄ systemy operacyjne w latach
+60. Jak wiadomo asembler jest przypisany do konkretnej architektury;
+gdy wychodzi ona z produkcji, caÅa praca idzie
+na marne – staje siÄ bezużyteczna. WÅaÅnie to nam siÄ
+przydarzyÅo. OkoÅo 20 lat pracy naszej spoÅecznoÅci poszÅo
na marne.</p>
+
+<p>Jednak zanim siÄ to staÅo, przydarzyÅo mi siÄ coÅ, co mnie
+przygotowaÅo, pomogÅo mi zrozumieÄ, co trzeba zrobiÄ, pomogÅo mi
przygotowaÄ
+siÄ do zrozumienia co zrobiÄ, gdy to siÄ staÅo, ponieważ pewnego
+razu Xerox podarowaÅ Laboratorium Sztucznej Inteligencji, gdzie pracowaÅem,
+laserowÄ
drukarkÄ i byÅ to naprawdÄ niezÅy prezent, bo po raz
+pierwszy ktokolwiek poza Xeroksem miaÅ dostÄp do laserowej
+drukarki. ByÅa bardzo szybka, wydruk strony zajmowaÅ jej sekundÄ,
+pod wieloma wzglÄdami byÅa bardzo dobra, ale zawodna, bo tak
+naprawdÄ byÅa to szybka kopiarka biurowa, którÄ
zamieniono
+w drukarkÄ. Jak wiecie, kopiarki siÄ zacinajÄ
, ale zawsze znajdzie
+siÄ przy nich ktoÅ, kto je naprawi. Drukarka zacinaÅa siÄ i nikt tego
+nie widziaÅ. WiÄc staÅa zaciÄta przez dÅugi czas.</p>
+
+<p>MieliÅmy pomysÅ jak rozwiÄ
zaÄ ten problem. WprowadziÄ zmiany, żeby
+za każdym razem, kiedy drukarka siÄ zaciÄÅa, komputer, który jÄ
+obsÅugiwaÅ informowaÅ naszÄ
maszynÄ z podziaÅem czasu
i informowaÅ
+użytkowników czekajÄ
cych na wydruk, albo coÅ w tym stylu, no
+wiecie – „Idź napraw drukarkÄ”. Bo gdyby tylko
+wiedzieli, że drukarka siÄ zaciÄÅa, oczywiste jest, że jeÅli
+czekasz na wydruk i wiesz, że drukarka siÄ zaciÄÅa, to nie
+siedzisz i nie czekasz do koÅca Åwiata, tylko idziesz i jÄ
+naprawiasz.</p>
+
+<p>Jednak wtedy nie mogliÅmy zupeÅnie nic zrobiÄ,
+ponieważ oprogramowanie obsÅugujÄ
ce drukarkÄ nie byÅo wolne.
DostaliÅmy
+je razem z drukarkÄ
i byÅ to po prostu plik binarny. Nie dano
+nam kodu źródÅowego – Xerox nie chciaÅ siÄ na to
+zgodziÄ. Tak wiÄc, mimo naszych umiejÄtnoÅci programistycznych –
+jakby nie patrzeÄ napisaliÅmy wÅasny system z podziaÅem
+czasu – nie mogliÅmy w żaden sposób dodaÄ tej funkcji
+do oprogramowania drukarki.</p>
+
+<p>Jedyne, co nam pozostawaÅo, to ÅcierpieÄ czekanie. Wydruk zajmowaÅ
+od jednej do dwóch godzin, ponieważ przez wiÄkszoÅÄ czasu
+drukarka byÅa zaciÄta. I tylko czasami – czekaÅo siÄ
godzinÄ
+myÅlÄ
c: „Na pewno bÄdzie zaciÄta. Poczekam godzinÄ i wtedy
+odbiorÄ wydruk”, a potem okazywaÅo siÄ, że byÅa zaciÄta
+przez caÅy ten czas i że nikt inny jej nie
+naprawiÅ. WiÄc naprawiaÅo siÄ jÄ
i czekaÅo kolejne póÅ
+godziny. Potem siÄ wracaÅo, a ona znów siÄ zaciÄÅa –
zanim
+zaczÄÅa drukowaÄ twój dokument. DrukowaÅa przez trzy minuty, a staÅa
+zaciÄta przez trzydzieÅci. Frustracja siÄgaÅa sufitu. Ale gorsze byÅo
+to, że wiedzieliÅmy, że możemy jÄ
naprawiÄ, jednak ktoÅ
inny,
+z powodu swojego egoizmu, nie pozwalaÅ nam, blokowaÅ możliwoÅÄ
+ulepszenia oprogramowania. WiÄc oczywiÅcie trochÄ Å¼ywiliÅmy
+do nich urazÄ.</p>
+
+<p>I wtedy dowiedziaÅem siÄ, że ktoÅ na uniwersytecie
Carnegie
+Mellon [Carnegie Mellon University] ma kopiÄ tego oprogramowania. ByÅem tam
+jakiÅ czas później, wiÄc poszedÅem do jego biura
i spytaÅem:
+„CzeÅÄ, jestem z MIT. Czy mógÅbym dostaÄ kopiÄ kodu
+źródÅowego oprogramowania drukarki?” a on na to: „Nie,
+obiecaÅem nie dawaÄ ci kopii”. <i>[Åmiech]</i> StaÅem osÅupiaÅy.
ByÅem
+taki – byÅem wÅciekÅy i nie wiedziaÅem jak mogÄ zaradziÄ
+sytuacji. Jedyne co przyszÅo mi do gÅowy, to obróciÄ siÄ
na piÄcie
+i wyjÅÄ z jego biura. ByÄ może trzasnÄ
Åem
+drzwiami. <i>[Åmiech]</i> A potem o tym myÅlaÅem,
ponieważ zdaÅem
+sobie sprawÄ, że nie miaÅem do czynienia z jednym draniem,
+ale ze spoÅecznym zjawiskiem, które miaÅo duże znaczenie
+i dotykaÅo bardzo wielu ludzi.</p>
+
+<p>ByÅo to – dla mnie – miaÅem szczÄÅcie, dostaÅem
tylko
+przedsmak, a inni musieli z tym żyÄ przez caÅy
+czas. WiÄc dÅugo na ten temat myÅlaÅem. a wiÄc on obiecaÅ
+odmówiÄ wspóÅpracy z nami – swoimi kolegami
+z MIT. ZdradziÅ nas. Ale nie tylko nas. Prawdopodobnie zdradziÅ
+też ciebie. <i>[wskazuje palcem któregoÅ ze sÅuchaczy]</i> Wydaje mi siÄ,
+że zapewne zdradziÅ też ciebie. <i>[wskazuje palcem innego sÅuchacza]
+[Åmiech]</i> I ciebie pewno też zdradziÅ. <i>[wskazuje trzeciego
+sÅuchacza]</i> Prawdopodobnie zdradziÅ wiÄkszoÅÄ ludzi w tym
+pomieszczeniu – za wyjÄ
tkiem może kilku, którzy w 1980
+jeszcze siÄ nie urodzili. Bo on obiecaÅ odmówiÄ wspóÅpracy
+w zasadzie z caÅÄ
populacjÄ
planety Ziemia. PodpisaÅ umowÄ o
+poufnoÅci.</p>
+
+<p>To byÅ mój pierwszy, bezpoÅredni kontakt z umowÄ
o poufnoÅci
+i nauczyÅ mnie on pewnej ważnej rzeczy – ważnej,
+bo wiÄkszoÅÄ programistów nigdy siÄ jej nie uczy. ByÅ to mój
pierwszy
+kontakt z umowÄ
o poufnoÅci i ja byÅem ofiarÄ
. Ja i caÅe
moje
+laboratorium byliÅmy ofiarami. a rzecz, której siÄ nauczyÅem, to
+że umowy o poufnoÅci majÄ
swoje ofiary. Nie sÄ
niewinne. Nie sÄ
+nieszkodliwe. WiÄkszoÅÄ programistów po raz pierwszy siÄ z nimi
+styka, gdy majÄ
takÄ
umowÄ podpisaÄ. I zawsze istnieje jakaÅ
+pokusa – jakaÅ nagroda, którÄ
dostanÄ
, jeÅli
+podpiszÄ
. WiÄc wymyÅlajÄ
wymówki. MówiÄ
: „No cóż, on
i tak
+nigdy nie dostanie kopii, choÄby nie wiem co, wiÄc czemu nie miaÅbym
+przyÅÄ
czyÄ siÄ do spisku chcÄ
cego odmówiÄ mu do niej
+dostÄpu?”. MówiÄ
: „Zawsze siÄ to tak robi. Kim ja jestem, żeby
+siÄ temu sprzeciwiaÄ?”. MówiÄ
: „JeÅli ja tego nie podpiszÄ,
ktoÅ
+inny to zrobi”. Przeróżne wymówki, aby uciszyÄ swoje
sumienie.</p>
+
+<p>Lecz kiedy ktoÅ poprosiÅ mnie o podpisanie umowy o poufnoÅci, moje
+sumienie byÅo już wyczulone. PamiÄtaÅo jaki byÅem wÅciekÅy, kiedy ktoÅ
+obiecaÅ, że nie pomoże mi i mojemu laboratorium rozwiÄ
zaÄ
naszego
+problemu. I nie mogÅem obróciÄ siÄ i zrobiÄ dokÅadnie tego
samego
+komuÅ innemu, kto nigdy nie zrobiÅ mi niczego zÅego. Wiecie, gdyby ktoÅ
+poprosiÅ mnie, żebym obiecaÅ, że nie podzielÄ siÄ pewnymi
użytecznymi
+informacjami ze znienawidzonym wrogiem, to zgodziÅbym siÄ. Rozumiecie? JeÅli
+ktoÅ zrobiÅ coÅ zÅego, to na to zasÅuguje. Ale nieznajomi â
nie
+zrobili mi niczego zÅego. W jaki sposób mieliby sobie zasÅużyÄ
+na takie podÅe traktowanie? Nie można sobie pozwoliÄ
+na traktowanie po prostu wszystkich bez wyjÄ
tku źle. Zaczyna
+siÄ wtedy żerowaÄ na spoÅeczeÅstwie. PowiedziaÅem wiÄc:
„DziÄkujÄ
+bardzo za zaoferowanie mi tego wspaniaÅego pakietu
+oprogramowania. Jednak nie mogÄ go przyjÄ
Ä w dobrej wierze
+na warunkach, których siÄ domagacie, wiÄc poradzÄ sobie
+bez niego. DziÄkujÄ bardzo”. I w taki sposób nigdy
Åwiadomie
+nie podpisaÅem umowy o poufnoÅci dotyczÄ
cej powszechnie użytecznych
+informacji technicznych, takich jak oprogramowanie.</p>
+
+<p>IstniejÄ
inne rodzaje informacji, które budzÄ
inne etyczne pytania. SÄ
+na przykÅad informacje osobiste. No wiecie, gdyby jakaÅ dziewczyna
+chciaÅa porozmawiaÄ ze mnÄ
o tym, co dziaÅo siÄ miÄdzy niÄ
a jej
+chÅopakiem i poprosiÅa mnie o utrzymanie tego
+w tajemnicy – to wiecie, mógÅbym to utrzymaÄ –
+mógÅbym zgodziÄ siÄ tego nie ujawniaÄ, ponieważ nie jest to
powszechnie
+użyteczna informacja techniczna. W każdym bÄ
dź razie
+prawdopodobnie nie powszechnie użyteczna. <i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p>Istnieje maÅa szansa – ale to tylko
możliwoÅÄ –
+że mogÅaby wyjawiÄ mi jakÄ
Å nowÄ
, wspaniaÅÄ
technikÄ seksualnÄ
+<i>[Åmiech]</i>, a wtedy czuÅbym moralne zobowiÄ
zanie <i>[Åmiech]</i>
+podzieliÄ siÄ niÄ
z resztÄ
ludzkoÅci, tak aby wszyscy mogli
+z niej skorzystaÄ. WiÄc musiaÅbym w tej obietnicy zawrzeÄ
+zastrzeżenie, prawda? JeÅli byÅyby to tylko szczegóÅowe wiadomoÅci, kto
tego
+chce, a kto jest zÅy na kogo, i tak dalej –
+brazylijski serial – to mogÄ to utrzymaÄ w tajemnicy,
+ale wiedzy, na której mogÅaby bardzo skorzystaÄ ludzkoÅÄ nie
mogÄ
+zatrzymaÄ dla siebie. Zadaniem nauki i technologii jest dawanie
+ludzkoÅci użytecznych informacji, dziÄki którym polepsza siÄ Å¼ycie
+ludzi. JeÅli obiecujemy zatrzymaÄ takie informacje dla siebie –
+jeÅli trzymamy je w tajemnicy – to zdradzamy ideaÅy naszej
+dziedziny. A czegoÅ takiego postanowiÅem nie robiÄ.</p>
+
+<p>Tymczasem rozpadÅa siÄ moja spoÅecznoÅÄ, a to byÅo zaÅamujÄ
ce
+i postawiÅo mnie w zÅej sytuacji. CaÅy ITS byÅ przestarzaÅy,
+ponieważ PDP-10 byÅo przestarzaÅe, wiÄc nie byÅo żadnego
sposobu,
+abym mógÅ kontynuowaÄ pracÄ programisty systemowego tak jak
+dotychczas. PolegaÅa ona na byciu czÄÅciÄ
spoÅecznoÅci, korzystaniu
ze
+stworzonego przez niÄ
oprogramowania i ulepszaniu go. Nie byÅo wiÄcej
+takiej możliwoÅci i stanÄ
Åem przed moralnym dylematem. Co miaÅem
robiÄ?
+Bo najbardziej oczywista możliwoÅÄ oznaczaÅa zaprzeczenie podjÄtej
+przeze mnie decyzji. Najbardziej oczywistÄ
możliwoÅciÄ
byÅo dostosowanie
siÄ
+do zmian, jakie zaszÅy w Åwiecie. Zaakceptowanie, że sprawy
+przedstawiaÅy siÄ inaczej i że muszÄ po prostu porzuciÄ swoje
+zasady, i zaczÄ
Ä podpisywaÄ umowy o poufnoÅci dotyczÄ
ce systemów
+operacyjnych objÄtych restrykcyjnymi licencjami,
+oraz najprawdopodobniej pisaÄ oprogramowanie o zamkniÄtych
+źródÅach. ZdaÅem sobie sprawÄ, że w ten sposób mógÅbym miÅo
spÄdzaÄ
+czas programujÄ
c i zarabiaÄ pieniÄ
dze – szczególnie, gdybym
+pracowaÅ poza MIT – ale potem musiaÅbym spojrzeÄ wstecz
+na swojÄ
drogÄ zawodowÄ
i powiedzieÄ: „SpÄdziÅem życie
+budujÄ
c mury dzielÄ
ce ludzi” i wstydziÅbym siÄ swojego
życia.</p>
+
+<p>SzukaÅem wiÄc innej możliwoÅci – istniaÅa jedna
+oczywista. MogÅem odejÅÄ z branży programistycznej i zajÄ
Ä siÄ
+czymÅ innym. Nie miaÅem żadnych innych wartych uwagi umiejÄtnoÅci,
+ale na pewno mogÅem zostaÄ kelnerem. <i>[Åmiech]</i> Nie w drogiej
+restauracji, w takiej by mnie nie zatrudnili <i>[Åmiech]</i>,
+ale gdzieÅ tam mogÅem byÄ kelnerem. Wielu programistów mówi mi:
+„Ludzie zatrudniajÄ
cy programistów wymagajÄ
tego, tego
+i tego. JeÅli nie bÄdÄ tego robiÅ, to bÄdÄ gÅodowaÅ.”
DokÅadnie
+tego sÅowa używajÄ
. No cóż, pracujÄ
c jako kelner nie bÄdziesz
+gÅodowaÅ. <i>[Åmiech]</i> NaprawdÄ nie ma siÄ czego
+obawiaÄ. Jednak – i to jest ważne –
+bo czasami można usprawiedliwiaÄ robienie czegoÅ, co szkodzi innym,
+twierdzÄ
c, że coÅ gorszego spotka nas. GdybyÅcie <em>naprawdÄ</em>
+mieli gÅodowaÄ, to bylibyÅcie usprawiedliwieni piszÄ
c oprogramowanie
objÄte
+restrykcyjnymi licencjami. <i>[Åmiech]</i> JeÅli ktoÅ celowaÅby do was
+z pistoletu, to można by wam to wybaczyÄ. <i>[Åmiech]</i>
+Jednak znalazÅem sposób, aby przeżyÄ nie robiÄ
c czegoÅ
+nieetycznego, wiÄc ta wymówka byÅa na nic. ZdaÅem sobie sprawÄ,
+że bycie kelnerem nie sprawiaÅoby mi przyjemnoÅci i marnowaÅbym
+swoje umiejÄtnoÅci programisty systemowego. Nie powodowaÅoby to
+niewÅaÅciwego wykorzystania moich umiejÄtnoÅci. Pisanie oprogramowania
+objÄtego restrykcyjnymi licencjami byÅoby niewÅaÅciwym ich
+wykorzystaniem. ZachÄcanie innych do życia w Åwiecie takiego
+oprogramowania byÅoby niewÅaÅciwym ich wykorzystaniem. Lepiej jest je
+marnowaÄ niż wykorzystywaÄ niewÅaÅciwie, ale i ta droga nie jest
+naprawdÄ dobra.</p>
+
+<p>Z tych powodów postanowiÅem poszukaÄ innej możliwoÅci. Co może
zrobiÄ
+programista systemowy, aby rzeczywiÅcie poprawiÄ sytuacjÄ, uczyniÄ
+Åwiat lepszym? i zdaÅem sobie sprawÄ, że programista systemowy
byÅ
+wÅaÅnie kimÅ, kto byÅ potrzebny. Ten problem, dylemat miaÅem ja
+i wszyscy pozostali, ponieważ wszystkie dostÄpne systemy
+operacyjne dla nowych komputerów byÅy objÄte restrykcyjnymi
+licencjami. Wolne systemy operacyjne byÅy przeznaczone dla starych,
+przestarzaÅych komputerów, prawda? WiÄc w przypadku nowych
+komputerów – jeÅli chcieliÅcie kupiÄ i korzystaÄ
+z nowego komputera, to byliÅcie zmuszeni używaÄ niewolnego systemu
+operacyjnego. WiÄc jeÅli jakiÅ programista systemowy napisaÅby inny
+system operacyjny, a potem powiedziaÅ: „Niech siÄ wszyscy tym
+dzielÄ
– zachÄcam was do tego”, to pozwoliÅoby
+wszystkim uniknÄ
Ä tego dylematu, daÅoby jeszcze jednÄ
możliwoÅÄ. ZdaÅem
+sobie wiÄc sprawÄ, że byÅo coÅ, co mogÅem zrobiÄ, żeby
rozwiÄ
zaÄ
+mój problem. MiaÅem dokÅadnie te umiejÄtnoÅci, które byÅy do tego
+potrzebne. I byÅa to najbardziej użyteczna rzecz, którÄ
mogÅem
zrobiÄ
+ze swoim życiem, jaka przyszÅa mi do gÅowy. I byÅ to problem,
+którego nikt inny nie próbowaÅ rozwiÄ
zaÄ. On sobie po prostu byÅ,
+stawaÅ siÄ coraz wiÄkszy i nikt oprócz mnie nie zwracaÅ na niego
+uwagi. PomyÅlaÅem wiÄc sobie: „ZostaÅem wybrany. MuszÄ
+nad tym pracowaÄ. JeÅli nie ja, to kto?” Tak
+wiÄc postanowiÅem, że stworzÄ wolny system operacyjny,
+albo umrÄ próbujÄ
c… ze staroÅci, oczywiÅcie.
<i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p>MusiaÅem oczywiÅcie zdecydowaÄ, jakiego rodzaju miaÅ to byÄ system.
Trzeba
+podjÄ
Ä pewne decyzje projektowe. Z kilku powodów postanowiÅem,
+że mój system bÄdzie zgodny z Uniksem. Po pierwsze, dopiero
+co patrzyÅem jak system operacyjny, który kochaÅem, stawaÅ siÄ
przestarzaÅy,
+bo zostaÅ stworzony dla jednego rodzaju komputera. Nie chciaÅem,
+aby to siÄ powtórzyÅo. Potrzebny byÅ przenoÅny system. Cóż, Unix
byÅ
+przenoÅnym systemem. WiÄc jeÅli naÅladowaÅbym budowÄ Uniksa, to
miaÅem
+spore szanse, że stworzÄ system, który również bÄdzie przenoÅny
+i możliwy do napisania. Ponadto, dlaczego <i>[zakÅócenia
+na taÅmie]</i> byÄ z nim zgodny w szczegóÅach. Powód jest
+taki, że użytkownicy nie znoszÄ
niezgodnych zmian. JeÅli
po prostu
+zaprojektowaÅbym system w mój ulubiony sposób – co
+sprawiaÅoby mi mnóstwo przyjemnoÅci, jestem tego pewien – to
+stworzyÅbym coÅ niezgodnego. No wiecie, szczegóÅy byÅyby
+inne. WiÄc jeÅli napisaÅbym ten system, użytkownicy powiedzieliby mi:
+„No tak, jest bardzo fajny, ale niezgodny. Przestawienie siÄ
+na niego bÄdzie wymagaÅo zbyt wiele pracy. Nie możemy sobie pozwoliÄ
+na tyle pracy tylko po to, aby korzystaÄ z twojego
+systemu zamiast z Uniksa, wiÄc pozostaniemy przy
+Uniksie” – tak by powiedzieli.</p>
+
+<p>JeÅli chciaÅem stworzyÄ spoÅecznoÅÄ, do której należeliby
ludzie,
+ludzie korzystajÄ
cy z tego wolnego systemu i czerpiÄ
cy korzyÅci
+z wolnoÅci oraz wspóÅpracy, to musiaÅem stworzyÄ system,
którego
+ludzie by używali, system, na który Åatwo byÅoby siÄ przestawiÄ,
który
+nie zawieraÅby przeszkody, z powodu której staÅby siÄ porażkÄ
+na samym poczÄ
tku. Fakt, że system miaÅ byÄ zgodny w górÄ
+z Uniksem automatycznie podjÄ
Å najpilniejsze decyzje projektowe,
+ponieważ Unix skÅada siÄ z wielu kawaÅków, które komunikujÄ
siÄ
+za pomocÄ
w jakimÅ stopniu udokumentowanych interfejsów. JeÅli
+wiÄc chcesz byÄ zgodny z Uniksem, to musisz zastÄ
piÄ każdy
+kawaÅek, jeden po drugim, innym zgodnym kawaÅkiem. PozostaÅe decyzje
+projektowe dotyczÄ
wiÄc tylko poszczególnych kawaÅków i mogÄ
+zostaÄ podjÄte przez dowolnÄ
osobÄ, która zdecyduje siÄ je napisaÄ. Nie
+trzeba ich podejmowaÄ na samym poczÄ
tku.</p>
+
+<p>Tak wiÄc wszystko co pozostaÅo wtedy do zrobienia przed
+rozpoczÄciem pracy to wymyÅlenie nazwy. My hakerzy zawsze staramy siÄ
+wymyÅliÄ dla programu jakÄ
Å ÅmiesznÄ
lub dwuznacznÄ
nazwÄ,
+bo myÅl, że ludziom bÄdzie siÄ podobaÄ nazwa stanowi poÅowÄ
+radoÅci z napisania programu. <i>[Åmiech]</i> MieliÅmy tradycjÄ
+rekursywnych akronimów, które wskazywaÅy, że program, który wÅaÅnie
+piszesz jest podobny do jakiegoÅ już istniejÄ
cego. Możesz nadaÄ mu
+nazwÄ w postaci rekursywnego akronimu, który mówi: ten program nie jest
+tym innym. Na przykÅad w latach 60. i 70. istniaÅo wiele
+edytorów Tico i w zasadzie wszystkie nazywaÅy siÄ jakieÅ-tam Tico. Aż
+jakiÅ bystry haker nazwaÅ swojÄ
wersjÄ Tint, bo „TInt to Nie
+Tico” [<em>Tint Is Not Tico</em>] – byÅ to pierwszy
+rekursywny akronim. W roku 1975 stworzyÅem pierwszy edytor tekstu
+Emacs, powstaÅo wiele jego imitacji i wiÄkszoÅÄ z nich nazywaÅa
+siÄ jakiÅ-tam Emacs, jednak jedna miaÅa nazwÄ Fine,
+ponieważ „FIne to Nie Emacs” [<em>Fine Is Not Emacs</em>],
+byÅ też Sine, bo „SIne to Nie Emacs” [<em>Sine Is Not
+Emacs</em>] oraz Eine, bo „Ina to Nie Emacs” [<em>Ina
+Is Not Emacs</em>], aż wreszcie MINCE, bo „MINCe to niekompletny
+Emacs” [<em>Mince Is Not Complete Emacs</em>]. <i>[Åmiech]</i> ByÅa to
+okrojona imitacja. Potem Eine zostaÅ napisany prawie zupeÅnie od nowa,
+a nowa wersja zostaÅa nazwana Zwei, bo âZWei na poczÄ
tku
+nazywaÅo siÄ EIneâ [<em>Zwei Was Eine Initially</em>]. <i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p>SzukaÅem wiÄc rekursywnego akronimu na „CoÅ to nie
+Unix”. WypróbowaÅem wszystkie 26 liter i odkryÅem,
że żadna
+z nich nie jest sÅowem. <i>[Åmiech]</i> Hmm, spróbujmy
+inaczej. StworzyÅem formÄ skróconÄ
. W ten sposób mogÅem wymyÅliÄ
+trzyliterowy akronim na „CoÅ to nie Unix”. PróbowaÅem
+z literami i natrafiÅem na sÅowo
+„GNU” – „GNU” to najzabawniejsze sÅowo
+w jÄzyku angielskim. <i>[Åmiech]</i> To byÅo to. OczywiÅcie, powód
dla
+którego jest to zabawne jest taki, że wedÅug sÅownika czyta siÄ je
tak
+samo jak „new” [<em>ang. nowe</em>]. Rozumiecie?
+Dlatego wÅaÅnie ludzie korzystajÄ
z niego w różnych
żartach
+jÄzykowych. WyjaÅniÄ, że jest to nazwa zwierzÄcia żyjÄ
cego
+w Afryce. AfrykaÅska wymowa zawieraÅa w sobie mlask
+[<em>fon. rodzaj gÅoski</em>]. <i>[Åmiech]</i> Może nadal tak jest. Gdy
+dotarli tam europejscy kolonizatorzy, to nie trudzili siÄ uczeniem tego
+dźwiÄku. Po prostu go omijali i pisali „G”, które
+oznaczaÅo „istnieje pewien dźwiÄk, który powinien tu byÄ
+i którego nie wymawiamy”. <i>[Åmiech]</i> DziÅ wieczorem lecÄ
+do RPA i bÅagaÅem ich, mam nadziejÄ, że znajdÄ
kogoÅ, kto
+nauczy mnie wymawiaÄ mlaski, <i>[Åmiech]</i> żebym wiedziaÅ jak prawidÅowo
+wymawiaÄ GNU, gdy odnosi siÄ do zwierzÄcia.</p>
+
+<p>Jednak gdy chodzi o nazwÄ naszego systemu, prawidÅowa wymowa to
+„g-NU” – wymawiamy „G”. JeÅli mówicie o
+„nowym” [<em>am. ang. /NU/</em>] systemie operacyjnym, to ludzie
+nie bÄdÄ
wiedzieli o co chodzi, bo pracujemy nad nim od 17
+lat, wiÄc nie jest już nowy. <i>[Åmiech]</i> Ale caÅy czas jest
+to, i zawsze bÄdzie, GNU – nieważne ilu ludzi nazwie go
+przez pomyÅkÄ Linuksem. <i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p>Tak wiÄc w styczniu 1984 odszedÅem z MIT, żeby zaczÄ
Ä pisaÄ
+kawaÅki GNU. MIT byÅo jednak na tyle miÅe, że mogÅem korzystaÄ
+z ich sprzÄtu. MyÅlaÅem wtedy, że napiszemy wszystkie te kawaÅki
+i stworzymy caÅy system GNU, a potem powiemy: „Chodźcie
+i go sobie weźcie”, a ludzie zacznÄ
go używaÄ. Tak siÄ nie
+staÅo. Pierwsze kawaÅki, które napisaÅem, byÅy tak samo dobre jak uniksowe
+oryginaÅy, które miaÅy zastÄ
piÄ, w niektórych przypadkach
+z mniejszÄ
iloÅciÄ
bÅÄdów, ale nie byÅy zbyt ekscytujÄ
ce.
Nikt
+specjalnie nie chciaÅ ich zdobyÄ i zainstalowaÄ. Ale potem, we
+wrzeÅniu 1984, zaczÄ
Åem pisaÄ GNU Emacs, który byÅ mojÄ
drugÄ
implementacjÄ
+Emacsa, a na poczÄ
tku roku 1985 zaczÄ
Å on dziaÅaÄ. MogÅem go
używaÄ
+do wszystkich zadaÅ wymagajÄ
cych edycji tekstu, co byÅo dużÄ
ulgÄ
,
+bo nie miaÅem zamiaru uczyÄ siÄ VI, Uniksowego
+edytora. <em>[Åmiech]</em> Do tego czasu edycjÄ tekstu wykonywaÅem
+na jakimÅ innym komputerze i zapisywaÅem pliki przez sieÄ,
+aby móc je przetestowaÄ. Lecz potem GNU Emacs dziaÅaÅ
+wystarczajÄ
co dobrze, bym mógÅ go używaÄ, ponadto – inni ludzie
+też chcieli go używaÄ.</p>
+
+<p>WiÄc musiaÅem wymyÅliÄ sposób dystrybucji. UmieÅciÅem
oczywiÅcie kopiÄ
+w katalogu na anonimowym serwerze FTP i byÅo to wystarczajÄ
ce
+dla ludzi korzystajÄ
cych z sieci. Mogli po prostu ÅciÄ
gnÄ
Ä plik
+tar, ale wtedy, w 1985, wielu programistów nie miaÅo nawet dostÄpu
+do sieci. Pisali do mnie emaile z pytaniem: „W jaki
+sposób mogÄ zdobyÄ kopiÄ?”. MusiaÅem zdecydowaÄ, co im odpowiem.
Cóż,
+mogÅem powiedzieÄ, że chcÄ spÄdzaÄ czas na pisaniu wiÄkszej
iloÅci
+oprogramowania GNU, a nie zapisywaniu taÅm, wiÄc znajdźcie
+znajomych, którzy majÄ
dostÄp do sieci i bÄdÄ
chcieli ÅciÄ
gnÄ
Ä
+kopiÄ, oraz nagraÄ jÄ
dla was na taÅmie. Jestem pewien,
+że prÄdzej czy później ludzie znaleźliby sobie takich
+znajomych. Zdobyliby kopie. Ale ja nie miaÅem pracy. Tak naprawdÄ to
+nigdy nie miaÅem pracy od kiedy opuÅciÅem MIT w styczniu
+1984. SzukaÅem wiÄc jakiegoÅ sposobu na zarabianie
+poprzez pisanie wolnego oprogramowania i dlatego zaÅożyÅem firmÄ
+zajmujÄ
cÄ
siÄ wolnym oprogramowaniem. OgÅaszaÅem: „PrzeÅlijcie mi
+150$, a ja wam wyÅlÄ taÅmÄ z Emacsem”. No i zaczÄÅy
+skapywaÄ pierwsze zamówienia. W poÅowie roku skapywaÅo ich już coraz
+wiÄcej.</p>
+
+<p>OtrzymywaÅem od 8 do 10 zamówieÅ na miesiÄ
c. JeÅli
byÅo to
+konieczne, to mogÅem wyżyÄ wyÅÄ
cznie z tego, bo zawsze żyÅem
+oszczÄdnie. Ogólnie rzecz biorÄ
c żyjÄ jak student. I lubiÄ to,
+bo pieniÄ
dze nie mówiÄ
mi, co mam robiÄ. MogÄ robiÄ to, co uważam
+za ważne dla mnie. DaÅo mi to wolnoÅÄ do robienia tego, co
+wydawaÅo siÄ warte zrobienia. WiÄc naprawdÄ postarajcie siÄ uniknÄ
Ä
+wciÄ
gniÄcia we wszystkie drogie nawyki życiowe typowych
+Amerykanów. Bo jeÅli siÄ to stanie, ludzie z pieniÄdzmi bÄdÄ
wam
+mówiÄ, co macie zrobiÄ ze swoim życiem. Nie bÄdziecie mogli robiÄ tego,
co
+dla was naprawdÄ ważne.</p>
+
+<p>WiÄc byÅo OK, ale ludzie pytali mnie: „Co to
za darmowe
+[<em>ang. free oznacza darmowe lub wolne</em>] oprogramowanie, które
+kosztuje 150$?” <i>[Åmiech]</i> Cóż, pytali dlatego,
+że angielskie sÅowo „free” ma wiele znaczeÅ. Jedno
+z nich odnosi siÄ do ceny, a drugie do wolnoÅci. Gdy
+mówiÄ o „free software”, mam na myÅli wolnoÅÄ, a nie
+cenÄ. MyÅlcie o wolnoÅci sÅowa, a nie darmowym piwie. <i>[Åmiech]</i>
+Nie poÅwiÄciÅbym tylu lat mojego życia na staranie siÄ, by
programiÅci
+zarabiali mniej pieniÄdzy. To nie jest mój cel. Jestem programistÄ
+i nie mam nic przeciwko zarabianiu pieniÄdzy. Nie poÅwiÄcÄ na to
+caÅego życia, ale nie mam nic przeciwko zarabianiu. I nie
+jestem – i dlatego, etyka jest dla wszystkich taka sama. Nie
+mam również nic przeciwko, żeby jakiÅ inny programista zarabiaÅ
+pieniÄ
dze. Nie chcÄ, by ceny byÅy niskie. To wcale nie o to chodzi. Chodzi o
+wolnoÅÄ. WolnoÅÄ dla wszystkich użytkowników oprogramowania, czy sÄ
+programistami, czy też nie.</p>
+
+<p>Teraz powinienem podaÄ wam definicjÄ wolnego oprogramowania. Lepiej
przejdÄ
+do konkretów, bo samo mówienie „wierzÄ
w wolnoÅÄ”
+jest puste. Jest tyle wolnoÅci, w które można wierzyÄ i sÄ
one
ze
+sobÄ
sprzeczne, wiÄc prawdziwe polityczne pytanie brzmi: „Jakie
+sÄ
ważne wolnoÅci – wolnoÅci, które powinniÅmy wszystkim
+zapewniÄ?”</p>
+
+<p>Podam wam teraz mojÄ
odpowiedź na to pytanie z punktu widzenia
+korzystania z programów komputerowych. Programy sÄ
dla was, konkretnych
+użytkowników, wolnym oprogramowaniem, jeÅli macie nastÄpujÄ
ce
wolnoÅci:</p>
-<p>
-<strong>URETSKY</strong>:
-Kiedy w latach 60. zaczyna³em pracê w tej dziedzinie, oprogramowanie
-by³o w zasadzie wolne. Ale wszystko siê odwróci³o. Sta³o siê wolne,
-a potem producenci oprogramowania, którzy chcieli rozszerzyæ swoje
-rynki zbytu, popchnêli je w innych kierunkach. Wiele rzeczy, które
-pojawi³y siê wraz z architektur± PC, przesz³o przez podobny cykl.
-</p>
-<p>
-Jest pewien bardzo interesuj±cy francuski filozof, Pierre Levy, który
-pisze o ruchu w tym kierunku. Pisze tak¿e o wkraczaniu do
-cyberprzestrzeni jako czym¶ zwi±zanym nie tylko z technologi±, ale
-równie¿ reorganizacj± struktury spo³ecznej i politycznej, bêd±cej
-wynikiem zmiany typów relacji, które doprowadz± do poprawy stanu
-ludzko¶ci. Mamy nadziejê, ¿e ta debata to ruch w tym¿e kierunku, ¿e
-rozmywa ona granice pomiêdzy wieloma dziedzinami, które zwykle
-funkcjonuj± na Uniwersytecie osobno. Mamy nadziejê, ¿e dyskusje bêd±
-bardzo interesuj±ce. Ed?
-</p>
-<p>
-<strong>SCHONBERG</strong>:
-Nazywam siê Ed Schonberg i pracujê na Wydziale Informatyki
-Instytutu Courant [Courant Institute]. Witam wszystkich przyby³ych.
-Zapowiadacze to zazwyczaj, i w szczególno¶ci, niepotrzebny
-aspekt publicznych wyst±pieñ, jednak w tym przypadku maj±
-u¿yteczne zastosowanie, co pokaza³ Mike czyni±c nie¶cis³e
-uwagi. Pozwoli³ on mówcy dodaæ sprostowanie <i>[¶miech]</i>
-i znacznie wyostrzyæ wstêpne za³o¿enia debaty.
-</p>
-<p>
-Pozwólcie wiêc, ¿e w jak najkrótszy sposób przedstawiê osobê, która
-przedstawiania nie wymaga. Richard to doskona³y przyk³ad kogo¶, kto
-dzia³aj±c lokalnie zacz±³ my¶leæ globalnie, poczynaj±c od problemów
-zwi±zanych z niedostêpno¶ci± kodu ¼ród³owego sterowników drukarki
-w Laboratorium Sztucznej Inteligencji na MIT [AI Lab] wiele lat
-temu. Stworzy³ on spójn± filozofiê, która zmusi³a nas wszystkich do
-ponownego przemy¶lenia kwestii produkcji oprogramowania, znaczenia
-w³asno¶ci intelektualnej i tego, co reprezentuje sob± ¶rodowisko
-programistów. Przywitajmy Richarda Stallmana. <i>[aplauz]</i>
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Czy kto¶ móg³by po¿yczyæ mi zegarek? <i>[¶miech]</i> Dziêkujê. No
-wiêc, chcia³bym podziêkowaæ firmie Microsoft za stworzenie mi okazji do
-<i>[¶miech]</i> przemawiania z tego miejsca. Od kilku tygodni czujê siê
-jak autor ksi±¿ki, która szczê¶liwie zosta³a gdzie¶ zakazana.
-<i>[¶miech]</i> Tylko ¿e wszystkie artyku³y na jej temat zawieraj±
-nazwisko niew³a¶ciwego autora, bo Microsoft okre¶la GPL jako licencjê
-typu open source, a wiêkszo¶æ prasy pod±¿a ich ¶ladem. Wiêkszo¶æ
-ludzi, oczywi¶cie bez z³ych intencji, nie zdaje sobie sprawy, ¿e nasze
-dzia³ania nie maj± nic wspólnego z ruchem open source, oraz ¿e
-zajmowali¶my siê tymi sprawami na d³ugo zanim nawet utar³ siê termin
-open source.
-</p>
-<p>
-Jeste¶my czê¶ci± ruchu wolnego oprogramowania, a ja zamierzam
-opowiedzieæ, co ten ruch ma na celu, jakie ma znaczenie, co dotychczas
-zrobili¶my oraz, poniewa¿ to wszystko jest po czê¶ci sponsorowane przez
-wydzia³ handlowy, opowiem trochê wiêcej ni¿ zwykle o stosunku wolnego
-oprogramowania do biznesu i kilku innych obszarów ¿ycia spo³ecznego.
-</p>
-<p>
-Dobrze, niektórzy z was mog± nigdy nie napisaæ ¿adnego programu, ale byæ
-mo¿e gotujecie. Jako kucharze zapewne korzystacie z przepisów,
-chyba ¿e jeste¶cie naprawdê ¶wietni. A je¶li korzystacie
-z przepisów, to pewnie kiedy¶ dostali¶cie kopiê jednego z nich
-od znajomego. Zdarzy³o siê te¿ zapewne, je¶li tylko nie jeste¶cie
-zupe³nymi nowicjuszami, ¿e zmienili¶cie jaki¶ przepis. No wiecie,
-przepis zawiera pewne wskazówki, ale nie musicie siê ich dok³adnie
-trzymaæ. Mo¿ecie opu¶ciæ kilka sk³adników. Dodaæ trochê grzybów, bo
-lubicie grzyby. Zmniejszyæ ilo¶æ soli, bo lekarz kaza³ wam mniej
-soliæ — cokolwiek. Je¶li macie odpowiednie umiejêtno¶ci,
-mo¿ecie nawet wprowadzaæ wiêksze zmiany. A kiedy ju¿ zmienili¶cie
-przepis i przygotowali¶cie danie dla swoich znajomych, a im
-to smakowa³o, jeden z nich mo¿e powiedzieæ: „Hej, mogê
-dostaæ przepis?”. I co wtedy zrobicie? Mo¿ecie zapisaæ
-swoj± zmodyfikowan± wersjê na kartce i skopiowaæ j± dla znajomego.
-To naturalne postêpowanie w przypadku jakiegokolwiek u¿ytecznego przepisu.
-</p>
-<p>
-Przepisy s± bardzo podobne do programów komputerowych. Programy
-komputerowe s± bardzo podobne do przepisów: sekwencja kroków, których
-podjêcie prowadzi do jakiego¶ po¿±danego rezultatu. Wiêc tak samo
-naturalne jest takie postêpowanie w przypadku programu
-komputerowego — rozdawanie kopii przyjacio³om. Wprowadzanie
-do niego zmian, bo cel, dla jakiego zosta³ stworzony, nie jest
-dok³adnie tym, co wam jest potrzebne. Móg³ byæ bardzo pomocny przy
-wykonywaniu czyjego¶ zadania, ale wasze jest inne. A jak ju¿
-go zmienicie, to prawdopodobnie bêdzie on u¿yteczny dla innych.
-Mo¿e maj± pracê do wykonania podobn± do waszej. Wiêc spytaj± siê:
-„Hej, czy mogê dostaæ kopiê?” Je¶li jeste¶cie
-mili, to oczywi¶cie im j± dacie. Tak robi± przyzwoite osoby.
-</p>
-<p>
-Wiêc wyobra¼cie sobie, co by by³o, gdyby przepisy by³y pakowane
-do czarnych skrzynek. Nie wiedzieliby¶cie, jakie s± w nich zawarte
-sk³adniki, nie mówi±c ju¿ nawet o wprowadzaniu zmian i wyobra¼cie
-sobie, ¿e je¶li wykonaliby¶cie kopiê dla przyjaciela, nazwaliby was
-piratami i próbowali wsadziæ na parê lat do wiêzienia. Taki
-¶wiat wywo³a³by wielkie oburzenie u ludzi przyzwyczajonych
-do dzielenia siê przepisami. Ale tak w³a¶nie wygl±da ¶wiat objêtego
-restrykcyjnymi licencjami oprogramowania. W tym ¶wiecie zwyczajna
-przyzwoito¶æ wobec innych ludzi jest zabroniona lub zwalczana.
-</p>
-<p>
-Dlaczego to zauwa¿y³em? Zauwa¿y³em to, poniewa¿ w latach 70. mia³em
-szczê¶cie nale¿eæ do spo³eczno¶ci programistów, którzy dzielili siê
-oprogramowaniem. Spo³eczno¶æ ta mia³a korzenie w samych pocz±tkach
-informatyki. Jednak w latach 70. by³o czym¶ odrobinê niezwyk³ym, ¿e
-istnia³a spo³eczno¶æ, w obrêbie której ludzie dzielili siê programami.
-I by³ to tak naprawdê rodzaj skrajnego przypadku, poniewa¿
-w laboratorium, w którym pracowa³em, ca³y system operacyjny
-sk³ada³ siê z oprogramowania napisanego przez nasz± spo³eczno¶æ
-i dzielili¶my siê ze wszystkimi ka¿d± jego czê¶ci±. Ka¿dy móg³
-wpa¶æ i popatrzeæ, wzi±æ sobie kopiê i zrobiæ z ni±
-cokolwiek chcia³. Na tych programach nie by³o informacji o prawach
-autorskich. Wspó³praca by³a naszym sposobem na ¿ycie. ¯yj±c tak czuli¶my
-siê bezpieczni. Nie walczyli¶my o to. Nie musieli¶my o to
-walczyæ. Po prostu ¿yli¶my w ten sposób. I chcieli¶my ¿yæ
-tak dalej. Istnia³o wiêc wolne oprogramowanie, ale nie istnia³ ruch
-wolnego oprogramowania.
-</p>
-<p>
-Jednak potem nasza spo³eczno¶æ zosta³a zniszczona przez seriê
-nieszczê¶æ, które j± dotknê³y. W koñcu przesta³a istnieæ. W koñcu
-produkcja PDP-10, czyli komputera, którego u¿ywali¶my do ca³ej pracy,
-zosta³a zawieszona. Wiecie, nasz system — ITS [Incompatible
-Timesharing System, Niezgodny System z Podzia³em Czasu] —
-zacz±³ byæ tworzony w latach 60., wiêc by³ napisany w asemblerze.
-Tak pisa³o siê systemy operacyjne w latach 60. Jak wiadomo asembler
-jest przypisany do konkretnej architektury; gdy wychodzi ona
-z produkcji, ca³a praca idzie na marne — staje siê
-bezu¿yteczna. W³a¶nie to nam siê przydarzy³o. Oko³o 20 lat pracy
-naszej spo³eczno¶ci posz³o na marne.
-</p>
-<p>
-Jednak zanim siê to sta³o, przydarzy³o mi siê co¶, co mnie przygotowa³o,
-pomog³o mi zrozumieæ, co trzeba zrobiæ, pomog³o mi przygotowaæ siê do
-zrozumienia co zrobiæ, gdy to siê sta³o, poniewa¿ pewnego razu Xerox
-podarowa³ Laboratorium Sztucznej Inteligencji, gdzie
-pracowa³em, laserow± drukarkê i by³ to naprawdê niez³y prezent,
-bo po raz pierwszy ktokolwiek poza Xeroksem mia³ dostêp do laserowej
-drukarki. By³a bardzo szybka, wydruk strony zajmowa³ jej sekundê, pod
-wieloma wzglêdami by³a bardzo dobra, ale zawodna, bo tak naprawdê by³a
-to szybka kopiarka biurowa, któr± zamieniono w drukarkê. Jak wiecie,
-kopiarki siê zacinaj±, ale zawsze znajdzie siê przy nich kto¶, kto je
-naprawi. Drukarka zacina³a siê i nikt tego nie widzia³. Wiêc sta³a
-zaciêta przez d³ugi czas.
-</p>
-<p>
-Mieli¶my pomys³ jak rozwi±zaæ ten problem. Wprowadziæ zmiany, ¿eby za
-ka¿dym razem, kiedy drukarka siê zaciê³a, komputer, który j± obs³ugiwa³
-informowa³ nasz± maszynê z podzia³em czasu i informowa³ u¿ytkowników
-czekaj±cych na wydruk, albo co¶ w tym stylu, no wiecie —
-„Id¼ napraw drukarkê”. Bo gdyby tylko wiedzieli, ¿e drukarka
-siê zaciê³a, oczywiste jest, ¿e je¶li czekasz na wydruk i wiesz,
-¿e drukarka siê zaciê³a, to nie siedzisz i nie czekasz do koñca
-¶wiata, tylko idziesz i j± naprawiasz.
-</p>
-<p>
-Jednak wtedy nie mogli¶my zupe³nie nic zrobiæ, poniewa¿ oprogramowanie
-obs³uguj±ce drukarkê nie by³o wolne. Dostali¶my je razem z drukark±
-i by³ to po prostu plik binarny. Nie dano nam kodu ¼ród³owego —
-Xerox nie chcia³ siê na to zgodziæ. Tak wiêc, mimo naszych umiejêtno¶ci
-programistycznych — jakby nie patrzeæ napisali¶my w³asny system
-z podzia³em czasu — nie mogli¶my w ¿aden sposób dodaæ
-tej funkcji do oprogramowania drukarki.
-</p>
-<p>
-Jedyne, co nam pozostawa³o, to ¶cierpieæ czekanie. Wydruk zajmowa³ od
-jednej do dwóch godzin, poniewa¿ przez wiêkszo¶æ czasu drukarka by³a
-zaciêta. i tylko czasami — czeka³o siê godzinê my¶l±c:
-„Na pewno bêdzie zaciêta. Poczekam godzinê i wtedy odbiorê
-wydruk”, a potem okazywa³o siê, ¿e by³a zaciêta przez ca³y
-ten czas i ¿e nikt inny jej nie naprawi³. Wiêc naprawia³o siê j±
-i czeka³o kolejne pó³ godziny. Potem siê wraca³o, a ona znów
-siê zaciê³a — zanim zaczê³a drukowaæ twój dokument. Drukowa³a
-przez trzy minuty, a sta³a zaciêta przez trzydzie¶ci. Frustracja
-siêga³a sufitu. Ale gorsze by³o to, ¿e wiedzieli¶my, ¿e mo¿emy j±
-naprawiæ, jednak kto¶ inny, z powodu swojego egoizmu, nie pozwala³
-nam, blokowa³ mo¿liwo¶æ ulepszenia oprogramowania. Wiêc oczywi¶cie
-trochê ¿ywili¶my do nich urazê.
-</p>
-<p>
-I wtedy dowiedzia³em siê, ¿e kto¶ na uniwersytecie Carnegie Mellon
-[Carnegie Mellon University] ma kopiê tego oprogramowania. By³em tam
-jaki¶ czas pó¼niej, wiêc poszed³em do jego biura i spyta³em:
-„Cze¶æ, jestem z MIT. Czy móg³bym dostaæ kopiê kodu
-¼ród³owego oprogramowania drukarki?” a on na to: „Nie,
-obieca³em nie dawaæ ci kopii”. <i>[¶miech]</i>
-Sta³em os³upia³y. By³em taki — by³em w¶ciek³y i nie
-wiedzia³em jak mogê zaradziæ sytuacji. Jedyne co przysz³o mi do g³owy,
-to obróciæ siê na piêcie i wyj¶æ z jego biura. Byæ mo¿e
-trzasn±³em drzwiami. <i>[¶miech]</i>
-A potem o tym my¶la³em, poniewa¿ zda³em sobie sprawê, ¿e
-nie mia³em do czynienia z jednym draniem, ale ze spo³ecznym
-zjawiskiem, które mia³o du¿e znaczenie i dotyka³o bardzo wielu
-ludzi.
-</p>
-<p>
-By³o to — dla mnie — mia³em szczê¶cie, dosta³em tylko
-przedsmak, a inni musieli z tym ¿yæ przez ca³y czas. Wiêc
-d³ugo na ten temat my¶la³em. a wiêc on obieca³ odmówiæ wspó³pracy
-z nami — swoimi kolegami z MIT. Zdradzi³ nas.
-Ale nie tylko nas. Prawdopodobnie zdradzi³ te¿ ciebie. <i>[wskazuje
-palcem którego¶ ze s³uchaczy]</i> Wydaje mi siê, ¿e zapewne zdradzi³
-te¿ ciebie. <i>[wskazuje palcem innego s³uchacza]</i> <i>[¶miech]</i>
-I ciebie pewno te¿ zdradzi³. <i>[wskazuje trzeciego s³uchacza]</i>
-Prawdopodobnie zdradzi³ wiêkszo¶æ ludzi w tym pomieszczeniu —
-za wyj±tkiem mo¿e kilku, którzy w 1980 jeszcze siê nie urodzili.
-Bo on obieca³ odmówiæ wspó³pracy w zasadzie z ca³± populacj±
-planety Ziemia. Podpisa³ umowê o poufno¶ci.
-</p>
-<p>
-To by³ mój pierwszy, bezpo¶redni kontakt z umow± o poufno¶ci
-i nauczy³ mnie on pewnej wa¿nej rzeczy — wa¿nej, bo
-wiêkszo¶æ programistów nigdy siê jej nie uczy. By³ to mój pierwszy
-kontakt z umow± o poufno¶ci i ja by³em ofiar±.
-Ja i ca³e moje laboratorium byli¶my ofiarami. a rzecz,
-której siê nauczy³em, to ¿e umowy o poufno¶ci maj± swoje ofiary.
-Nie s± niewinne. Nie s± nieszkodliwe. Wiêkszo¶æ programistów po raz
-pierwszy siê z nimi styka, gdy maj± tak± umowê podpisaæ.
-I zawsze istnieje jaka¶ pokusa — jaka¶ nagroda,
-któr± dostan±, je¶li podpisz±. Wiêc wymy¶laj± wymówki. Mówi±:
-„No có¿, on i tak nigdy nie dostanie kopii, choæby nie
-wiem co, wiêc czemu nie mia³bym przy³±czyæ siê do spisku chc±cego
-odmówiæ mu do niej dostêpu?”. Mówi±: „Zawsze siê to
-tak robi. Kim ja jestem, ¿eby siê temu sprzeciwiaæ?”.
-Mówi±: „Je¶li ja tego nie podpiszê, kto¶ inny to zrobi”.
-Przeró¿ne wymówki, aby uciszyæ swoje sumienie.
-</p>
-<p>
-Lecz kiedy kto¶ poprosi³ mnie o podpisanie umowy o poufno¶ci, moje
-sumienie by³o ju¿ wyczulone. Pamiêta³o jaki by³em w¶ciek³y, kiedy kto¶
-obieca³, ¿e nie pomo¿e mi i mojemu laboratorium rozwi±zaæ naszego
-problemu. I nie mog³em obróciæ siê i zrobiæ dok³adnie tego samego
-komu¶ innemu, kto nigdy nie zrobi³ mi niczego z³ego. Wiecie, gdyby kto¶
-poprosi³ mnie, ¿ebym obieca³, ¿e nie podzielê siê pewnymi u¿ytecznymi
-informacjami ze znienawidzonym wrogiem, to zgodzi³bym siê. Rozumiecie?
-Je¶li kto¶ zrobi³ co¶ z³ego, to na to zas³uguje. Ale nieznajomi —
-nie zrobili mi niczego z³ego. W jaki sposób mieliby sobie zas³u¿yæ
-na takie pod³e traktowanie? Nie mo¿na sobie pozwoliæ na traktowanie po prostu
-wszystkich bez wyj±tku ¼le. Zaczyna siê wtedy ¿erowaæ na spo³eczeñstwie.
-Powiedzia³em wiêc: „Dziêkujê bardzo za zaoferowanie mi tego
-wspania³ego pakietu oprogramowania. Jednak nie mogê go przyj±æ
-w dobrej wierze na warunkach, których siê domagacie, wiêc poradzê sobie
-bez niego. Dziêkujê bardzo”. I w taki sposób nigdy ¶wiadomie
-nie podpisa³em umowy o poufno¶ci dotycz±cej powszechnie u¿ytecznych
-informacji technicznych, takich jak oprogramowanie.
-</p>
-<p>
-Istniej± inne rodzaje informacji, które budz± inne etyczne pytania.
-S± na przyk³ad informacje osobiste. No wiecie, gdyby jaka¶ dziewczyna
-chcia³a porozmawiaæ ze mn± o tym, co dzia³o siê miêdzy ni±
-a jej ch³opakiem i poprosi³a mnie o utrzymanie tego
-w tajemnicy — to wiecie, móg³bym to utrzymaæ —
-móg³bym zgodziæ siê tego nie ujawniaæ, poniewa¿ nie jest to powszechnie
-u¿yteczna informacja techniczna. W ka¿dym b±d¼ razie prawdopodobnie
-nie powszechnie u¿yteczna. <i>[¶miech]</i>
-</p>
-<p>
-Istnieje ma³a szansa — ale to tylko mo¿liwo¶æ — ¿e mog³aby
-wyjawiæ mi jak±¶ now±, wspania³± technikê seksualn± <i>[¶miech]</i>,
-a wtedy czu³bym moralne zobowi±zanie <i>[¶miech]</i> podzieliæ siê
-ni± z reszt± ludzko¶ci, tak aby wszyscy mogli z niej
-skorzystaæ. Wiêc musia³bym w tej obietnicy zawrzeæ zastrze¿enie,
-prawda? Je¶li by³yby to tylko szczegó³owe wiadomo¶ci, kto tego chce,
-a kto jest z³y na kogo, i tak dalej — brazylijski
-serial — to mogê to utrzymaæ w tajemnicy, ale wiedzy,
-na której mog³aby bardzo skorzystaæ ludzko¶æ nie mogê zatrzymaæ dla
-siebie. Zadaniem nauki i technologii jest dawanie ludzko¶ci
-u¿ytecznych informacji, dziêki którym polepsza siê ¿ycie ludzi.
-Je¶li obiecujemy zatrzymaæ takie informacje dla siebie —
-je¶li trzymamy je w tajemnicy — to zdradzamy idea³y
-naszej dziedziny. A czego¶ takiego postanowi³em nie robiæ.
-</p>
-<p>
-Tymczasem rozpad³a siê moja spo³eczno¶æ, a to by³o za³amuj±ce
-i postawi³o mnie w z³ej sytuacji. Ca³y ITS by³ przestarza³y,
-poniewa¿ PDP-10 by³o przestarza³e, wiêc nie by³o ¿adnego sposobu, abym
-móg³ kontynuowaæ pracê programisty systemowego tak jak dotychczas. Polega³a
-ona na byciu czê¶ci± spo³eczno¶ci, korzystaniu ze stworzonego przez ni±
-oprogramowania i ulepszaniu go. Nie by³o wiêcej takiej mo¿liwo¶ci
-i stan±³em przed moralnym dylematem. Co mia³em robiæ? Bo najbardziej
-oczywista mo¿liwo¶æ oznacza³a zaprzeczenie podjêtej przeze mnie
-decyzji. Najbardziej oczywist± mo¿liwo¶ci± by³o dostosowanie siê do
-zmian, jakie zasz³y w ¶wiecie. Zaakceptowanie, ¿e sprawy przedstawia³y
-siê inaczej i ¿e muszê po prostu porzuciæ swoje zasady, i zacz±æ
-podpisywaæ umowy o poufno¶ci dotycz±ce systemów operacyjnych objêtych
-restrykcyjnymi licencjami, oraz najprawdopodobniej pisaæ oprogramowanie
-o zamkniêtych ¼ród³ach. Zda³em sobie sprawê, ¿e w ten
-sposób móg³bym mi³o spêdzaæ czas programuj±c i zarabiaæ
-pieni±dze — szczególnie, gdybym pracowa³ poza MIT —
-ale potem musia³bym spojrzeæ wstecz na swoj± drogê zawodow±
-i powiedzieæ: „Spêdzi³em ¿ycie buduj±c mury dziel±ce
-ludzi” i wstydzi³bym siê swojego ¿ycia.
-</p>
-<p>
-Szuka³em wiêc innej mo¿liwo¶ci — istnia³a jedna oczywista. Mog³em
-odej¶æ z bran¿y programistycznej i zaj±æ siê czym¶ innym. Nie mia³em
-¿adnych innych wartych uwagi umiejêtno¶ci, ale na pewno mog³em zostaæ
-kelnerem. <i>[¶miech]</i> Nie w drogiej restauracji, w takiej
-by mnie nie zatrudnili <i>[¶miech]</i>, ale gdzie¶ tam mog³em byæ
-kelnerem. Wielu programistów mówi mi: „Ludzie zatrudniaj±cy
-programistów wymagaj± tego, tego i tego. Je¶li nie bêdê tego
-robi³, to bêdê g³odowa³” Dok³adnie tego s³owa u¿ywaj±. No có¿,
-pracuj±c jako kelner nie bêdziesz g³odowa³. <i>[¶miech]</i> Naprawdê
-nie ma siê czego obawiaæ. Jednak — i to jest
-wa¿ne — bo czasami mo¿na usprawiedliwiaæ robienie czego¶,
-co szkodzi innym, twierdz±c, ¿e co¶ gorszego spotka nas. Gdyby¶cie
-<strong>naprawdê</strong> mieli g³odowaæ, to byliby¶cie usprawiedliwieni
-pisz±c oprogramowanie objête restrykcyjnymi licencjami. <i>[¶miech]</i>
-Je¶li kto¶ celowa³by do was z pistoletu, to mo¿na by wam to
-wybaczyæ. <i>[¶miech]</i>
-Jednak znalaz³em sposób, aby prze¿yæ nie robi±c czego¶ nieetycznego,
-wiêc ta wymówka by³a na nic. Zda³em sobie sprawê, ¿e bycie kelnerem
-nie sprawia³oby mi przyjemno¶ci i marnowa³bym swoje umiejêtno¶ci
-programisty systemowego. Nie powodowa³oby to niew³a¶ciwego wykorzystania
-moich umiejêtno¶ci. Pisanie oprogramowania objêtego restrykcyjnymi
-licencjami by³oby niew³a¶ciwym ich wykorzystaniem. Zachêcanie innych
-do ¿ycia w ¶wiecie takiego oprogramowania by³oby niew³a¶ciwym
-ich wykorzystaniem. Lepiej jest je marnowaæ ni¿ wykorzystywaæ
-niew³a¶ciwie, ale i ta droga nie jest naprawdê dobra.
-</p>
-<p>
-Z tych powodów postanowi³em poszukaæ innej mo¿liwo¶ci. Co mo¿e zrobiæ
-programista systemowy, aby rzeczywi¶cie poprawiæ sytuacjê, uczyniæ ¶wiat
-lepszym? i zda³em sobie sprawê, ¿e programista systemowy by³ w³a¶nie
-kim¶, kto by³ potrzebny. Ten problem, dylemat mia³em ja i wszyscy
-pozostali, poniewa¿ wszystkie dostêpne systemy operacyjne dla nowych
-komputerów by³y objête restrykcyjnymi licencjami. Wolne systemy
-operacyjne by³y przeznaczone dla starych, przestarza³ych komputerów,
-prawda? Wiêc w przypadku nowych komputerów — je¶li
-chcieli¶cie kupiæ i korzystaæ z nowego komputera, to byli¶cie
-zmuszeni u¿ywaæ niewolnego systemu operacyjnego. Wiêc je¶li jaki¶
-programista systemowy napisa³by inny system operacyjny, a potem
-powiedzia³: „Niech siê wszyscy tym dziel± — zachêcam
-was do tego”, to pozwoli³oby wszystkim unikn±æ tego dylematu,
-da³oby jeszcze jedn± mo¿liwo¶æ. Zda³em sobie wiêc sprawê, ¿e
-by³o co¶, co mog³em zrobiæ, ¿eby rozwi±zaæ mój problem. Mia³em dok³adnie
-te umiejêtno¶ci, które by³y do tego potrzebne. I by³a to najbardziej
-u¿yteczna rzecz, któr± mog³em zrobiæ ze swoim ¿yciem, jaka przysz³a mi
-do g³owy. I by³ to problem, którego nikt inny nie próbowa³ rozwi±zaæ.
-On sobie po prostu by³, stawa³ siê coraz wiêkszy i nikt oprócz mnie
-nie zwraca³ na niego uwagi. Pomy¶la³em wiêc sobie: „Zosta³em
-wybrany. Muszê nad tym pracowaæ. Je¶li nie ja, to kto?” Tak wiêc
-postanowi³em, ¿e stworzê wolny system operacyjny, albo umrê próbuj±c...
-ze staro¶ci, oczywi¶cie. <i>[¶miech]</i>
-</p>
-<p>
-Musia³em oczywi¶cie zdecydowaæ, jakiego rodzaju mia³ to byæ
-system. Trzeba podj±æ pewne decyzje projektowe. Z kilku powodów
-postanowi³em, ¿e mój system bêdzie zgodny z Uniksem. Po pierwsze,
-dopiero co patrzy³em jak system operacyjny, który kocha³em, stawa³ siê
-przestarza³y, bo zosta³ stworzony dla jednego rodzaju komputera. Nie
-chcia³em, aby to siê powtórzy³o. Potrzebny by³ przeno¶ny system. Có¿,
-Unix by³ przeno¶nym systemem. Wiêc je¶li na¶ladowa³bym budowê Uniksa, to
-mia³em spore szanse, ¿e stworzê system, który równie¿ bêdzie przeno¶ny
-i mo¿liwy do napisania. Ponadto, dlaczego <i>[zak³ócenia na ta¶mie]</i>
-byæ z nim zgodny w szczegó³ach. Powód jest taki, ¿e u¿ytkownicy
-nie znosz± niezgodnych zmian. Je¶li po prostu zaprojektowa³bym system
-w mój ulubiony sposób — co sprawia³oby mi mnóstwo
-przyjemno¶ci, jestem tego pewien — to stworzy³bym co¶
-niezgodnego. No wiecie, szczegó³y by³yby inne. Wiêc je¶li napisa³bym
-ten system, u¿ytkownicy powiedzieliby mi: „No tak, jest bardzo
-fajny, ale niezgodny. Przestawienie siê na niego bêdzie wymaga³o zbyt
-wiele pracy. Nie mo¿emy sobie pozwoliæ na tyle pracy tylko po to, aby
-korzystaæ z twojego systemu zamiast z Uniksa, wiêc pozostaniemy
-przy Uniksie” — tak by powiedzieli.
-</p>
-<p>
-Je¶li chcia³em stworzyæ spo³eczno¶æ, do której nale¿eliby ludzie, ludzie
-korzystaj±cy z tego wolnego systemu i czerpi±cy korzy¶ci
-z wolno¶ci oraz wspó³pracy, to musia³em stworzyæ system, którego
-ludzie by u¿ywali, system, na który ³atwo by³oby siê przestawiæ, który
-nie zawiera³by przeszkody, z powodu której sta³by siê pora¿k±
-na samym pocz±tku. Fakt, ¿e system mia³ byæ zgodny w górê
-z Uniksem automatycznie podj±³ najpilniejsze decyzje projektowe,
-poniewa¿ Unix sk³ada siê z wielu kawa³ków, które komunikuj± siê
-za pomoc± w jakim¶ stopniu udokumentowanych interfejsów. Je¶li
-wiêc chcesz byæ zgodny z Uniksem, to musisz zast±piæ ka¿dy
-kawa³ek, jeden po drugim, innym zgodnym kawa³kiem. Pozosta³e decyzje
-projektowe dotycz± wiêc tylko poszczególnych kawa³ków i mog±
-zostaæ podjête przez dowoln± osobê, która zdecyduje siê je napisaæ.
-Nie trzeba ich podejmowaæ na samym pocz±tku.
-</p>
-<p>
-Tak wiêc wszystko co pozosta³o wtedy do zrobienia przed rozpoczêciem
-pracy to wymy¶lenie nazwy. My hakerzy zawsze staramy siê wymy¶liæ dla
-programu jak±¶ ¶mieszn± lub dwuznaczn± nazwê, bo my¶l, ¿e ludziom bêdzie
-siê podobaæ nazwa stanowi po³owê rado¶ci z napisania programu.
-<i>[¶miech]</i>
-Mieli¶my tradycjê rekursywnych akronimów, które wskazywa³y, ¿e program,
-który w³a¶nie piszesz jest podobny do jakiego¶ ju¿ istniej±cego. Mo¿esz
-nadaæ mu nazwê w postaci rekursywnego akronimu, który mówi: ten program
-nie jest tym innym. Na przyk³ad w latach 60. i 70. istnia³o wiele
-edytorów Tico i w zasadzie wszystkie nazywa³y siê jakie¶-tam Tico. A¿
-jaki¶ bystry haker nazwa³ swoj± wersjê Tint, bo „TInt to Nie Tico”
-[Tint Is Not Tico] — by³ to pierwszy rekursywny akronim.
-W roku 1975 stworzy³em pierwszy edytor tekstu Emacs, powsta³o wiele
-jego imitacji i wiêkszo¶æ z nich nazywa³a siê jaki¶-tam Emacs,
-jednak jedna mia³a nazwê Fine, poniewa¿ „FIne to Nie Emacs”
-[Fine Is Not Emacs], by³ te¿ Sine, bo „SIne to Nie Emacs”
-[Sine Is Not Emacs] oraz Eine, bo „Ina to Nie Emacs”
-[Ina Is Not Emacs], a¿ wreszcie Mince, bo „MINCe to niekompletny
-Emacs” [Mince Is Not Complete Emacs]. <i>[¶miech]</i>
-By³a to okrojona imitacja. Potem Eine zosta³ napisany prawie zupe³nie
-od nowa, a nowa wersja zosta³a nazwana Zwei, bo „ZWei
-na pocz±tku nazywa³o siê EIne” [Zwei Was Eine Initially].
-<i>[¶miech]</i>
-</p>
-<p>
-Szuka³em wiêc rekursywnego akronimu na „Co¶ to nie Unix”.
-Wypróbowa³em wszystkie 26 liter i odkry³em, ¿e ¿adna z nich
-nie jest s³owem. <i>[¶miech]</i>
-Hmm, spróbujmy inaczej. Stworzy³em formê skrócon±. W ten sposób
-mog³em wymy¶liæ trzyliterowy akronim na „Co¶ to nie Unix”.
-Próbowa³em z literami i natrafi³em na s³owo
-„GNU” — „GNU” to najzabawniejsze s³owo
-w jêzyku angielskim. <i>[¶miech]</i> To by³o to. Oczywi¶cie, powód
-dla którego jest to zabawne jest taki, ¿e wed³ug s³ownika czyta siê je
-tak samo jak „new” [ang. nowe]. Rozumiecie? Dlatego w³a¶nie
-ludzie korzystaj± z niego w ró¿nych ¿artach jêzykowych.
-Wyja¶niê, ¿e jest to nazwa zwierzêcia ¿yj±cego w Afryce.
-Afrykañska wymowa zawiera³a w sobie mlask [fon. rodzaj g³oski].
-<i>[¶miech]</i> Mo¿e nadal tak jest. Gdy dotarli tam europejscy
-kolonizatorzy, to nie trudzili siê uczeniem tego d¼wiêku.
-Po prostu go omijali i pisali „G”, które oznacza³o
-„istnieje pewien d¼wiêk, który powinien tu byæ i którego
-nie wymawiamy”. <i>[¶miech]</i>
-Dzi¶ wieczorem lecê do RPA i b³aga³em ich, mam nadziejê, ¿e
-znajd± kogo¶, kto nauczy mnie wymawiaæ mlaski, <i>[¶miech]</i>
-¿ebym wiedzia³ jak prawid³owo wymawiaæ GNU, gdy odnosi siê
-do zwierzêcia.
-</p>
-<p>
-Jednak gdy chodzi o nazwê naszego systemu, prawid³owa wymowa
-to „g-NU” — wymawiamy „G”.
-Je¶li mówicie o „nowym” [am. ang. <i>/NU/</i>]
-systemie operacyjnym, to ludzie nie bêd± wiedzieli o co
-chodzi, bo pracujemy nad nim od 17 lat, wiêc nie jest ju¿ nowy.
-<i>[¶miech]</i> Ale ca³y czas jest to, i zawsze bêdzie,
-GNU — niewa¿ne ilu ludzi nazwie go przez pomy³kê
-Linuksem. <i>[¶miech]</i>
-</p>
-<p>
-Tak wiêc w styczniu 1984 odszed³em z MIT, ¿eby zacz±æ
-pisaæ kawa³ki GNU. MIT by³o jednak na tyle mi³e, ¿e mog³em korzystaæ
-z ich sprzêtu. My¶la³em wtedy, ¿e napiszemy wszystkie te kawa³ki
-i stworzymy ca³y system GNU, a potem powiemy: „Chod¼cie
-i go sobie we¼cie”, a ludzie zaczn± go u¿ywaæ.
-Tak siê nie sta³o. Pierwsze kawa³ki, które napisa³em, by³y tak samo
-dobre jak uniksowe orygina³y, które mia³y zast±piæ, w niektórych
-przypadkach z mniejsz± ilo¶ci± b³êdów, ale nie by³y zbyt
-ekscytuj±ce. Nikt specjalnie nie chcia³ ich zdobyæ i zainstalowaæ.
-Ale potem, we wrze¶niu 1984, zacz±³em pisaæ GNU Emacs, który by³ moj±
-drug± implementacj± Emacsa, a na pocz±tku roku 1985 zacz±³ on
-dzia³aæ. Mog³em go u¿ywaæ do wszystkich zadañ wymagaj±cych edycji
-tekstu, co by³o du¿± ulg±, bo nie mia³em zamiaru uczyæ siê Vi,
-uniksowego edytora. <i>[¶miech]</i>
-Do tego czasu edycjê tekstu wykonywa³em na jakim¶ innym komputerze
-i zapisywa³em pliki przez sieæ, aby móc je przetestowaæ. Lecz
-potem GNU Emacs dzia³a³ wystarczaj±co dobrze, bym móg³ go u¿ywaæ,
-ponadto — inni ludzie te¿ chcieli go u¿ywaæ.
-</p>
-<p>
-Wiêc musia³em wymy¶liæ sposób dystrybucji. Umie¶ci³em oczywi¶cie kopiê
-w katalogu na anonimowym serwerze FTP i by³o to wystarczaj±ce
-dla ludzi korzystaj±cych z sieci. Mogli po prostu ¶ci±gn±æ plik
-tar, ale wtedy, w 1985, wielu programistów nie mia³o nawet dostêpu
-do sieci. Pisali do mnie emaile z pytaniem: „W jaki
-sposób mogê zdobyæ kopiê?”. Musia³em zdecydowaæ, co im odpowiem.
-Có¿, mog³em powiedzieæ, ¿e chcê spêdzaæ czas na pisaniu wiêkszej
-ilo¶ci oprogramowania GNU, a nie zapisywaniu ta¶m, wiêc znajd¼cie
-znajomych, którzy maj± dostêp do sieci i bêd± chcieli ¶ci±gn±æ
-kopiê, oraz nagraæ j± dla was na ta¶mie. Jestem pewien, ¿e prêdzej
-czy pó¼niej ludzie znale¼liby sobie takich znajomych. Zdobyliby kopie.
-Ale ja nie mia³em pracy. Tak naprawdê to nigdy nie mia³em pracy od kiedy
-opu¶ci³em MIT w styczniu 1984. Szuka³em wiêc jakiego¶ sposobu
-na zarabianie poprzez pisanie wolnego oprogramowania i dlatego
-za³o¿y³em firmê zajmuj±c± siê wolnym oprogramowaniem. Og³asza³em:
-„Prze¶lijcie mi 150$, a ja wam wy¶lê ta¶mê z Emacsem”.
-No i zaczê³y skapywaæ pierwsze zamówienia. W po³owie roku
-skapywa³o ich ju¿ coraz wiêcej.
-</p>
-<p>
-Otrzymywa³em od 8 do 10 zamówieñ na miesi±c. Je¶li by³o to konieczne, to
-mog³em wy¿yæ wy³±cznie z tego, bo zawsze ¿y³em oszczêdnie. Ogólnie rzecz
-bior±c ¿yjê jak student. I lubiê to, bo pieni±dze nie mówi± mi, co mam
-robiæ. Mogê robiæ to, co uwa¿am za wa¿ne dla mnie. Da³o mi to wolno¶æ do
-robienia tego, co wydawa³o siê warte zrobienia. Wiêc naprawdê
-postarajcie siê unikn±æ wci±gniêcia we wszystkie drogie nawyki ¿yciowe
-typowych Amerykanów. Bo je¶li siê to stanie, ludzie z pieniêdzmi bêd±
-wam mówiæ, co macie zrobiæ ze swoim ¿yciem. Nie bêdziecie mogli robiæ
-tego, co dla was naprawdê wa¿ne.
-</p>
-<p>
-Wiêc by³o OK, ale ludzie pytali mnie: „Co to za darmowe [ang. free
-oznacza darmowe lub wolne] oprogramowanie, które kosztuje 150$?”
-<i>[¶miech]</i> Có¿, pytali dlatego, ¿e angielskie s³owo „free”
-ma wiele znaczeñ. Jedno z nich odnosi siê do ceny, a drugie
-do wolno¶ci. Gdy mówiê o „free software”, mam na my¶li
-wolno¶æ, a nie cenê. My¶lcie o wolno¶ci s³owa, a nie
-darmowym piwie. <i>[¶miech]</i> Nie po¶wiêci³bym tylu lat mojego ¿ycia
-na staranie siê, by programi¶ci zarabiali mniej pieniêdzy. To nie jest
-mój cel. Jestem programist± i nie mam nic przeciwko zarabianiu
-pieniêdzy. Nie po¶wiêcê na to ca³ego ¿ycia, ale nie mam nic przeciwko
-zarabianiu. I nie jestem — i dlatego, etyka jest
-dla wszystkich taka sama. Nie mam równie¿ nic przeciwko, ¿eby jaki¶ inny
-programista zarabia³ pieni±dze. Nie chcê, by ceny by³y niskie. To wcale
-nie o to chodzi. Chodzi o wolno¶æ. Wolno¶æ dla wszystkich
-u¿ytkowników oprogramowania, czy s± programistami, czy te¿ nie.
-</p>
-<p>
-Teraz powinienem podaæ wam definicjê wolnego oprogramowania. Lepiej
-przejdê do konkretów, bo samo mówienie „wierzê w wolno¶æ”
-jest puste. Jest tyle wolno¶ci, w które mo¿na wierzyæ i s±
-one ze sob± sprzeczne, wiêc prawdziwe polityczne pytanie brzmi:
-„Jakie s± wa¿ne wolno¶ci — wolno¶ci, które powinni¶my
-wszystkim zapewniæ?”
-</p>
-<p>
-Podam wam teraz moj± odpowied¼ na to pytanie z punktu widzenia
-korzystania z programów komputerowych. Programy s± dla was, konkretnych
-u¿ytkowników, wolnym oprogramowaniem, je¶li macie nastêpuj±ce wolno¶ci:
-</p>
<ul>
- <li> Po pierwsze, Wolno¶æ 0, czyli wolno¶æ do wykorzystywania
-programu do dowolnego celu i w dowolny sposób.</li>
- <li> Wolno¶æ 1 to wolno¶æ pozwalaj±ca na u³atwianie sobie ¿ycia przez
-wprowadzanie zmian do programu, aby dostosowaæ go do swoich potrzeb.</li>
- <li> Wolno¶æ 2 to wolno¶æ do pomagania swoim bli¼nim przez dystrybucjê
-kopii programu.</li>
- <li> Natomiast Wolno¶æ 3 pozwala na wspieranie rozwoju w³asnej
-spo³eczno¶ci poprzez publikowanie ulepszonych wersji, tak aby inni
-mogli skorzystaæ z waszej pracy.</li>
+<li>Po pierwsze, WolnoÅÄ 0, czyli wolnoÅÄ do wykorzystywania
+programu do dowolnego celu i w dowolny sposób.</li>
+<li>WolnoÅÄ 1 to wolnoÅÄ pozwalajÄ
ca na uÅatwianie sobie życia
przez
+wprowadzanie zmian do programu, aby dostosowaÄ go do swoich
+potrzeb.</li>
+<li>WolnoÅÄ 2 to wolnoÅÄ do pomagania swoim bliźnim przez
dystrybucjÄ kopii
+programu.</li>
+<li>Natomiast WolnoÅÄ 3 pozwala na wspieranie rozwoju wÅasnej
+spoÅecznoÅci poprzez publikowanie ulepszonych wersji, tak aby inni
+mogli skorzystaÄ z waszej pracy.</li>
</ul>
-<p>
-Je¶li macie wszystkie te wolno¶ci, to program jest wolnym oprogramowaniem,
-dla was — i to jest wa¿ne. Dlatego w taki sposób
-u³o¿y³em zdanie. Wyja¶niê pó¼niej dlaczego, gdy bêdê mówi³ o GPL,
-teraz wyja¶niam co to jest wolne oprogramowanie, a to jest bardziej
-podstawow± kwesti±.
-</p>
-<p>
-Wolno¶æ 0 jest do¶æ oczywista. Je¶li nie mo¿ecie nawet korzystaæ
-z programu w dowolny sposób, to jest on cholernie restrykcyjny.
-Jednak w praktyce wiêkszo¶æ programów daje wam przynajmniej
-Wolno¶æ 0. A Wolno¶æ 0 wynika, w prawniczym
-sensie, z Wolno¶ci 1, 2 oraz 3 — w taki sposób
-dzia³a prawo autorskie. Tak wiêc wolno¶ci odró¿niaj±ce wolne programy
-od typowych to Wolno¶ci 1, 2 i 3, dlatego powiem o nich
-wiêcej i wyja¶niê, dlaczego s± wa¿ne.
-</p>
-<p>
-Wolno¶æ 1 to wolno¶æ pozwalaj±ca na u³atwienie sobie ¿ycia przez
-wprowadzanie zmian do programu, aby dostosowaæ go do swoich
-potrzeb. Mo¿e to oznaczaæ naprawianie b³êdów. Mo¿e to oznaczaæ dodawanie
-nowych funkcjonalno¶ci. Mo¿e to oznaczaæ przeniesienie go na inn±
-platformê. Mo¿e oznaczaæ przet³umaczenie wszystkich komunikatów b³êdów
-na jêzyk Indian Navajo. Powinni¶cie móc wprowadziæ ka¿d± zmianê, na
-któr± macie ochotê.
-</p>
-<p>
-Oczywiste jest, ¿e zawodowi programi¶ci mog± bardzo efektywnie
-wykorzystywaæ tê wolno¶æ, ale nie tylko oni. Ka¿da przeciêtnie
-inteligentna osoba mo¿e nauczyæ siê trochê programowaæ. No wiecie, s±
-trudne zadania i ³atwe zadania, wiêkszo¶æ ludzi nie nauczy siê
-wystarczaj±co du¿o, ¿eby sprostaæ tym trudnym. Ale mnóstwo ludzi mo¿e
-siê nauczyæ wystarczaj±co du¿o, aby wykonywaæ proste zadania, tak samo
-jak 50 lat temu tysi±ce Amerykanów nauczy³o siê naprawiaæ samochody, co
-pozwoli³o USA mieæ w czasie II wojny ¶wiatowej zmotoryzowan± armiê
-i wygraæ. Wiêc bardzo wa¿ne jest, aby wiele osób przy tym d³uba³o.
-</p>
-<p>
-A je¶li wolicie towarzystwo ludzi i naprawdê nie chcecie niczego siê
-nauczyæ o technologii, to pewno znaczy, ¿e macie mnóstwo przyjació³
-i jeste¶cie nie¼li w doprowadzaniu do sytuacji, w których
-s± oni wam winni przys³ugê. <i>[¶miech]</i> Niektórzy z nich to byæ
-mo¿e programi¶ci. Mo¿ecie wiêc poprosiæ jednego z waszych przyjació³
-programistów: „Czy móg³by¶ to dla mnie zmieniæ? Dodaæ tê funkcjê?”
-Tak wiêc mo¿e na tym skorzystaæ mnóstwo ludzi.
-</p>
-<p>
-Gdy nie macie tej wolno¶ci, skutkiem jest namacalna, materialna szkoda
-dla spo³eczeñstwa. Czyni was to wiê¼niami w³asnego oprogramowania.
-Wyja¶nia³em ju¿ jakie to uczucie na przyk³adzie drukarki laserowej.
-Pracowa³a ¼le i nie mogli¶my jej naprawiæ, bo byli¶my
-wiê¼niami naszego oprogramowania.
-</p>
-<p>
-Ale dotyczy to tak¿e ludzkiego morale. Je¶li korzystanie z komputera
-budzi frustracjê, a ludzie z niego korzystaj±, to ich ¿ycie
-stanie siê frustruj±ce, a je¶li korzystaj± z niego w pracy,
-to ich praca stanie siê frustruj±ca — zaczn± nienawidziæ
-swojej pracy. Ludzie chroni± siê przed frustracj± maj±c wszystko
-w nosie. Ich podej¶cie zaczyna siê sprowadzaæ do: „No tak,
-przyszed³em dzi¶ do pracy. To wszystko, co muszê zrobiæ. Je¶li nie
-robiê ¿adnych postêpów, to nie mój problem; to problem szefa”.
-Taka sytuacja jest z³a dla tych ludzi i dla ca³o¶ci spo³eczeñstwa.
-To by³a Wolno¶æ 1, wolno¶æ pozwalaj±ca na u³atwianie sobie ¿ycia.
-</p>
-<p>
-Wolno¶æ 2 to wolno¶æ do pomagania swoim bli¼nim przez dystrybucjê kopii
-programu. Dla istot zdolnych do my¶lenia i nauki dzielenie siê u¿yteczn±
-wiedz± jest fundamentalnym przejawem przyja¼ni. Gdy te istoty korzystaj±
-z komputerów, ten przejaw przyja¼ni przyjmuje formê dzielenia siê
-oprogramowaniem. Przyjaciele siê dziel±. Przyjaciele sobie pomagaj±.
-Taka jest natura przyja¼ni. Tak naprawdê ten duch dobrej woli —
-duch pomagania bli¼nim bez przymusu — stanowi najwa¿niejsze
-dobro spo³eczeñstwa. Stanowi on o ró¿nicy pomiêdzy spo³eczeñstwem,
-w którym da siê ¿yæ, a d¿ungl±, w której wszyscy po¿eraj±
-siê nawzajem. Jego wagê dostrzegaj± od tysiêcy lat najwiêksze religie
-¶wiata i wprost staraj± siê popieraæ tak± postawê.
-</p>
-<p>
-Gdy chodzi³em do przedszkola, nasi opiekunowie starali siê nas nauczyæ
-takiej postawy — ducha dzielenia siê — ka¿±c nam
-siê dzieliæ. Doszli do wniosku, ¿e jak bêdziemy tak robiæ, to siê tego
-nauczymy. Wiêc mówili nam: „Je¶li przyniesiecie do szko³y cukierki,
-nie mo¿ecie po prostu zatrzymaæ wszystkich dla siebie, musicie czê¶ci±
-podzieliæ siê z innymi dzieæmi„. Uczyli nas, spo³eczeñstwo
-zosta³o powo³ane do uczenia, takiego ducha wspó³pracy. Dlaczego trzeba
-robiæ takie rzeczy? Bo ludzie nie s± w pe³ni wspó³pracuj±cy.
-To jedna czê¶æ ludzkiej natury i s± inne jej czê¶ci. Jest wiele
-czê¶ci ludzkiej natury. Wiêc je¶li chcecie mieæ lepsze spo³eczeñstwo,
-musicie pracowaæ na rzecz ducha dzielenia siê. To nigdy nie bêdzie 100%.
-To zrozumia³e. Ludzie musz± zadbaæ te¿ o samych siebie.
-Ale je¶li choæ trochê go wzmocnimy, to wszyscy na tym skorzystamy.
-</p>
-<p>
-Obecnie, wed³ug rz±du USA, nauczyciele maj± robiæ co¶ zupe³nie
-odwrotnego. „O, Johnny, przynios³e¶ do szko³y program.
-No có¿, nie dziel siê nim z nikim. O, nie. Dzielenie siê
-jest z³e. Dzielenie siê czyni ciê piratem„.
-</p>
-<p>
-Co maj± na my¶li, gdy mówi± „pirat”? Maj± na my¶li, ¿e
-pomaganie bli¼nim jest moralnie równowa¿ne z atakowaniem
-statku. <i>[¶miech]</i>
-</p>
-<p>
-Co by na to powiedzieli Budda lub Jezus? Wybierzcie sobie ulubionego
-przywódcê religijnego. Nie wiem, mo¿e Manson powiedzia³by co¶
-innego. <i>[¶miech]</i> Kto wie co powiedzia³by L. Ron Hubbard?
-Ale...
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-<i>[niewyra¼ne]</i>
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Oczywi¶cie, on nie ¿yje. Ale oni tego nie uznaj±. S³ucham?
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Inni tak samo, równie¿ nie ¿yj±. <i>[¶miech]</i>
-<i>[niewyra¼ne]</i>
-Charles Manson te¿ nie ¿yje. <i>[¶miech]</i>
-Nie ¿yj±, Jezus nie ¿yje, Budda nie ¿yje...
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Tak, to prawda. <i>[¶miech]</i> No to chyba, patrz±c na to z tej
-strony, L. Ron Hubbard nie jest gorszy ni¿ pozostali.
-<i>[¶miech]</i>
-Tak czy inaczej — <i>[niewyra¼ne]</i>
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-L. Ron zawsze u¿ywa³ wolnego oprogramowania — wyzwoli³o
-go od Zanu.
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Tak czy inaczej, uwa¿am, ¿e tak naprawdê to jest najwa¿niejszy
-powód, dla którego oprogramowanie powinno byæ wolne: nie mo¿emy sobie
-pozwoliæ na zatruwanie najwa¿niejszego dobra posiadanego przez
-spo³eczeñstwo. Oczywi¶cie nie jest to dobro materialne, takie jak czyste
-powietrze i czysta woda. Jest to dobro psychospo³eczne, ale równie
-rzeczywiste i ma wielkie znaczenie dla ¿ycia nas wszystkich. Dzia³ania,
-jakie podejmujemy, maj± wp³yw na my¶li innych ludzi. Je¶li chodzimy
-i mówimy wszystkim dooko³a: „Nie dzielcie siê niczym
-ze sob±”, to je¶li nas pos³uchaj±, bêdziemy mieli wp³yw
-na spo³eczeñstwo, i to niedobry. To by³a Wolno¶æ 2,
-wolno¶æ do pomagania swoim bli¼nim.
-</p>
-<p>
-A tak przy okazji, brak tej wolno¶ci nie wywo³uje tylko wspomnianej
-szkody dla psychospo³ecznych dóbr spo³eczeñstwa, ale równie¿
-marnotrawstwo, czyli szkodê praktyczn±, materialn±. Je¶li program ma
-w³a¶ciciela, a ten ustawi wszystko w taki sposób, ¿eby ka¿dy musia³
-p³aciæ za u¿ywanie programu, to niektórzy powiedz±: „Niewa¿ne, poradzê
-sobie bez tego”. A to jest marnotrawstwo, spowodowane
-z premedytacj± marnotrawstwo. Interesuj±ce w przypadku
-oprogramowania jest oczywi¶cie to, ¿e mniejsza ilo¶æ u¿ytkowników
-nie oznacza konieczno¶ci zmniejszenia produkcji. No wiecie, je¶li
-mniejsza ilo¶æ ludzi kupuje samochody, to mo¿na produkowaæ ich mniej.
-Oznacza to oszczêdno¶ci. Istniej± dobra, które mo¿na przeznaczyæ
-na produkcjê samochodów lub nie. Mo¿na wiêc powiedzieæ, ¿e to dobrze
-by samochody mia³y ceny. Uniemo¿liwia to ludziom wykorzystywanie
-wielkich ilo¶ci marnowanych dóbr na produkcjê samochodów, których
-nikt tak naprawdê nie potrzebuje. Ale je¶li ka¿dy kolejny samochód
-nie wymaga³by ¿adnych dóbr, to powstrzymywanie siê przed ich
-produkcj± nie dawa³oby niczego po¿ytecznego. Oczywi¶cie,
+
+<p>JeÅli macie wszystkie te wolnoÅci, to program jest wolnym oprogramowaniem,
+dla was – i to jest ważne. Dlatego w taki sposób
+uÅożyÅem zdanie. WyjaÅniÄ później dlaczego, gdy bÄdÄ mówiÅ o GPL,
teraz
+wyjaÅniam co to jest wolne oprogramowanie, a to jest bardziej
+podstawowÄ
kwestiÄ
.</p>
+
+<p>WolnoÅÄ 0 jest doÅÄ oczywista. JeÅli nie możecie nawet korzystaÄ
+z programu w dowolny sposób, to jest on cholernie
+restrykcyjny. Jednak w praktyce wiÄkszoÅÄ programów daje wam
+przynajmniej WolnoÅÄ 0. A WolnoÅÄ 0 wynika, w prawniczym sensie,
+z WolnoÅci 1, 2 oraz 3 – w taki sposób dziaÅa
+prawo autorskie. Tak wiÄc wolnoÅci odróżniajÄ
ce wolne programy
+od typowych to WolnoÅci 1, 2 i 3, dlatego powiem o nich
+wiÄcej i wyjaÅniÄ, dlaczego sÄ
ważne.</p>
+
+<p>WolnoÅÄ 1 to wolnoÅÄ pozwalajÄ
ca na uÅatwienie sobie życia przez
+wprowadzanie zmian do programu, aby dostosowaÄ go do swoich
+potrzeb. Może to oznaczaÄ naprawianie bÅÄdów. Może to oznaczaÄ dodawanie
+nowych funkcjonalnoÅci. Może to oznaczaÄ przeniesienie go na innÄ
+platformÄ. Może oznaczaÄ przetÅumaczenie wszystkich komunikatów bÅÄdów
+na jÄzyk Indian Navajo. PowinniÅcie móc wprowadziÄ każdÄ
zmianÄ,
+na którÄ
macie ochotÄ.</p>
+
+<p>Oczywiste jest, że zawodowi programiÅci mogÄ
bardzo efektywnie
+wykorzystywaÄ tÄ wolnoÅÄ, ale nie tylko oni. Każda przeciÄtnie
+inteligentna osoba może nauczyÄ siÄ trochÄ programowaÄ. No wiecie, sÄ
trudne
+zadania i Åatwe zadania, wiÄkszoÅÄ ludzi nie nauczy siÄ wystarczajÄ
co
+dużo, żeby sprostaÄ tym trudnym. Ale mnóstwo ludzi może siÄ nauczyÄ
+wystarczajÄ
co dużo, aby wykonywaÄ proste zadania, tak samo jak 50 lat
+temu tysiÄ
ce Amerykanów nauczyÅo siÄ naprawiaÄ samochody, co pozwoliÅo
USA
+mieÄ w czasie II wojny Åwiatowej zmotoryzowanÄ
armiÄ
+i wygraÄ. WiÄc bardzo ważne jest, aby wiele osób przy tym
+dÅubaÅo.</p>
+
+<p>A jeÅli wolicie towarzystwo ludzi i naprawdÄ nie chcecie niczego
+siÄ nauczyÄ o technologii, to pewno znaczy, że macie mnóstwo
przyjacióÅ
+i jesteÅcie nieźli w doprowadzaniu do sytuacji,
+w których sÄ
oni wam winni przysÅugÄ. <i>[Åmiech]</i> Niektórzy
+z nich to byÄ może programiÅci. Możecie wiÄc poprosiÄ jednego
+z waszych przyjacióŠprogramistów: „Czy mógÅbyÅ to dla mnie
+zmieniÄ? DodaÄ tÄ funkcjÄ?” Tak wiÄc może na tym
skorzystaÄ
+mnóstwo ludzi.</p>
+
+<p>Gdy nie macie tej wolnoÅci, skutkiem jest namacalna, materialna szkoda dla
+spoÅeczeÅstwa. Czyni was to wiÄźniami wÅasnego oprogramowania.
WyjaÅniaÅem
+już jakie to uczucie na przykÅadzie drukarki laserowej. PracowaÅa źle
+i nie mogliÅmy jej naprawiÄ, bo byliÅmy wiÄźniami naszego
+oprogramowania.</p>
+
+<p>Ale dotyczy to także ludzkiego morale. JeÅli korzystanie
+z komputera budzi frustracjÄ, a ludzie z niego korzystajÄ
, to
+ich życie stanie siÄ frustrujÄ
ce, a jeÅli korzystajÄ
z niego
+w pracy, to ich praca stanie siÄ frustrujÄ
ca â zacznÄ
nienawidziÄ
+swojej pracy. Ludzie chroniÄ
siÄ przed frustracjÄ
majÄ
c wszystko
+w nosie. Ich podejÅcie zaczyna siÄ sprowadzaÄ do: „No tak,
+przyszedÅem dziÅ do pracy. To wszystko, co muszÄ zrobiÄ. JeÅli nie
+robiÄ Å¼adnych postÄpów, to nie mój problem; to problem szefa”. Taka
+sytuacja jest zÅa dla tych ludzi i dla caÅoÅci spoÅeczeÅstwa. To
byÅa
+WolnoÅÄ 1, wolnoÅÄ pozwalajÄ
ca na uÅatwianie sobie życia.</p>
+
+<p>WolnoÅÄ 2 to wolnoÅÄ do pomagania swoim bliźnim przez
dystrybucjÄ kopii
+programu. Dla istot zdolnych do myÅlenia i nauki dzielenie siÄ
+użytecznÄ
wiedzÄ
jest fundamentalnym przejawem przyjaźni. Gdy te istoty
+korzystajÄ
z komputerów, ten przejaw przyjaźni przyjmuje formÄ
+dzielenia siÄ oprogramowaniem. Przyjaciele siÄ dzielÄ
. Przyjaciele sobie
+pomagajÄ
. Taka jest natura przyjaźni. Tak naprawdÄ ten duch dobrej
+woli – duch pomagania bliźnim bez przymusu –
+stanowi najważniejsze dobro spoÅeczeÅstwa. Stanowi on o różnicy pomiÄdzy
+spoÅeczeÅstwem, w którym da siÄ Å¼yÄ, a dżunglÄ
,
w której
+wszyscy pożerajÄ
siÄ nawzajem. Jego wagÄ dostrzegajÄ
od tysiÄcy lat
+najwiÄksze religie Åwiata i wprost starajÄ
siÄ popieraÄ takÄ
postawÄ.</p>
+
+<p>Gdy chodziÅem do przedszkola, nasi opiekunowie starali siÄ nas
nauczyÄ
+takiej postawy – ducha dzielenia siÄ – każÄ
c nam siÄ
+dzieliÄ. Doszli do wniosku, że jak bÄdziemy tak robiÄ, to siÄ
tego
+nauczymy. WiÄc mówili nam: „JeÅli przyniesiecie do szkoÅy
+cukierki, nie możecie po prostu zatrzymaÄ wszystkich dla siebie,
+musicie czÄÅciÄ
podzieliÄ siÄ z innymi dzieÄmi”. Uczyli nas,
+spoÅeczeÅstwo zostaÅo powoÅane do uczenia, takiego ducha
+wspóÅpracy. Dlaczego trzeba robiÄ takie rzeczy? Bo ludzie nie sÄ
+w peÅni wspóÅpracujÄ
cy. To jedna czÄÅÄ ludzkiej natury i sÄ
inne
+jej czÄÅci. Jest wiele czÄÅci ludzkiej natury. WiÄc jeÅli chcecie
mieÄ
+lepsze spoÅeczeÅstwo, musicie pracowaÄ na rzecz ducha dzielenia siÄ.
To
+nigdy nie bÄdzie 100%. To zrozumiaÅe. Ludzie muszÄ
zadbaÄ też o samych
+siebie. Ale jeÅli choÄ trochÄ go wzmocnimy, to wszyscy na tym
+skorzystamy.</p>
+
+<p>Obecnie, wedÅug rzÄ
du USA, nauczyciele majÄ
robiÄ coÅ zupeÅnie
+odwrotnego. „O, Johnny, przyniosÅeÅ do szkoÅy program. No cóż,
+nie dziel siÄ nim z nikim. O, nie. Dzielenie siÄ jest zÅe. Dzielenie
+siÄ czyni ciÄ piratem”.</p>
+
+<p>Co majÄ
na myÅli, gdy mówiÄ
âpiratâ? MajÄ
na myÅli,
+że pomaganie bliźnim jest moralnie równoważne z atakowaniem
+statku. <i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p>Co by na to powiedzieli Budda lub Jezus? Wybierzcie sobie
+ulubionego przywódcÄ religijnego. Nie wiem, może Manson powiedziaÅby coÅ
+innego. <i>[Åmiech]</i> Kto wie co powiedziaÅby L. Ron Hubbard?
Ale…</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: <i>[niewyraźne]</i></p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: OczywiÅcie, on nie żyje. Ale oni tego nie
+uznajÄ
. SÅucham?</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Inni tak samo, również nie żyjÄ
. <i>[Åmiech]
+[niewyraźne]</i> Charles Manson też nie żyje. <i>[Åmiech]</i> Nie żyjÄ
,
+Jezus nie żyje, Budda nie żyje…</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Tak, to prawda. <i>[Åmiech]</i> No to chyba,
+patrzÄ
c na to z tej strony, L. Ron Hubbard nie jest gorszy niż
+pozostali. <i>[Åmiech]</i> Tak czy inaczej –
+<i>[niewyraźne]</i></p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: L. Ron zawsze używaÅ wolnego oprogramowania â
+wyzwoliÅo go od Zanu. <i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Tak czy inaczej, uważam, że tak
+naprawdÄ to jest najważniejszy powód, dla którego oprogramowanie powinno
byÄ
+wolne: nie możemy sobie pozwoliÄ na zatruwanie najważniejszego dobra
+posiadanego przez spoÅeczeÅstwo. OczywiÅcie nie jest to dobro materialne,
+takie jak czyste powietrze i czysta woda. Jest to dobro
+psychospoÅeczne, ale równie rzeczywiste i ma wielkie znaczenie dla
+życia nas wszystkich. DziaÅania, jakie podejmujemy, majÄ
wpÅyw
na myÅli
+innych ludzi. JeÅli chodzimy i mówimy wszystkim dookoÅa: „Nie
+dzielcie siÄ niczym ze sobÄ
”, to jeÅli nas posÅuchajÄ
, bÄdziemy
mieli
+wpÅyw na spoÅeczeÅstwo, i to niedobry. To byÅa WolnoÅÄ 2,
wolnoÅÄ
+do pomagania swoim bliźnim.</p>
+
+<p>A tak przy okazji, brak tej wolnoÅci nie wywoÅuje tylko wspomnianej
+szkody dla psychospoÅecznych dóbr spoÅeczeÅstwa, ale również
+marnotrawstwo, czyli szkodÄ praktycznÄ
, materialnÄ
. JeÅli program ma
+wÅaÅciciela, a ten ustawi wszystko w taki sposób, żeby każdy
+musiaÅ pÅaciÄ za używanie programu, to niektórzy powiedzÄ
:
+„Nieważne, poradzÄ sobie bez tego”. A to jest
+marnotrawstwo, spowodowane z premedytacjÄ
marnotrawstwo. InteresujÄ
ce
+w przypadku oprogramowania jest oczywiÅcie to, że mniejsza iloÅÄ
+użytkowników nie oznacza koniecznoÅci zmniejszenia produkcji. No wiecie,
+jeÅli mniejsza iloÅÄ ludzi kupuje samochody, to można produkowaÄ ich
+mniej. Oznacza to oszczÄdnoÅci. IstniejÄ
dobra, które można przeznaczyÄ
+na produkcjÄ samochodów lub nie. Można wiÄc powiedzieÄ,
+że to dobrze by samochody miaÅy ceny. Uniemożliwia to ludziom
+wykorzystywanie wielkich iloÅci marnowanych dóbr na produkcjÄ
+samochodów, których nikt tak naprawdÄ nie potrzebuje. Ale jeÅli każdy
+kolejny samochód nie wymagaÅby żadnych dóbr, to powstrzymywanie siÄ przed
+ich produkcjÄ
nie dawaÅoby niczego pożytecznego. OczywiÅcie,
w przypadku rzeczy materialnych, takich jak samochody, wykonanie
-kolejnego egzemplarza zawsze bêdzie poch³aniaæ dodatkowe dobra.
-</p>
-<p>
-Jednak w przypadku oprogramowania nie jest to prawd±. Ka¿dy mo¿e wykonaæ
-now± kopiê. A zrobienie tego jest zadaniem niemal trywialnym. Nie wymaga
-to ¿adnych dóbr prócz odrobiny elektryczno¶ci. Wiêc nie ma tu czego
-oszczêdzaæ, nie ma ¿adnego dobra, które mo¿na by wykorzystaæ lepiej
-poprzez ustanowienie tego finansowego czynnika zniechêcaj±cego do
-korzystania z programów. Ludzie czêsto bior± ekonomiczne, wyniki
-ekonomicznego rozumowania oparte na przes³ankach nijak maj±cych siê
-do oprogramowania i próbuj± przenie¶æ je z innych dziedzin ¿ycia,
-dla których te przes³anki mog± byæ prawdziwe, a wnioski prawid³owe.
-Po prostu bior± te wnioski i zak³adaj±, ¿e s± prawdziwe tak¿e dla
-oprogramowania, tymczasem ca³e rozumowanie w przypadku oprogramowania
-jest oparte na niczym. Przes³anki nie dzia³aj±. To bardzo wa¿ne, by
-zwracaæ uwagê, w jaki sposób dochodzi siê do wniosków, w oparciu
-o jakie przes³anki, aby zrozumieæ kiedy mog± byæ one prawid³owe.
-By³a to wiêc Wolno¶æ 2, wolno¶æ do pomagania swoim bli¼nim.
-</p>
-<p>
-Wolno¶æ 3 pozwala na wspieranie rozwoju w³asnej spo³eczno¶ci poprzez
-publikowanie ulepszonych wersji programów. Ludzie mówili mi: „Je¶li
-oprogramowanie bêdzie darmowe [free], to nikt za pracê nad nim nie
-bêdzie dostawaæ pieniêdzy, wiêc dlaczego ktokolwiek mia³by to robiæ?”.
-Oczywi¶cie nie rozró¿niali oni dwóch znaczeñ s³owa „free”
-[ang. darmowy, wolny], wiêc ich rozumowanie by³o oparte na nieporozumieniu.
-Ale tak czy inaczej, taka by³a ich teoria. Dzisiaj mo¿emy porównaæ tê
-teoriê z empiri± i okazuje siê, ¿e setkom ludzi p³aci siê
-za pracê nad wolnym oprogramowaniem, a ponad 100000 robi to jako
-wolontariusze. Mnóstwo ludzi pracuje nad wolnym oprogramowaniem,
-z ró¿nych powodów.
-</p>
-<p>
-Gdy po raz pierwszy wyda³em edytor Gnu Emacs — pierwszy
-kawa³ek systemu GNU, którego ludzie rzeczywi¶cie chcieli u¿ywaæ —
-i gdy pojawili siê u¿ytkownicy, to po nied³ugim czasie otrzyma³em
-wiadomo¶æ: „Wydaje mi siê, ¿e znalaz³em b³±d w kodzie
-¼ród³owym, a oto poprawka”. Dosta³em tak¿e kolejn± wiadomo¶æ:
-„Oto kod dodaj±cy now± funkcjê”. I kolejna poprawka
-do b³êdu. I kolejna nowa funkcja. I kolejna, i kolejna,
-i kolejna, a¿ zaczê³y nap³ywaæ do mnie tak szybko, ¿e samo ich
-wykorzystywanie sta³o siê ciê¿k± prac±. Microsoft nie ma tego
-problemu. <i>[¶miech]</i>
-</p>
-<p>
-W koñcu ludzie dostrzegli ten fenomen. Wiecie, w latach 80. wielu z nas
-my¶la³o, ¿e byæ mo¿e wolne oprogramowanie nie bêdzie tak dobre jak
-niewolne, bo nie bêdziemy mieli tak samo du¿o pieniêdzy na p³acenie
-ludziom. Oczywi¶cie, osoby takie jak ja, które ceni± wolno¶æ i warto¶ci
-spo³eczne, mówi³y: „Có¿, i tak bêdziemy korzystaæ z wolnego
-oprogramowania”. Warto jest po¶wiêciæ trochê niezbyt istotnej
-technicznej wygody dla wolno¶ci. Ale to, co ludzie zaczêli dostrzegaæ
-oko³o roku 1990, to by³ fakt, ¿e nasze oprogramowanie jest tak naprawdê
-lepsze. By³o potê¿niejsze i bardziej niezawodne od alternatywnych
-programów objêtych restrykcyjnymi licencjami.
-</p>
-<p>
-Na pocz±tku lat 90. kto¶ wymy¶li³ jak przeprowadzaæ naukowe pomiary
-niezawodno¶ci oprogramowania. Oto co zrobi³. Wzi±³ parê zbiorów
-porównywalnych programów, które wykonywa³y te same zadania —
-dok³adnie te same zadania — w ró¿nych systemach.
-Poniewa¿ istnia³y pewne podstawowe uniksowe narzêdzia. A zadania,
-które wykonywa³y, no wiecie, to by³o wszystko, mniej wiêcej, imitowanie
-tej samej rzeczy, albo by³y zgodne ze standardami POSIX, wiêc by³y
-takie same w zakresie wykonywanych zadañ, ale by³y utrzymywane
-przez innych ludzi i osobno napisane. Kod by³ inny. Wiêc oni
-powiedzieli, OK, we¼miemy te programy i za³adujemy do nich
-losowe dane, i zmierzymy jak czêsto bêd± siê wywalaæ albo
-zawieszaæ. No wiêc to zmierzyli i najbardziej niezawodnym zbiorem
-programów okaza³y siê programy GNU. Wszystkie komercyjne odpowiedniki
-objête restrykcyjnymi licencjami by³y bardziej zawodne. Wiêc on to
-opublikowa³ i przedstawi³ wszystkim programistom, i parê lat
-pó¼niej wykona³ ten sam eksperyment z najnowszymi wersjami,
-i wyniki by³y takie same. Wersje GNU by³y najbardziej niezawodne.
-Ludzie — wiecie, istniej± kliniki onkologiczne oraz stacje
-pogotowia ratunkowego, które korzystaj± z systemu GNU, bo jest
-taki niezawodny, a niezawodno¶æ jest dla nich bardzo wa¿na.
-</p>
-<p>
-W ka¿dym b±d¼ razie, jest nawet grupa ludzi, którzy skupiaj± siê na tej
-konkretnej korzy¶ci podaj±c powód, g³ówny powód, dla którego u¿ytkownicy
-powinni móc robiæ wszystkie te rzeczy i mieæ te wolno¶ci. Je¶li mnie
-s³uchali¶cie, to zauwa¿yli¶cie, widzieli¶cie, ¿e ja, mówi±c w imieniu
-ruchu wolnego oprogramowania, opowiadam o kwestiach etycznych
-i o spo³eczeñstwie, w którym chcemy mieszkaæ, o tym,
-co tworzy dobre spo³eczeñstwo, a tak¿e o praktycznych,
-materialnych korzy¶ciach. Obie te rzeczy s± wa¿ne. Oto ruch wolnego
-oprogramowania.
-</p>
-<p>
-Ta druga grupa ludzi — nazywaj±ca siê ruchem open source [open source
-movement, ruch na rzecz oprogramowania o otwartych ¼ród³ach] —
-oni mówi± tylko o praktycznych korzy¶ciach. Zaprzeczaj±, jakoby by³a to
-kwestia zasad. Zaprzeczaj±, ¿e ludziom nale¿y siê wolno¶æ dzielenia siê
-z bli¼nimi i sprawdzania, co robi± programy, oraz zmieniania tego,
-je¶li im siê nie podoba. Mówi± oni jednak, ¿e zezwalanie na to jest
-u¿yteczne. Wiêc chodz± po firmach i mówi±: „Wiecie,
-prawdopodobnie mo¿ecie zarabiaæ wiêcej pieniêdzy, je¶li pozwolicie
-ludziom to robiæ”. Wiêc, jak widzicie, do pewnego stopnia
-prowadz± oni ludzi w tym samym kierunku, ale z zupe³nie innych,
-w podstawowym stopniu innych, przes³anek filozoficznych.
-</p>
-<p>
-Poniewa¿ w najg³êbszej spo¶ród wszystkich kwestii, kwestii etycznej, oba
-ruchy nie zgadzaj± siê ze sob±. My z ruchu wolnego oprogramowania
-mówimy: „Nale¿± wam siê te wolno¶ci. Nikt nie powinien was
-powstrzymywaæ przed robieniem tych rzeczy”. Ruch open source
-mówi: „Tak, mog± was powstrzymaæ, je¶li chcecie, ale postaramy
-siê ich przekonaæ, aby raczyli pozwoliæ wam robiæ te rzeczy”.
-Có¿, oni wnie¶li wk³ad — przekonali pewn± ilo¶æ firm
-do wypuszczenia znacz±cych kawa³ków oprogramowania w postaci
-wolnych programów, na rzecz naszej spo³eczno¶ci. Wiêc oni, czyli
-ruch open source, wnie¶li znaczny wk³ad do naszej spo³eczno¶ci.
-Tak wiêc pracujemy razem nad projektami praktycznymi. Jednak pod
-wzglêdem filozoficznym bardzo siê nie zgadzamy.
-</p>
-<p>
-Niestety, to ruch open source dostaje najwiêksze wsparcie od firm, wiêc
-wiêkszo¶æ artyku³ów dotycz±cych naszej pracy opisuje j± jako open source
-i mnóstwo ludzi, bez z³ych intencji, my¶li, ¿e wszyscy jeste¶my czê¶ci±
-ruchu open source. Dlatego w³a¶nie mówiê o tej ró¿nicy. Chcê, aby¶cie
-zdawali sobie sprawê, ¿e ruch wolnego oprogramowania, który powo³a³
-nasz± spo³eczno¶æ do ¿ycia i stworzy³ wolny system operacyjny, nadal
-istnieje — i ca³y czas g³osimy tê etyczn± filozofiê.
-Chcê, ¿eby¶cie to wiedzieli, aby bezwiednie nie wprowadzaæ innych
-w b³±d.
-</p>
-<p>
-Ale tak¿e dlatego, ¿eby¶cie mogli pomy¶leæ o tym, gdzie sami nale¿ycie.
-</p>
-<p>
-No wiecie, to, który ruch popieracie, to wasza sprawa. Mo¿ecie siê
-zgadzaæ z ruchami wolnego oprogramowania i moimi pogl±dami.
-Mo¿ecie siê zgadzaæ z ruchem open source. Mo¿ecie siê z oboma
-nie zgadzaæ. To wy decydujecie o waszej postawie wobec tych
-politycznych kwestii.
-</p>
-<p>
-Ale je¶li zgadzacie siê z ruchem wolnego oprogramowania — je¶li
-rozumiecie, ¿e chodzi tu o to, aby ludzie, których ¿ycie jest
-kontrolowane i kierowane przez tê decyzjê, mieli co¶ w jej
-sprawie do powiedzenia — to mam nadziejê, ¿e powiecie, i¿
-zgadzacie siê z ruchem wolnego oprogramowania, a jedn±
-z rzeczy, które mo¿ecie zrobiæ, aby to pokazaæ, jest u¿ywanie terminu
-wolne oprogramowanie i po prostu zwracanie uwagi ludzi na to, ¿e
-istniejemy.
-</p>
-<p>
-Tak wiêc Wolno¶æ 3 jest bardzo wa¿na zarówno pod wzglêdem praktycznym,
-jak i psychospo³ecznym. Je¶li nie macie tej wolno¶ci, powoduje to
-praktyczne, materialne szkody, bo nie nastêpuje wspomniany rozwój
-spo³eczno¶ci i nie tworzymy potê¿nego, niezawodnego oprogramowania.
-Ale powoduje równie¿ szkody psychospo³eczne, które maj± wp³yw na ducha
-naukowej wspó³pracy — ideê, która mówi, ¿e pracujemy razem
-na rzecz rozwoju ludzkiej wiedzy. Zrozumcie, postêp naukowy zale¿y
-g³ównie od tego, ¿e ludzie mog± razem pracowaæ. Tymczasem w dzisiejszych
-czasach widzi siê poszczególne ma³e grupy naukowców, które zachowuj±
-siê jakby to by³a wojna ze wszystkimi innymi bandami naukowców
-i in¿ynierów. A je¶li oni nie bêd± siê ze sob± dzieliæ,
-to nie bêd± czyniæ postêpów.
-</p>
-<p>
-To s± trzy wolno¶ci, które odró¿niaj± wolne oprogramowanie od typowych
-programów. Wolno¶æ 1 to wolno¶æ pozwalaj±ca na u³atwianie sobie ¿ycia
-przez wprowadzanie zmian do programu, aby dostosowaæ go do swoich
-potrzeb. Wolno¶æ 2 to wolno¶æ do pomagania swoim bli¼nim przez
-dystrybucjê kopii. Natomiast Wolno¶æ 3 pozwala na wspieranie rozwoju
-w³asnej spo³eczno¶ci poprzez wprowadzanie zmian i publikowanie ich,
-tak aby inni mogli z nich skorzystaæ. Je¶li macie wszystkie te wolno¶ci,
-to ten program jest dla was wolnym oprogramowaniem. Dlaczego definiujê
-to w ten sposób, z punktu widzenia konkretnego u¿ytkownika?
-Czy to jest wolne oprogramowanie dla ciebie? <i>[wskazuje którego¶
-ze s³uchaczy]</i> Czy to jest wolne oprogramowanie dla ciebie?
-<i>[wskazuje innego s³uchacza]</i> Tak?
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Czy mo¿esz krótko wyja¶niæ ró¿nicê pomiêdzy Wolno¶ciami 2 i 3?
-<i>[niewyra¼ne]</i>
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN:</strong>
-Có¿, z pewno¶ci± s± ze sob± powi±zane, bo je¶li w ogóle nie
-masz wolno¶ci do redystrybucji, to z pewno¶ci± nie masz
-wolno¶ci do dystrybucji zmodyfikowanych wersji, ale to osobne
-rzeczy.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE:</strong>
-Aha.
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Wolno¶æ 2 to, no wiecie, skupcie siê, robicie identyczn± kopiê
-i rozdajecie j± znajomym, a oni mog± z niej korzystaæ.
-Albo robicie identyczne kopie i sprzedajecie je paru osobom,
-a wtedy oni mog± z nich korzystaæ.
-</p>
-<p>
-W Wolno¶ci 3 chodzi o wprowadzanie ulepszeñ — a przynajmniej
-wy s±dzicie, ¿e s± to ulepszenia, a inni mog± siê z wami
-zgodziæ. Wiêc tu le¿y ró¿nica. A tak przy okazji, jedna wa¿na
-uwaga. Wolno¶ci 1 i 3 zale¿± od dostêpno¶ci kodu ¼ród³owego.
-Bo modyfikacja programu dostêpnego tylko w formie binarnej
-jest niezwykle trudna. <i>[¶miech]</i> Nawet ma³e modyfikacje, takie
-jak korzystanie z czterocyfrowej daty, <i>[¶miech]</i>
-je¶li nie macie ¼róde³. Tak wiêc z istotnych, praktycznych powodów,
-dostêpno¶æ kodu ¼ród³owego jest koniecznym warunkiem, wymaganiem wolnego
-oprogramowania.
-</p>
-<p>
-Dlaczego wiêc definiuje to pod k±tem tego, czy jest wolnym oprogramowaniem
-dla <strong>was</strong>? Dlatego, ¿e czasami ten sam program mo¿e byæ
-wolnym oprogramowaniem dla niektórych ludzi, a niewolnym dla innych.
-Mo¿e to wygl±daæ na paradoks, wiêc pozwólcie mi podaæ przyk³ad, który
-poka¿e wam, na czym to polega. Bardzo du¿ym przyk³adem —
-mo¿e najwiêkszym w historii — tego problemu by³ system
-okien X opracowany na MIT i wydany na licencji, która czyni³a
-go wolnym oprogramowaniem. Je¶li mieli¶cie wersjê MIT wydan± na
-licencji MIT, to mieli¶cie Wolno¶ci 1, 2 i 3. By³o to dla was
-wolne oprogramowanie. Ale po¶ród tych, którzy otrzymali kopie, znajdowali
-siê ró¿ni producenci komputerów, którzy dostarczali systemy uniksowe
-i dokonywali oni zmian koniecznych do tego, aby X dzia³a³ na ich
-systemach. Jakie¶ parê tysiêcy linii spo¶ród setek tysiêcy sk³adaj±cych
-siê na X. Potem to kompilowali, dok³adali binaria do swojego systemu
-Unix i rozprowadzali pod tak± sam± restrykcyjn± licencj± jak
-resztê systemu. Potem takie kopie dosta³o miliony ludzi. Mieli system
-okien X, ale nie mieli ¿adnej z tych wolno¶ci. Dla <strong>nich</strong>
-to nie by³o wolne oprogramowanie.
-</p>
-<p>
-Tak wiêc paradoks polega³ na tym, ¿e to czy X by³o wolnym
-oprogramowaniem zale¿a³o od punktu widzenia. Je¶li kto¶ patrzy³ z punktu
-widzenia grupy programistów, to powiedzia³by: „Respektujê wszystkie te
-wolno¶ci. To wolne oprogramowanie”. Je¶li patrzy³ z punktu widzenia
-u¿ytkowników, powiedzia³by: „Hmm, wiêkszo¶æ u¿ytkowników nie ma tych
-wolno¶ci. To nie jest wolne oprogramowanie”. Có¿, programi¶ci X nie
-uwa¿ali tego za problem, bo ich celem w gruncie rzeczy by³a popularno¶æ,
-zaspokojenie swojego ego. Chcieli osi±gn±æ du¿y sukces w bran¿y. Chcieli
-mieæ poczucie, ¿e: „Taak, mnóstwo ludzi korzysta z naszego
-oprogramowania”. I by³a to prawda. Mnóstwo ludzi korzysta³o
-z ich oprogramowania, ale nie mia³o wolno¶ci.
-</p>
-<p>
-W przypadku projektu GNU, je¶li to samo przydarzy³oby siê oprogramowaniu
-GNU, to by³aby to pora¿ka, bo naszym celem nie by³o wy³±cznie zdobycie
-popularno¶ci; naszym celem by³o przekazanie ludziom wolno¶ci
-i zachêcanie ich do wspó³dzia³ania, pozwolenie im na
-wspó³dzia³anie. Pamiêtajcie, nigdy nie zmuszajcie nikogo do wspó³pracy
-z kim¶ innym, ale zadbajcie o to, aby wszyscy mogli ze sob±
-wspólnie dzia³aæ, ¿eby ka¿dy mia³ do tego wolno¶æ, je¶li tylko tego chce.
-Je¶li miliony ludzi korzysta³oby z niewolnych wersji GNU, to wcale
-nie by³by sukces. Ca³y projekt zosta³by przewrotnie przekszta³cony
-w co¶ zupe³nie odmiennego od pierwotnego celu.
-</p>
-<p>
-Wiêc szuka³em sposobu, aby temu zapobiec. Metoda, któr± wymy¶li³em,
-nazywa siê „copyleft”. Nazywa siê „copyleft”,
-bo to tak jakby wzi±æ prawo autorskie [ang. copyright] i wywróciæ
-je na drug± stronê. <i>[¶miech]</i>
-Z prawnego punktu widzenia copyleft dzia³a w oparciu o prawo
-autorskie. Wykorzystujemy istniej±ce prawo autorskie, ale do osi±gniêcia
-zupe³nie odmiennego celu. Oto co robimy. Mówimy: „Ten program jest
-objêty prawem autorskim”. Oczywi¶cie domy¶lnie oznacza to, ¿e nie
-wolno go kopiowaæ, rozpowszechniaæ, ani modyfikowaæ. Ale potem mówimy:
-„Wolno wam rozpowszechniaæ jego kopie. Wolno wam go modyfikowaæ.
-Wolno wam rozpowszechniaæ wersje zmodyfikowane i poszerzone.
-Zmieniaæ go jak tylko siê wam podoba”.
-</p>
-<p>
-Jest jednak pewien warunek. I jest on, oczywi¶cie, powodem, dla którego
-to wszystko robimy, aby móc go tam wstawiæ. Warunek mówi:
-rozpowszechniaj±c kiedykolwiek co¶ zawieraj±cego jakikolwiek kawa³ek
-tego programu, musicie rozpowszechniaæ ca³o¶æ na tych samych zasadach,
-ni mniej, ni wiêcej. Mo¿ecie wiêc zmieniæ program i rozpowszechniaæ jego
-zmodyfikowan± wersjê, ale gdy to robicie, ludzie otrzymuj±cy od was
-program musz± dostaæ tak± sam± wolno¶æ, jak± wy dostali¶cie od nas.
-I nie tylko wobec czê¶ci programu — tych, które
-skopiowali¶cie od nas — ale tak¿e wobec reszty, któr±
-od was dostali. Ca³o¶æ programu musi byæ dla nich wolnym oprogramowaniem.
-</p>
-<p>
-Wolno¶ci do modyfikowania i rozpowszechniania tego programu staj± siê
-niezbywalnymi prawami — co jest koncepcj± z Deklaracji
-Niepodleg³o¶ci. Prawami, wobec których dbamy o to, aby nikt ich wam
-nie odebra³. Oczywi¶cie, konkretna licencja, która realizuje ideê copyleft
-to GNU GPL, kontrowersyjna licencja, poniewa¿ rzeczywi¶cie posiada si³ê,
-aby powiedzieæ „nie” ludziom, którzy byliby paso¿ytami
-¿eruj±cymi na naszej spo³eczno¶ci.
-</p>
-<p>
-Jest mnóstwo ludzi, którzy nie doceniaj± idea³ów wolno¶ci. Chêtnie
-wziêliby rezultaty naszej pracy i wykorzystali je do uzyskania
-przewagi w rozpowszechnianiu niewolnego oprogramowania oraz
-zachêcaniu ludzi do wyzbycia siê w³asnej wolno¶ci. A rezultatem
-by³oby — no wiecie, je¶li na to ludziom pozwolimy —
-¿e rozwijaliby¶my te wolne programy i ca³y czas musieliby¶my
-konkurowaæ z ulepszonymi wersjami naszego w³asnego oprogramowania.
-A to nie jest fajne.
-</p>
-<p>
-I mnóstwo ludzi równie¿ ma poczucie — no wiecie, chcê bez przymusu
-po¶wiêciæ mój czas, aby wnie¶æ wk³ad do spo³eczno¶ci, ale dlaczego
-mia³bym go po¶wiêcaæ, aby wnie¶æ wk³ad na rzecz tamtej firmy, na rzecz
-ulepszania jej objêtego restrykcyjn± licencj± programu? Wiecie,
-niektórzy mog± nawet s±dziæ, ¿e to nic z³ego, ale chc±, ¿eby im za to
-zap³acono. Osobi¶cie wola³bym wcale tego nie robiæ.
-</p>
-<p>
-Jednak obie te grupy — zarówno tacy jak ja, którzy mówi±:
-„Nie chcê pomagaæ temu objêtemu restrykcyjn± licencj± programowi
-rozpowszechniæ siê w spo³eczeñstwie” oraz ci, którzy mówi±:
-„Pewnie, mogê dla nich pracowaæ, ale lepiej ¿eby mi
-zap³acili” — obie grupy maj± dobry powód,
-aby korzystaæ z GNU GPL. Bo mówi ona firmie: „Nie mo¿ecie
-po prostu wzi±æ sobie wyników mojej pracy i rozpowszechniaæ ich
-bez wolno¶ci”. Tymczasem licencje niezawieraj±ce copyleft,
-takie jak licencja systemu X, umo¿liwiaj± to.
-</p>
-<p>
-Wiêc to jest wielka ró¿nica pomiêdzy dwoma kategoriami wolnego
-oprogramowania — pod wzglêdem licencji. S± programy objête
-przez copyleft, w przypadku których licencja chroni wolno¶ci
-oprogramowania dla ka¿dego u¿ytkownika. I s± programy nie objête
-przez copyleft, w przypadku których dozwolone s± wersje niewolne.
-Kto¶ <strong>mo¿e</strong> wzi±æ te programy i odrzeæ je z wolno¶ci.
-Mo¿ecie dostaæ taki program w wersji niewolnej.
-</p>
-<p>
-A ten problem obecnie istnieje. Nadal istniej± niewolne wersje systemu X
-wykorzystywane w naszych wolnych systemach operacyjnych. Jest nawet
-sprzêt, który nie jest tak naprawdê obs³ugiwany za wyj±tkiem niewolnych
-wersji X. To dla naszej spo³eczno¶ci ogromny problem. Tak czy inaczej
-nie powiedzia³bym, ¿e system X to co¶ z³ego. Powiedzia³bym, ¿e
-jego autorzy nie zrobili najlepszej z mo¿liwych rzeczy.
-Ale <strong>wydali</strong> wiele programów, które wszyscy mogli¶my
-wykorzystaæ.
-</p>
-<p>
-Wiecie, jest du¿a ró¿nica pomiêdzy niedoskona³o¶ci± i z³em. Jest wiele
-odcieni dobrego i z³ego. Musimy oprzeæ siê pokusie mówienia, ¿e je¶li
-nie zrobi³e¶ absolutnie najlepszej z mo¿liwych rzeczy, to nie zrobi³e¶
-niczego dobrego. No wiecie, autorzy systemu X wnie¶li du¿y wk³ad do
-naszej spo³eczno¶ci. Ale mogli zrobiæ co¶ lepszego. Mogli obj±æ czê¶ci
-programu licencj± typu copyleft i zapobiec rozpowszechnianiu przez
-innych wersji odrzucaj±cych wolno¶æ.
-</p>
-<p>
-Fakt, ¿e GNU GPL broni waszej wolno¶ci, u¿ywa prawa autorskiego, ¿eby
-jej broniæ, to oczywi¶cie powód, dla którego Microsoft j± obecnie
-atakuje. Bo Microsoft naprawdê chcia³by móc wzi±æ ca³y kod, który
-napisali¶my i wsadziæ go do objêtych restrykcyjnymi licencjami
-programów, zleciæ komu¶ wykonanie paru ulepszeñ, albo nawet niezgodnych
-zmian — to wszystko, czego potrzebuj±. <i>[¶miech]</i>
-</p>
-<p>
-Dziêki przewadze marketingowej Microsoft nie musi tych programów
-ulepszaæ, ¿eby ich wersje wypar³y nasze. Musz± tylko sprawiæ, aby by³y
-inne i niezgodne. A potem wrzuciæ to wszystkim na komputery. Tak wiêc
-oni naprawdê nie lubi± GNU GPL. Bo GNU GPL nie pozwala im tego
-zrobiæ. Nie pozwala na „przyjêcie i rozszerzenie”
-[ang. „embrace, extend (and extinguish)” —
-taktyka Microsoftu]. Mówi ona, ¿e je¶li chcecie wykorzystaæ
-w swoich programach nasz kod, to mo¿ecie to zrobiæ. Ale
-musicie siê równie¿ dzieliæ, dzieliæ w taki sam sposób. Musicie
-pozwoliæ nam na dzielenie siê zmianami, które wprowadzicie.
-Jest to wiêc dwukierunkowa wspó³praca, czyli prawdziwa wspó³praca.
-</p>
-<p>
-Wiele firm — nawet du¿ych, takich jak IBM i HP, jest sk³onnych
-korzystaæ z naszych programów na tych zasadach. IBM i HP
-wnosz± do oprogramowania GNU wa¿ne ulepszenia. I tworz± inne wolne
-oprogramowanie. Jednak Microsoft nie chce tego robiæ, wiêc og³asza, ¿e
-dla firm GPL jest po prostu nie do przyjêcia. No tak, je¶li do firm
-nie zalicza³yby siê IBM, HP i Sun, to mo¿e mieliby racjê.
-<i>[¶miech]</i> Wiêcej na ten temat pó¼niej.
-</p>
-<p>
-Powinienem dokoñczyæ opowie¶æ historyczn±. W 1984 zaczynali¶my
-dzia³alno¶æ nie tylko po to, aby napisaæ trochê wolnego oprogramowania,
-ale ¿eby zrobiæ co¶ du¿o bardziej spójnego: stworzyæ sk³adaj±cy siê
-wy³±cznie z wolnego oprogramowania system operacyjny. Oznacza³o to, ¿e
-musieli¶my pisaæ kawa³ek za kawa³kiem. Oczywi¶cie zawsze szukali¶my dróg
-na skróty. Praca do wykonania by³a tak wielka, ¿e ludzie twierdzili, i¿
-nigdy nam siê nie uda jej skoñczyæ. Ja uwa¿a³em, ¿e istnieje co najmniej
-ma³a szansa, ¿e uda nam siê doprowadziæ to do koñca, ale oczywi¶cie
-warto jest szukaæ dróg na skróty. Wiêc ci±gle rozgl±dali¶my siê
-dooko³a. Czy jest jaki¶ program, który napisa³ kto¶ inny i który
-daliby¶my radê dostosowaæ, wetkn±æ tutaj, aby nie trzeba by³o pisaæ go
-od nowa? Na przyk³ad system okien X. To prawda, ¿e nie by³ objêty przez
-copyleft, ale by³ wolnym oprogramowaniem, wiêc mogli¶my go wykorzystaæ.
-</p>
-<p>
-Od samego pocz±tku chcia³em w³±czyæ do GNU system okien. Napisa³em kilka
-takich systemów na MIT zanim zacz±³em pracowaæ nad GNU. Wiêc pomimo
-tego, ¿e w 1984 Unix nie mia³ systemu okien, zdecydowa³em, ¿e GNU
-bêdzie go mia³o. Ale nigdy nie napisali¶my systemu okien GNU, bo
-pojawi³ siê X. A ja powiedzia³em: „Super! Jedno wielkie
-zadanie, którego nie musimy wykonywaæ. Skorzystamy z X”.
-Wiêc w zasadzie powiedzia³em: „We¼my X i do³±czmy go
-do systemu GNU. A potem dopasujemy inne czê¶ci GNU, ¿eby z nim
-wspó³pracowa³y, gdy bêdzie potrzeba”. Znale¼li¶my równie¿ inne
-oprogramowanie napisane przez innych ludzi, takie jak program do sk³adu
-tekstu TeX i trochê bibliotek z Berkeley. Istnia³ wtedy
-Berkeley Unix, ale nie by³ wolnym oprogramowaniem. Kod bibliotek
-pochodzi³ na pocz±tku od innej grupy z Berkeley, zajmuj±cej siê
-badaniami nad obliczeniami zmiennoprzecinkowymi. Wiêc wziêli¶my te
-kawa³ki i dopasowali¶my do naszego systemu.
-</p>
-<p>
-W pa¼dzierniku 1985 za³o¿yli¶my Free Software Foundation. Zwróæcie
-proszê uwagê, ¿e projekt GNU by³ pierwszy. FSF powsta³a potem, niemal
-dwa lata po og³oszeniu Projektu. A FSF to wy³±czona z obowi±zku
-p³acenia podatków organizacja charytatywna, która zbiera fundusze
-na promowanie wolno¶ci dzielenia siê oprogramowaniem i jego
-modyfikowania. Natomiast w latach 80. jedn± z g³ównych
-rzeczy, na które przeznaczali¶my pieni±dze, by³o zatrudnianie ludzi,
-aby pisali kawa³ki GNU. W ten sposób zosta³y napisane najwa¿niejsze
-programy, takie jak pow³oka i biblioteka C, podobnie jak czê¶ci
-innych programów. W ten sposób zosta³ napisany program tar,
-który jest bardzo wa¿ny, chocia¿ niezbyt fascynuj±cy <i>[¶miech]</i>.
-Wydaje mi siê, ¿e w ten sposób zosta³ napisany GNU grep. I tak
-zbli¿ali¶my siê do naszego celu.
-</p>
-<p>
-Do roku 1991 brakowa³o tylko jednej wa¿nej czê¶ci, a by³o to
-j±dro. Dlaczego odk³ada³em w czasie pisanie j±dra? Czê¶ciowo dlatego, ¿e
-kolejno¶æ pisania poszczególnych rzeczy nie gra roli, przynajmniej pod
-wzglêdem technicznym. I tak trzeba napisaæ je wszystkie. Czê¶ciowo
-równie¿ dlatego, ¿e mia³em nadziejê, i¿ znajdziemy rozpoczête j±dro
-gdzie¶ indziej. I tak siê sta³o. Znale¼li¶my Mach, które by³o rozwijane
-na uniwersytecie Carnegie Mellon. I nie by³o to ca³e j±dro; by³a to
-dolna po³owa j±dra. Musieli¶my wiêc napisaæ górn± po³owê, ale my¶la³em,
-no wiecie, rzeczy takie jak system plików, kod sieciowy, i tak
-dalej. Jednak dzia³aj±c na Machu dzia³aj± one w zasadzie jako programy
-poziomu u¿ytkownika, co powinno uczyniæ je ³atwiejszymi do debugowania.
-Mo¿na je debugowaæ dzia³aj±cym w tym samym czasie prawdziwym
-debuggerem poziomu ¼ród³owego. My¶la³em wiêc, ¿e w ten sposób
-uda nam siê napisaæ te wy¿sze partie j±dra w krótkim czasie. Nie uda³o siê.
-Te asynchroniczne, wielow±tkowe procesy, wysy³aj±ce do siebie
-komunikaty, okaza³y siê byæ bardzo trudne do debugowania. A system
-oparty na Machu, którego u¿ywali¶my do ich ³adowania, mia³ koszmarne
-narzêdzia do debugowania i by³ zawodny, do tego by³o z nim
-wiele innych problemów. Doprowadzenie j±dra GNU do dzia³ania zajê³o
-nam d³ugie lata.
-</p>
-<p>
-Na szczê¶cie jednak nasza spo³eczno¶æ nie musia³a czekaæ na j±dro
-GNU. Poniewa¿ w 1991 Linus Torvalds stworzy³ inne wolne j±dro nazwane
-Linux. Wykorzysta³ on starodawny, monolityczny projekt i okaza³o
-siê, ¿e jego j±dro zaczê³o dzia³aæ znacznie szybciej ni¿ nasze. Wiêc
-mo¿e to jest jeden z b³êdów, które pope³ni³em: decyzja projektowa.
-Tak czy inaczej na pocz±tku nie wiedzieli¶my nic o Linuksie, bo nigdy
-siê z nami nie skontaktowa³, aby o nim porozmawiaæ. Chocia¿
-wiedzia³ o Projekcie GNU. Jednak og³osi³ informacjê o nim
-innym ludziom w innych miejscach sieci. I wtedy inni ludzie
-wykonali robotê ³±czenia Linuksa z reszt± systemu GNU w celu
-stworzenia kompletnego wolnego systemu operacyjnego. W swej
-istocie kombinacji GNU i Linuksa.
-</p>
-<p>
-Jednak nie zdawali sobie sprawy, ¿e w³a¶nie to robili. Wiecie, oni
-mówili: „Mamy j±dro — popatrzmy dooko³a i zobaczmy.
-jakie inne kawa³ki da siê znale¼æ i do niego do³±czyæ”.
-Wiêc patrzyli dooko³a — i oto okaza³o siê, ¿e wszystko,
-czego potrzebowali, jest ju¿ dostêpne. „Co za szczê¶cie”,
-powiedzieli. <i>[¶miech]</i> „Wszystko ju¿ gotowe. Da siê znale¼æ
-wszystko, czego potrzebujemy. We¼my po prostu wszystkie te poszczególne
-czê¶ci, z³ó¿my do kupy i bêdziemy mieli system”.
-</p>
-<p>
-Nie wiedzieli, ¿e wiêkszo¶æ rzeczy, które znale¼li by³o kawa³kami
-systemu GNU. Nie zdawali sobie wiêc sprawy, ¿e dopasowywali Linuksa
-do luki w systemie GNU. My¶leli, ¿e bior± Linuksa i robi±
-z niego system. Wiêc nazwali go systemem Linux.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-<i>[niewyra¼ne]</i>
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN:</strong>
-Nie s³yszê — co?
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE:</strong>
-<i>[niewyra¼ne]</i>
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN:</strong>
-Có¿, to po prostu nie — no wiesz, to margines.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE:</strong>
-Ale to wiêcej szczê¶cia ni¿ znalezienie X i Macha?
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Racja. Ró¿nica polega na tym, ¿e autorzy X i Macha nie mieli na
-celu stworzenia kompletnego wolnego systemu operacyjnego. Tylko my
-mieli¶my taki cel. I to nasza ogromna praca sprawi³a, ¿e system
-istnieje. W rzeczywisto¶ci stworzyli¶my wiêksz± czê¶æ systemu ni¿
-jakikolwiek inny projekt. Nieprzypadkowo, bo ci ludzie — napisali
-u¿yteczne czê¶ci systemu. Ale nie zrobili tego, bo chcieli, ¿eby system
-zosta³ ukoñczony. Mieli inne powody.
-</p>
-<p>
-Autorzy systemu X — wydawa³o im siê, ¿e stworzenie sieciowego
-systemu okien by³oby niez³ym projektem, i by³o nim. I okaza³o
-siê, ¿e pomog³o to nam zrobiæ dobry wolny system operacyjny. Ale oni
-nie tego chcieli. Nawet o tym nie my¶leli. To by³ przypadek.
-Przypadkowa korzy¶æ. Oczywi¶cie nie twierdzê, ¿e to, co zrobili,
-by³o z³e. Przeprowadzili du¿y projekt zwi±zany z wolnym
-oprogramowaniem. To dobra rzecz. Ale nie posiadali tej ostatecznej
-wizji. Wizja by³a w projekcie GNU.
-</p>
-<p>
-Wiêc to my jeste¶my tymi, którzy — ka¿dy najmniejszy kawa³ek,
-którego nie zrobi³ nikt inny, zrobili¶my my. Bo wiedzieli¶my, ¿e
-bez tego nie bêdziemy mieli kompletnego systemu. Nawet je¶li by³o
-to zupe³nie nudne i nieromantyczne, jak tar lub mv. <i>[¶miech]</i>
-Zrobili¶my to. Lub ld, wiecie, nie ma nic ekscytuj±cego w ld —
-ale ja taki napisa³em. <i>[¶miech]</i>
-I w³o¿y³em du¿o wysi³ku w to, ¿eby w minimalnym stopniu
-korzysta³ z operacji we/wy na dysku, tak aby by³ szybszy i radzi³
-sobie z wiêkszymi programami. Ale wiecie, lubiê dobrze wykonaæ
-swoj± pracê. Lubiê w jej trakcie ulepszaæ w programie ró¿ne
-rzeczy. Ale nie napisa³em go dlatego, ¿e mia³em doskona³e pomys³y
-na lepszy ld. Napisa³em go, bo potrzebowali¶my jego wolnej wersji.
-I nie mogli¶my oczekiwaæ, ¿e kto¶ inny to zrobi. Wiêc my
-musieli¶my to zrobiæ, albo znale¼æ kogo¶, ¿eby to zrobi³ dla nas.
-</p>
-<p>
-Wiêc pomimo tego, ¿e do dzisiaj tysi±ce ludzi z ró¿nych projektów
-wnios³o wk³ad w ten system, to istnieje jeden projekt, dziêki
-któremu system istnieje, a jest to Projekt GNU. On w zasadzie
-<strong>jest</strong> Systemem GNU, z innymi rzeczami dodanymi
-od tamtej pory.
-</p>
-<p>
-Wiêc zwyczaj nazywania tego systemu Linuksem to dla Projektu GNU du¿y
-cios, bo zazwyczaj nie docenia siê tego, co zrobili¶my. Uwa¿am, ¿e Linux,
-czyli j±dro, jest bardzo u¿ytecznym kawa³kiem wolnego oprogramowania
-i mam do powiedzenia na jego temat same dobre rzeczy. Chocia¿, tak
-naprawdê mogê znale¼æ parê z³ych rzeczy na jego temat. <i>[¶miech]</i>
-Ale w zasadzie mam do powiedzenia na jego temat dobre rzeczy.
-Jednak zwyczaj nazywania systemu GNU „Linuksem” jest
-po prostu b³êdny. Chcia³bym was prosiæ o odrobinê wysi³ku
-i nazywanie tego systemu GNU/Linuksem, aby pomóc nam w ten
-sposób uzyskaæ nale¿ne uznanie.
-</p>
+kolejnego egzemplarza zawsze bÄdzie pochÅaniaÄ dodatkowe dobra.</p>
+
+<p>Jednak w przypadku oprogramowania nie jest to prawdÄ
. Każdy może
+wykonaÄ nowÄ
kopiÄ. A zrobienie tego jest zadaniem niemal
+trywialnym. Nie wymaga to żadnych dóbr prócz odrobiny
+elektrycznoÅci. WiÄc nie ma tu czego oszczÄdzaÄ, nie ma żadnego
dobra,
+które można by wykorzystaÄ lepiej poprzez ustanowienie tego finansowego
+czynnika zniechÄcajÄ
cego do korzystania z programów. Ludzie
czÄsto
+biorÄ
ekonomiczne, wyniki ekonomicznego rozumowania oparte
+na przesÅankach nijak majÄ
cych siÄ do oprogramowania
+i próbujÄ
przenieÅÄ je z innych dziedzin życia, dla których te
+przesÅanki mogÄ
byÄ prawdziwe, a wnioski prawidÅowe. Po prostu
+biorÄ
te wnioski i zakÅadajÄ
, że sÄ
prawdziwe także dla
+oprogramowania, tymczasem caÅe rozumowanie w przypadku oprogramowania
+jest oparte na niczym. PrzesÅanki nie dziaÅajÄ
. To bardzo ważne, by
+zwracaÄ uwagÄ, w jaki sposób dochodzi siÄ do wniosków,
+w oparciu o jakie przesÅanki, aby zrozumieÄ kiedy mogÄ
byÄ one
+prawidÅowe. ByÅa to wiÄc WolnoÅÄ 2, wolnoÅÄ do pomagania swoim
+bliźnim.</p>
+
+<p>WolnoÅÄ 3 pozwala na wspieranie rozwoju wÅasnej spoÅecznoÅci
+poprzez publikowanie ulepszonych wersji programów. Ludzie mówili mi:
+„JeÅli oprogramowanie bÄdzie darmowe [<em>free</em>], to nikt
+za pracÄ nad nim nie bÄdzie dostawaÄ pieniÄdzy,
wiÄc dlaczego
+ktokolwiek miaÅby to robiÄ?”. OczywiÅcie nie rozróżniali oni dwóch
+znaczeÅ sÅowa „free” [<em>ang. darmowy, wolny</em>],
+wiÄc ich rozumowanie byÅo oparte na nieporozumieniu. Ale tak
+czy inaczej, taka byÅa ich teoria. Dzisiaj możemy porównaÄ tÄ teoriÄ
+z empiriÄ
i okazuje siÄ, że setkom ludzi pÅaci siÄ
+za pracÄ nad wolnym oprogramowaniem, a ponad 100.000 robi to
+jako wolontariusze. Mnóstwo ludzi pracuje nad wolnym oprogramowaniem,
+z różnych powodów.</p>
+
+<p>Gdy po raz pierwszy wydaÅem edytor GNU Emacs – pierwszy
+kawaÅek systemu GNU, którego ludzie rzeczywiÅcie chcieli
używaÄ –
+i gdy pojawili siÄ użytkownicy, to po niedÅugim czasie otrzymaÅem
+wiadomoÅÄ: „Wydaje mi siÄ, że znalazÅem bÅÄ
d w kodzie
+źródÅowym, a oto poprawka”. DostaÅem także kolejnÄ
wiadomoÅÄ:
+„Oto kod dodajÄ
cy nowÄ
funkcjÄ”. I kolejna poprawka
+do bÅÄdu. I kolejna nowa funkcja. I kolejna, i kolejna,
+i kolejna, aż zaczÄÅy napÅywaÄ do mnie tak szybko, że samo
+ich wykorzystywanie staÅo siÄ ciÄżkÄ
pracÄ
. Microsoft nie ma tego
+problemu. <i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p>W koÅcu ludzie dostrzegli ten fenomen. Wiecie, w latach 80. wielu
+z nas myÅlaÅo, że byÄ może wolne oprogramowanie nie bÄdzie tak
+dobre jak niewolne, bo nie bÄdziemy mieli tak samo dużo pieniÄdzy
+na pÅacenie ludziom. OczywiÅcie, osoby takie jak ja, które ceniÄ
+wolnoÅÄ i wartoÅci spoÅeczne, mówiÅy: „Cóż, i tak
bÄdziemy
+korzystaÄ z wolnego oprogramowania”. Warto jest poÅwiÄciÄ
trochÄ
+niezbyt istotnej technicznej wygody dla wolnoÅci. Ale to, co ludzie
+zaczÄli dostrzegaÄ okoÅo roku 1990, to byÅ fakt, że nasze
+oprogramowanie jest tak naprawdÄ lepsze. ByÅo potÄżniejsze i bardziej
+niezawodne od alternatywnych programów objÄtych restrykcyjnymi
+licencjami.</p>
+
+<p>Na poczÄ
tku lat 90. ktoÅ wymyÅliÅ jak przeprowadzaÄ naukowe
pomiary
+niezawodnoÅci oprogramowania. Oto co zrobiÅ. WziÄ
Å parÄ zbiorów
+porównywalnych programów, które wykonywaÅy te same zadania –
+dokÅadnie te same zadania – w różnych
+systemach. Ponieważ istniaÅy pewne podstawowe uniksowe
+narzÄdzia. A zadania, które wykonywaÅy, no wiecie, to byÅo wszystko,
+mniej wiÄcej, imitowanie tej samej rzeczy, albo byÅy zgodne ze
+standardami POSIX, wiÄc byÅy takie same w zakresie wykonywanych
+zadaÅ, ale byÅy utrzymywane przez innych ludzi i osobno
+napisane. Kod byÅ inny. WiÄc oni powiedzieli, OK, weźmiemy te programy
+i zaÅadujemy do nich losowe dane, i zmierzymy jak czÄsto
bÄdÄ
+siÄ wywalaÄ albo zawieszaÄ. No wiÄc to zmierzyli
+i najbardziej niezawodnym zbiorem programów okazaÅy siÄ programy
+GNU. Wszystkie komercyjne odpowiedniki objÄte restrykcyjnymi licencjami byÅy
+bardziej zawodne. WiÄc on to opublikowaÅ i przedstawiÅ wszystkim
+programistom, i parÄ lat później wykonaÅ ten sam eksperyment
+z najnowszymi wersjami, i wyniki byÅy takie same. Wersje GNU byÅy
+najbardziej niezawodne. Ludzie – wiecie, istniejÄ
kliniki
+onkologiczne oraz stacje pogotowia ratunkowego, które korzystajÄ
+z systemu GNU, bo jest taki niezawodny, a niezawodnoÅÄ jest
+dla nich bardzo ważna.</p>
+
+<p>W każdym bÄ
dź razie, jest nawet grupa ludzi, którzy skupiajÄ
siÄ
+na tej konkretnej korzyÅci podajÄ
c powód, gÅówny powód, dla którego
+użytkownicy powinni móc robiÄ wszystkie te rzeczy i mieÄ te
+wolnoÅci. JeÅli mnie sÅuchaliÅcie, to zauważyliÅcie, widzieliÅcie,
+że ja, mówiÄ
c w imieniu ruchu wolnego oprogramowania, opowiadam o
+kwestiach etycznych i o spoÅeczeÅstwie, w którym chcemy mieszkaÄ,
+o tym, co tworzy dobre spoÅeczeÅstwo, a także o praktycznych,
+materialnych korzyÅciach. Obie te rzeczy sÄ
ważne. Oto ruch wolnego
+oprogramowania.</p>
+
+<p>Ta druga grupa ludzi – nazywajÄ
ca siÄ ruchem open source
+[<em>open source movement, ruch na rzecz oprogramowania o otwartych
+źródÅach</em>] – oni mówiÄ
tylko o praktycznych
+korzyÅciach. ZaprzeczajÄ
, jakoby byÅa to kwestia zasad. ZaprzeczajÄ
,
+że ludziom należy siÄ wolnoÅÄ dzielenia siÄ z bliźnimi
+i sprawdzania, co robiÄ
programy, oraz zmieniania tego, jeÅli im
+siÄ nie podoba. MówiÄ
oni jednak, że zezwalanie na to jest
+użyteczne. WiÄc chodzÄ
po firmach i mówiÄ
: „Wiecie,
+prawdopodobnie możecie zarabiaÄ wiÄcej pieniÄdzy, jeÅli pozwolicie ludziom
+to robiÄ”. WiÄc, jak widzicie, do pewnego stopnia prowadzÄ
oni
+ludzi w tym samym kierunku, ale z zupeÅnie innych,
+w podstawowym stopniu innych, przesÅanek filozoficznych.</p>
+
+<p>Ponieważ w najgÅÄbszej spoÅród wszystkich kwestii, kwestii
etycznej,
+oba ruchy nie zgadzajÄ
siÄ ze sobÄ
. My z ruchu wolnego oprogramowania
+mówimy: „NależÄ
wam siÄ te wolnoÅci. Nikt nie powinien was
+powstrzymywaÄ przed robieniem tych rzeczy”. Ruch open source mówi:
+„Tak, mogÄ
was powstrzymaÄ, jeÅli chcecie, ale postaramy siÄ ich
+przekonaÄ, aby raczyli pozwoliÄ wam robiÄ te rzeczy”. Cóż, oni
+wnieÅli wkÅad – przekonali pewnÄ
iloÅÄ firm
do wypuszczenia
+znaczÄ
cych kawaÅków oprogramowania w postaci wolnych programów,
+na rzecz naszej spoÅecznoÅci. WiÄc oni, czyli ruch open
+source, wnieÅli znaczny wkÅad do naszej spoÅecznoÅci. Tak
+wiÄc pracujemy razem nad projektami praktycznymi. Jednak pod
+wzglÄdem filozoficznym bardzo siÄ nie zgadzamy.</p>
+
+<p>Niestety, to ruch open source dostaje najwiÄksze wsparcie od firm,
+wiÄc wiÄkszoÅÄ artykuÅów dotyczÄ
cych naszej pracy opisuje jÄ
jako
open
+source i mnóstwo ludzi, bez zÅych intencji, myÅli,
że wszyscy
+jesteÅmy czÄÅciÄ
ruchu open source. Dlatego wÅaÅnie mówiÄ o tej
+różnicy. ChcÄ, abyÅcie zdawali sobie sprawÄ, że ruch wolnego
+oprogramowania, który powoÅaÅ naszÄ
spoÅecznoÅÄ do życia
+i stworzyÅ wolny system operacyjny, nadal istnieje –
+i caÅy czas gÅosimy tÄ etycznÄ
filozofiÄ. ChcÄ, żebyÅcie to
wiedzieli,
+aby bezwiednie nie wprowadzaÄ innych w bÅÄ
d.</p>
+
+<p>Ale także dlatego, żebyÅcie mogli pomyÅleÄ o tym, gdzie sami
należycie.</p>
+
+<p>No wiecie, to, który ruch popieracie, to wasza sprawa. Możecie siÄ
zgadzaÄ
+z ruchami wolnego oprogramowania i moimi poglÄ
dami. Możecie siÄ
+zgadzaÄ z ruchem open source. Możecie siÄ z oboma nie zgadzaÄ. To
+wy decydujecie o waszej postawie wobec tych politycznych kwestii.</p>
+
+<p>Ale jeÅli zgadzacie siÄ z ruchem wolnego
+oprogramowania – jeÅli rozumiecie, że chodzi tu o to,
+aby ludzie, których życie jest kontrolowane i kierowane przez tÄ
+decyzjÄ, mieli coÅ w jej sprawie do powiedzenia – to
+mam nadziejÄ, że powiecie, iż zgadzacie siÄ z ruchem wolnego
+oprogramowania, a jednÄ
z rzeczy, które możecie zrobiÄ,
+aby to pokazaÄ, jest używanie terminu wolne oprogramowanie i po
+prostu zwracanie uwagi ludzi na to, że istniejemy.</p>
+
+<p>Tak wiÄc WolnoÅÄ 3 jest bardzo ważna zarówno pod wzglÄdem
+praktycznym, jak i psychospoÅecznym. JeÅli nie macie tej wolnoÅci,
+powoduje to praktyczne, materialne szkody, bo nie nastÄpuje wspomniany
+rozwój spoÅecznoÅci i nie tworzymy potÄżnego, niezawodnego
+oprogramowania. Ale powoduje również szkody psychospoÅeczne, które
majÄ
+wpÅyw na ducha naukowej wspóÅpracy – ideÄ, która mówi,
+że pracujemy razem na rzecz rozwoju ludzkiej wiedzy. Zrozumcie,
+postÄp naukowy zależy gÅównie od tego, że ludzie mogÄ
razem
+pracowaÄ. Tymczasem w dzisiejszych czasach widzi siÄ poszczególne maÅe
+grupy naukowców, które zachowujÄ
siÄ jakby to byÅa wojna ze wszystkimi
+innymi bandami naukowców i inżynierów. A jeÅli oni nie bÄdÄ
siÄ ze
+sobÄ
dzieliÄ, to nie bÄdÄ
czyniÄ postÄpów.</p>
+
+<p>To sÄ
trzy wolnoÅci, które odróżniajÄ
wolne oprogramowanie
od typowych
+programów. WolnoÅÄ 1 to wolnoÅÄ pozwalajÄ
ca na uÅatwianie sobie
życia
+przez wprowadzanie zmian do programu, aby dostosowaÄ go
+do swoich potrzeb. WolnoÅÄ 2 to wolnoÅÄ do pomagania swoim
bliźnim
+przez dystrybucjÄ kopii. Natomiast WolnoÅÄ 3 pozwala na wspieranie
+rozwoju wÅasnej spoÅecznoÅci poprzez wprowadzanie zmian
+i publikowanie ich, tak aby inni mogli z nich
+skorzystaÄ. JeÅli macie wszystkie te wolnoÅci, to ten program jest dla was
+wolnym oprogramowaniem. Dlaczego definiujÄ to w ten sposób,
+z punktu widzenia konkretnego użytkownika? Czy to jest wolne
+oprogramowanie dla ciebie? <i>[wskazuje któregoÅ ze sÅuchaczy]</i>
+Czy to jest wolne oprogramowanie dla ciebie? <i>[wskazuje innego
+sÅuchacza]</i> Tak?</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Czy możesz krótko wyjaÅniÄ różnicÄ
pomiÄdzy
+WolnoÅciami 2 i 3? <i>[niewyraźne]</i></p>
+
+<p><strong><strong><strong>: Cóż, z pewnoÅciÄ
sÄ
ze sobÄ
powiÄ
zane,
+bo jeÅli w ogóle nie masz wolnoÅci do redystrybucji, to
+z pewnoÅciÄ
nie masz wolnoÅci do dystrybucji zmodyfikowanych
+wersji, ale to osobne rzeczy.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Aha.</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: WolnoÅÄ 2 to, no wiecie, skupcie siÄ, robicie
+identycznÄ
kopiÄ i rozdajecie jÄ
znajomym, a oni mogÄ
z niej
+korzystaÄ. Albo robicie identyczne kopie i sprzedajecie je paru
+osobom, a wtedy oni mogÄ
z nich korzystaÄ.</p>
+
+<p>W WolnoÅci 3 chodzi o wprowadzanie ulepszeÅ –
+a przynajmniej wy sÄ
dzicie, że sÄ
to ulepszenia, a inni mogÄ
+siÄ z wami zgodziÄ. WiÄc tu leży różnica. A tak przy
okazji,
+jedna ważna uwaga. WolnoÅci 1 i 3 zależÄ
od dostÄpnoÅci kodu
+źródÅowego. Bo modyfikacja programu dostÄpnego tylko w formie
+binarnej jest niezwykle trudna. <i>[Åmiech]</i> Nawet maÅe modyfikacje,
+takie jak korzystanie z czterocyfrowej daty, <i>[Åmiech]</i> jeÅli nie
+macie źródeÅ. Tak wiÄc z istotnych, praktycznych powodów,
dostÄpnoÅÄ
+kodu źródÅowego jest koniecznym warunkiem, wymaganiem wolnego
+oprogramowania.</p>
+
+<p>Dlaczego wiÄc definiuje to pod kÄ
tem tego, czy jest wolnym
+oprogramowaniem <em>dla was</em>? Dlatego, że czasami ten sam program
+może byÄ wolnym oprogramowaniem dla niektórych ludzi, a niewolnym dla
+innych. Może to wyglÄ
daÄ na paradoks, wiÄc pozwólcie mi podaÄ
+przykÅad, który pokaże wam, na czym to polega. Bardzo dużym
+przykÅadem – może najwiÄkszym w historii – tego
+problemu byÅ system okien X opracowany na MIT i wydany
+na licencji, która czyniÅa go wolnym oprogramowaniem. JeÅli mieliÅcie
+wersjÄ MIT wydanÄ
na licencji MIT, to mieliÅcie WolnoÅci 1, 2
+i 3. ByÅo to dla was wolne oprogramowanie. Ale poÅród tych,
którzy
+otrzymali kopie, znajdowali siÄ różni producenci komputerów, którzy
+dostarczali systemy uniksowe i dokonywali oni zmian koniecznych
+do tego, aby X dziaÅaÅ na ich systemach. JakieÅ parÄ
tysiÄcy
+linii spoÅród setek tysiÄcy skÅadajÄ
cych siÄ na X. Potem to
+kompilowali, dokÅadali binaria do swojego systemu Unix
+i rozprowadzali pod takÄ
samÄ
restrykcyjnÄ
licencjÄ
jak resztÄ
+systemu. Potem takie kopie dostaÅo miliony ludzi. Mieli system okien X,
+ale nie mieli żadnej z tych wolnoÅci. <em>Dla nich</em> to nie
+byÅo wolne oprogramowanie.</p>
+
+<p>Tak wiÄc paradoks polegaÅ na tym, że to czy X byÅo
+wolnym oprogramowaniem zależaÅo od punktu widzenia. JeÅli ktoÅ
patrzyÅ
+z punktu widzenia grupy programistów, to powiedziaÅby:
+„RespektujÄ wszystkie te wolnoÅci. To wolne
+oprogramowanie„. JeÅli patrzyÅ z punktu widzenia użytkowników,
+powiedziaÅby: „Hmm, wiÄkszoÅÄ użytkowników nie ma tych wolnoÅci.
To
+nie jest wolne oprogramowanie”. Cóż, programiÅci X nie uważali tego
+za problem, bo ich celem w gruncie rzeczy byÅa popularnoÅÄ,
+zaspokojenie swojego ego. Chcieli osiÄ
gnÄ
Ä duży sukces
+w branży. Chcieli mieÄ poczucie, że: „Taaak, mnóstwo ludzi
+korzysta z naszego oprogramowania”. I byÅa to
+prawda. Mnóstwo ludzi korzystaÅo z ich oprogramowania, ale nie
+miaÅo wolnoÅci.</p>
+
+<p>W przypadku projektu GNU, jeÅli to samo przydarzyÅoby siÄ
+oprogramowaniu GNU, to byÅaby to porażka, bo naszym celem nie byÅo
+wyÅÄ
cznie zdobycie popularnoÅci; naszym celem byÅo przekazanie ludziom
+wolnoÅci i zachÄcanie ich do wspóÅdziaÅania, pozwolenie im
+na wspóÅdziaÅanie. PamiÄtajcie, nigdy nie zmuszajcie nikogo
+do wspóÅpracy z kimÅ innym, ale zadbajcie o to,
+aby wszyscy mogli ze sobÄ
wspólnie dziaÅaÄ, żeby każdy miaÅ
+do tego wolnoÅÄ, jeÅli tylko tego chce. JeÅli miliony ludzi
+korzystaÅoby z niewolnych wersji GNU, to wcale nie byÅby sukces. CaÅy
+projekt zostaÅby przewrotnie przeksztaÅcony w coÅ zupeÅnie odmiennego
+od pierwotnego celu.</p>
+
+<p>WiÄc szukaÅem sposobu, aby temu zapobiec. Metoda, którÄ
+wymyÅliÅem, nazywa siÄ „copyleft”. Nazywa siÄ
+„copyleft”, bo to tak jakby wziÄ
Ä prawo autorskie
+[<em>ang. copyright</em>] i wywróciÄ je na drugÄ
+stronÄ. <i>[Åmiech]</i> Z prawnego punktu widzenia copyleft dziaÅa
+w oparciu o prawo autorskie. Wykorzystujemy istniejÄ
ce prawo autorskie,
+ale do osiÄ
gniÄcia zupeÅnie odmiennego celu. Oto co robimy. Mówimy:
+„Ten program jest objÄty prawem autorskim”. OczywiÅcie domyÅlnie
+oznacza to, że nie wolno go kopiowaÄ, rozpowszechniaÄ,
+ani modyfikowaÄ. Ale potem mówimy: „Wolno wam
+rozpowszechniaÄ jego kopie. Wolno wam go modyfikowaÄ. Wolno wam
+rozpowszechniaÄ wersje zmodyfikowane i poszerzone. ZmieniaÄ go jak
+tylko siÄ wam podoba”.</p>
+
+<p>Jest jednak pewien warunek. I jest on, oczywiÅcie, powodem, dla
+którego to wszystko robimy, aby móc go tam wstawiÄ. Warunek mówi:
+rozpowszechniajÄ
c kiedykolwiek coÅ zawierajÄ
cego jakikolwiek kawaÅek tego
+programu, musicie rozpowszechniaÄ caÅoÅÄ na tych samych zasadach,
+ni mniej, ni wiÄcej. Możecie wiÄc zmieniÄ program
+i rozpowszechniaÄ jego zmodyfikowanÄ
wersjÄ, ale gdy to robicie,
+ludzie otrzymujÄ
cy od was program muszÄ
dostaÄ takÄ
samÄ
wolnoÅÄ,
jakÄ
+wy dostaliÅcie od nas. I nie tylko wobec czÄÅci
+programu – tych, które skopiowaliÅcie od nas –
+ale także wobec reszty, którÄ
od was dostali. CaÅoÅÄ programu
musi
+byÄ dla nich wolnym oprogramowaniem.</p>
+
+<p>WolnoÅci do modyfikowania i rozpowszechniania tego programu
stajÄ
+siÄ niezbywalnymi prawami – co jest koncepcjÄ
z Deklaracji
+NiepodlegÅoÅci. Prawami, wobec których dbamy o to, aby nikt ich wam nie
+odebraÅ. OczywiÅcie, konkretna licencja, która realizuje ideÄ copyleft to
+GNU GPL, kontrowersyjna licencja, ponieważ rzeczywiÅcie posiada siÅÄ,
+aby powiedzieÄ „nie” ludziom, którzy byliby pasożytami
+żerujÄ
cymi na naszej spoÅecznoÅci.</p>
+
+<p>Jest mnóstwo ludzi, którzy nie doceniajÄ
ideaÅów wolnoÅci. ChÄtnie
wziÄliby
+rezultaty naszej pracy i wykorzystali je do uzyskania przewagi
+w rozpowszechnianiu niewolnego oprogramowania oraz zachÄcaniu
+ludzi do wyzbycia siÄ wÅasnej wolnoÅci. A rezultatem
+byÅoby – no wiecie, jeÅli na to ludziom
+pozwolimy – że rozwijalibyÅmy te wolne programy i caÅy
+czas musielibyÅmy konkurowaÄ z ulepszonymi wersjami naszego wÅasnego
+oprogramowania. A to nie jest fajne.</p>
+
+<p>I mnóstwo ludzi również ma poczucie – no wiecie, chcÄ
+bez przymusu poÅwiÄciÄ mój czas, aby wnieÅÄ wkÅad
+do spoÅecznoÅci, ale dlaczego miaÅbym go poÅwiÄcaÄ,
+aby wnieÅÄ wkÅad na rzecz tamtej firmy, na rzecz ulepszania
+jej objÄtego restrykcyjnÄ
licencjÄ
programu? Wiecie, niektórzy mogÄ
nawet
+sÄ
dziÄ, że to nic zÅego, ale chcÄ
, żeby im za to
+zapÅacono. OsobiÅcie wolaÅbym wcale tego nie robiÄ.</p>
+
+<p>Jednak obie te grupy – zarówno tacy jak ja, którzy mówiÄ
:
+„Nie chcÄ pomagaÄ temu objÄtemu restrykcyjnÄ
licencjÄ
programowi
+rozpowszechniÄ siÄ w spoÅeczeÅstwie” oraz ci, którzy
mówiÄ
:
+„Pewnie, mogÄ dla nich pracowaÄ, ale lepiej żeby mi
+zapÅacili” – obie grupy majÄ
dobry powód,
+aby korzystaÄ z GNU GPL. Bo mówi ona firmie: „Nie
+możecie po prostu wziÄ
Ä sobie wyników mojej pracy
+i rozpowszechniaÄ ich bez wolnoÅci”. Tymczasem licencje
+niezawierajÄ
ce copyleft, takie jak licencja systemu X, umożliwiajÄ
to.</p>
+
+<p>WiÄc to jest wielka różnica pomiÄdzy dwoma kategoriami wolnego
+oprogramowania â pod wzglÄdem licencji. SÄ
programy objÄte przez
+copyleft, w przypadku których licencja chroni wolnoÅci oprogramowania
+dla każdego użytkownika. I sÄ
programy nie objÄte przez copyleft,
+w przypadku których dozwolone sÄ
wersje niewolne. KtoŠ<em>może</em>
+wziÄ
Ä te programy i odrzeÄ je z wolnoÅci. Możecie dostaÄ taki
+program w wersji niewolnej.</p>
+
+<p>A ten problem obecnie istnieje. Nadal istniejÄ
niewolne wersje systemu
+X wykorzystywane w naszych wolnych systemach operacyjnych. Jest nawet
+sprzÄt, który nie jest tak naprawdÄ obsÅugiwany za wyjÄ
tkiem
niewolnych
+wersji X. To dla naszej spoÅecznoÅci ogromny problem. Tak czy inaczej
+nie powiedziaÅbym, że system X to coÅ zÅego. PowiedziaÅbym,
+że jego autorzy nie zrobili najlepszej z możliwych
+rzeczy. Ale <em>wydali</em> wiele programów, które wszyscy mogliÅmy
+wykorzystaÄ.</p>
+
+<p>Wiecie, jest duża różnica pomiÄdzy niedoskonaÅoÅciÄ
i zÅem.
Jest wiele
+odcieni dobrego i zÅego. Musimy oprzeÄ siÄ pokusie mówienia,
+że jeÅli nie zrobiÅeÅ absolutnie najlepszej z możliwych rzeczy,
to
+nie zrobiÅeÅ niczego dobrego. No wiecie, autorzy systemu X wnieÅli duży
+wkÅad do naszej spoÅecznoÅci. Ale mogli zrobiÄ coÅ lepszego.
Mogli
+objÄ
Ä czÄÅci programu licencjÄ
typu copyleft i zapobiec
+rozpowszechnianiu przez innych wersji odrzucajÄ
cych wolnoÅÄ.</p>
+
+<p>Fakt, że GNU GPL broni waszej wolnoÅci, używa prawa autorskiego,
żeby
+jej broniÄ, to oczywiÅcie powód, dla którego Microsoft jÄ
obecnie
+atakuje. Bo Microsoft naprawdÄ chciaÅby móc wziÄ
Ä caÅy kod, który
+napisaliÅmy i wsadziÄ go do objÄtych restrykcyjnymi licencjami
+programów, zleciÄ komuÅ wykonanie paru ulepszeÅ, albo nawet
niezgodnych
+zmian – to wszystko, czego potrzebujÄ
. <i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p>DziÄki przewadze marketingowej Microsoft nie musi tych programów
ulepszaÄ,
+żeby ich wersje wyparÅy nasze. MuszÄ
tylko sprawiÄ, aby byÅy inne
+i niezgodne. A potem wrzuciÄ to wszystkim na komputery. Tak
+wiÄc oni naprawdÄ nie lubiÄ
GNU GPL. Bo GNU GPL nie pozwala im
+tego zrobiÄ. Nie pozwala na „przyjÄcie i rozszerzenie”
+[<em>ang. „embrace, extend (and extinguish)” –
+taktyka Microsoftu</em>]. Mówi ona, że jeÅli chcecie wykorzystaÄ
+w swoich programach nasz kod, to możecie to zrobiÄ. Ale musicie
+siÄ również dzieliÄ, dzieliÄ w taki sam sposób. Musicie pozwoliÄ
nam
+na dzielenie siÄ zmianami, które wprowadzicie. Jest to
+wiÄc dwukierunkowa wspóÅpraca, czyli prawdziwa wspóÅpraca.</p>
+
+<p>Wiele firm – nawet dużych, takich jak IBM i HP, jest
+skÅonnych korzystaÄ z naszych programów na tych zasadach. IBM
+i HP wnoszÄ
do oprogramowania GNU ważne ulepszenia. I tworzÄ
+inne wolne oprogramowanie. Jednak Microsoft nie chce tego robiÄ,
+wiÄc ogÅasza, że dla firm GPL jest po prostu nie
+do przyjÄcia. No tak, jeÅli do firm nie zaliczaÅyby siÄ IBM, HP
+i Sun, to może mieliby racjÄ. <i>[Åmiech]</i> WiÄcej na ten temat
+później.</p>
+
+<p>Powinienem dokoÅczyÄ opowieÅÄ historycznÄ
. W 1984 zaczynaliÅmy
+dziaÅalnoÅÄ nie tylko po to, aby napisaÄ trochÄ wolnego
+oprogramowania, ale żeby zrobiÄ coÅ dużo bardziej spójnego: stworzyÄ
+skÅadajÄ
cy siÄ wyÅÄ
cznie z wolnego oprogramowania system
+operacyjny. OznaczaÅo to, że musieliÅmy pisaÄ kawaÅek
+za kawaÅkiem. OczywiÅcie zawsze szukaliÅmy dróg na skróty. Praca
+do wykonania byÅa tak wielka, że ludzie twierdzili, iż nigdy nam
+siÄ nie uda jej skoÅczyÄ. Ja uważaÅem, że istnieje co najmniej maÅa
+szansa, że uda nam siÄ doprowadziÄ to do koÅca,
+ale oczywiÅcie warto jest szukaÄ dróg na skróty. WiÄc ciÄ
gle
+rozglÄ
daliÅmy siÄ dookoÅa. Czy jest jakiÅ program, który napisaÅ
ktoÅ
+inny i który dalibyÅmy radÄ dostosowaÄ, wetknÄ
Ä tutaj, aby nie
+trzeba byÅo pisaÄ go od nowa? Na przykÅad system okien X. To
+prawda, że nie byÅ objÄty przez copyleft, ale byÅ wolnym
+oprogramowaniem, wiÄc mogliÅmy go wykorzystaÄ.</p>
+
+<p>Od samego poczÄ
tku chciaÅem wÅÄ
czyÄ do GNU system okien.
NapisaÅem
+kilka takich systemów na MIT zanim zaczÄ
Åem pracowaÄ
+nad GNU. WiÄc pomimo tego, że w 1984 Unix nie miaÅ systemu
+okien, zdecydowaÅem, że GNU bÄdzie go miaÅo. Ale nigdy nie
+napisaliÅmy systemu okien GNU, bo pojawiÅ siÄ X. A ja
+powiedziaÅem: „Super! Jedno wielkie zadanie, którego nie musimy
+wykonywaÄ. Skorzystamy z X”. WiÄc w zasadzie powiedziaÅem:
+„Weźmy X i doÅÄ
czmy go do systemu GNU. A potem
+dopasujemy inne czÄÅci GNU, żeby z nim wspóÅpracowaÅy, gdy bÄdzie
+potrzeba”. ZnaleźliÅmy również inne oprogramowanie napisane przez
+innych ludzi, takie jak program do skÅadu tekstu TeX i trochÄ
+bibliotek z Berkeley. IstniaÅ wtedy Berkeley Unix, ale nie byÅ
+wolnym oprogramowaniem. Kod bibliotek pochodziÅ na poczÄ
tku
+od innej grupy z Berkeley, zajmujÄ
cej siÄ badaniami
+nad obliczeniami zmiennoprzecinkowymi. WiÄc wziÄliÅmy te kawaÅki
+i dopasowaliÅmy do naszego systemu.</p>
+
+<p>W październiku 1985 zaÅożyliÅmy Free Software Foundation.
ZwróÄcie
+proszÄ uwagÄ, że projekt GNU byÅ pierwszy. FSF powstaÅa potem, niemal
+dwa lata po ogÅoszeniu Projektu. A FSF to wyÅÄ
czona
+z obowiÄ
zku pÅacenia podatków organizacja charytatywna, która zbiera
+fundusze na promowanie wolnoÅci dzielenia siÄ oprogramowaniem
+i jego modyfikowania. Natomiast w latach 80. jednÄ
z gÅównych
+rzeczy, na które przeznaczaliÅmy pieniÄ
dze, byÅo zatrudnianie ludzi,
+aby pisali kawaÅki GNU. W ten sposób zostaÅy napisane
+najważniejsze programy, takie jak powÅoka i biblioteka C, podobnie jak
+czÄÅci innych programów. W ten sposób zostaÅ napisany program tar,
+który jest bardzo ważny, chociaż niezbyt fascynujÄ
cy <i>[Åmiech]</i>.
Wydaje
+mi siÄ, że w ten sposób zostaÅ napisany GNU grep. I tak
+zbliżaliÅmy siÄ do naszego celu.</p>
+
+<p>Do roku 1991 brakowaÅo tylko jednej ważnej czÄÅci, a byÅo to
+jÄ
dro. Dlaczego odkÅadaÅem w czasie pisanie jÄ
dra? CzÄÅciowo
dlatego,
+że kolejnoÅÄ pisania poszczególnych rzeczy nie gra roli, przynajmniej
+pod wzglÄdem technicznym. I tak trzeba napisaÄ je
+wszystkie. CzÄÅciowo również dlatego, że miaÅem nadziejÄ, iż
znajdziemy
+rozpoczÄte jÄ
dro gdzieÅ indziej. I tak siÄ staÅo. ZnaleźliÅmy Mach,
+które byÅo rozwijane na uniwersytecie Carnegie Mellon. I nie byÅo
+to caÅe jÄ
dro; byÅa to dolna poÅowa jÄ
dra. MusieliÅmy wiÄc napisaÄ
+górnÄ
poÅowÄ, ale myÅlaÅem, no wiecie, rzeczy takie jak system
plików,
+kod sieciowy, i tak dalej. Jednak dziaÅajÄ
c na Machu
dziaÅajÄ
+one w zasadzie jako programy poziomu użytkownika, co powinno uczyniÄ je
+Åatwiejszymi do debugowania. Można je debugowaÄ dziaÅajÄ
cym
w tym
+samym czasie prawdziwym debuggerem poziomu źródÅowego. MyÅlaÅem wiÄc,
+że w ten sposób uda nam siÄ napisaÄ te wyższe partie jÄ
dra
+w krótkim czasie. Nie udaÅo siÄ. Te asynchroniczne, wielowÄ
tkowe
+procesy, wysyÅajÄ
ce do siebie komunikaty, okazaÅy siÄ byÄ bardzo
trudne
+do debugowania. A system oparty na Machu, którego używaliÅmy
+do ich Åadowania, miaÅ koszmarne narzÄdzia do debugowania
+i byÅ zawodny, do tego byÅo z nim wiele innych
+problemów. Doprowadzenie jÄ
dra GNU do dziaÅania zajÄÅo nam dÅugie
lata.</p>
+
+<p>Na szczÄÅcie jednak nasza spoÅecznoÅÄ nie musiaÅa czekaÄ
+na jÄ
dro GNU. Ponieważ w 1991 Linus Torvalds stworzyŠinne wolne
+jÄ
dro nazwane Linux. WykorzystaÅ on starodawny, monolityczny projekt
+i okazaÅo siÄ, że jego jÄ
dro zaczÄÅo dziaÅaÄ znacznie
szybciej niż
+nasze. WiÄc może to jest jeden z bÅÄdów, które popeÅniÅem:
decyzja
+projektowa. Tak czy inaczej na poczÄ
tku nie wiedzieliÅmy nic o
+Linuksie, bo nigdy siÄ z nami nie skontaktowaÅ, aby o nim
+porozmawiaÄ. Chociaż wiedziaÅ o Projekcie GNU. Jednak ogÅosiÅ
+informacjÄ o nim innym ludziom w innych miejscach sieci. I wtedy
+inni ludzie wykonali robotÄ ÅÄ
czenia Linuksa z resztÄ
systemu GNU
+w celu stworzenia kompletnego wolnego systemu operacyjnego. W swej
+istocie kombinacji GNU i Linuksa.</p>
+
+<p>Jednak nie zdawali sobie sprawy, że wÅaÅnie to robili. Wiecie,
oni
+mówili: „Mamy jÄ
dro – popatrzmy dookoÅa
+i zobaczmy. jakie inne kawaÅki da siÄ znaleÅºÄ i do niego
+doÅÄ
czyÄ”. WiÄc patrzyli dookoÅa – i oto
okazaÅo
+siÄ, że wszystko, czego potrzebowali, jest już dostÄpne. „Co
+za szczÄÅcie”, powiedzieli. <i>[Åmiech]</i> „Wszystko już
+gotowe. Da siÄ znaleÅºÄ wszystko, czego potrzebujemy. Weźmy po prostu
+wszystkie te poszczególne czÄÅci, zÅóżmy do kupy i bÄdziemy
mieli
+system”.</p>
+
+<p>Nie wiedzieli, że wiÄkszoÅÄ rzeczy, które znaleźli byÅo
kawaÅkami
+systemu GNU. Nie zdawali sobie wiÄc sprawy, że dopasowywali
+Linuksa do luki w systemie GNU. MyÅleli, że biorÄ
Linuksa
+i robiÄ
z niego system. WiÄc nazwali go systemem Linux.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: <i>[niewyraźne]</i></p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Nie sÅyszÄ – co?</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: <i>[niewyraźne]</i></p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, to po prostu nie – no
wiesz,
+to margines.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Ale to wiÄcej szczÄÅcia niż znalezienie X
+i Macha?</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Racja. Różnica polega na tym,
+że autorzy X i Macha nie mieli na celu stworzenia kompletnego
+wolnego systemu operacyjnego. Tylko my mieliÅmy taki cel. I to nasza
+ogromna praca sprawiÅa, że system istnieje. W rzeczywistoÅci
+stworzyliÅmy wiÄkszÄ
czÄÅÄ systemu niż jakikolwiek inny
+projekt. Nieprzypadkowo, bo ci ludzie – napisali użyteczne
+czÄÅci systemu. Ale nie zrobili tego, bo chcieli, żeby system
+zostaÅ ukoÅczony. Mieli inne powody.</p>
+
+<p>Autorzy systemu X – wydawaÅo im siÄ, że stworzenie
+sieciowego systemu okien byÅoby niezÅym projektem, i byÅo
+nim. I okazaÅo siÄ, że pomogÅo to nam zrobiÄ dobry wolny system
+operacyjny. Ale oni nie tego chcieli. Nawet o tym nie myÅleli. To byÅ
+przypadek. Przypadkowa korzyÅÄ. OczywiÅcie nie twierdzÄ, że to, co
+zrobili, byÅo zÅe. Przeprowadzili duży projekt zwiÄ
zany z wolnym
+oprogramowaniem. To dobra rzecz. Ale nie posiadali tej ostatecznej
+wizji. Wizja byÅa w projekcie GNU.</p>
+
+<p>WiÄc to my jesteÅmy tymi, którzy – każdy najmniejszy
+kawaÅek, którego nie zrobiÅ nikt inny, zrobiliÅmy my.
Bo wiedzieliÅmy,
+że bez tego nie bÄdziemy mieli kompletnego systemu. Nawet jeÅli byÅo
to
+zupeÅnie nudne i nieromantyczne, jak <code>tar</code>
+lub <code>mv</code>. <i>[Åmiech]</i> ZrobiliÅmy to. Lub ld,
+wiecie, nie ma nic ekscytujÄ
cego w <code>ld</code> –
+ale ja taki napisaÅem. <i>[Åmiech]</i> I wÅożyÅem dużo wysiÅku
+w to, żeby w minimalnym stopniu korzystaŠz operacji we/wy
+na dysku, tak aby byÅ szybszy i radziÅ sobie z wiÄkszymi
+programami. Ale wiecie, lubiÄ dobrze wykonaÄ swojÄ
pracÄ. LubiÄ
+w jej trakcie ulepszaÄ w programie różne rzeczy. Ale nie
+napisaÅem go dlatego, że miaÅem doskonaÅe pomysÅy na lepszy
+<code>ld</code>. NapisaÅem go, bo potrzebowaliÅmy jego wolnej
+wersji. I nie mogliÅmy oczekiwaÄ, że ktoÅ inny to
+zrobi. WiÄc my musieliÅmy to zrobiÄ, albo znaleÅºÄ kogoÅ, żeby
to
+zrobiÅ dla nas.</p>
+
+<p>WiÄc pomimo tego, że do dzisiaj tysiÄ
ce ludzi z różnych
+projektów wniosÅo wkÅad w ten system, to istnieje jeden projekt,
dziÄki
+któremu system istnieje, a jest to Projekt GNU. On w zasadzie
+<em>jest</em> Systemem GNU, z innymi rzeczami dodanymi od tamtej
+pory.</p>
+
+<p>WiÄc zwyczaj nazywania tego systemu Linuksem to dla Projektu GNU duży
+cios, bo zazwyczaj nie docenia siÄ tego, co zrobiliÅmy. Uważam,
+że Linux, czyli jÄ
dro, jest bardzo użytecznym kawaÅkiem wolnego
+oprogramowania i mam do powiedzenia na jego temat same dobre
+rzeczy. Chociaż, tak naprawdÄ mogÄ znaleÅºÄ parÄ zÅych rzeczy
na jego
+temat. <i>[Åmiech]</i> Ale w zasadzie mam do powiedzenia
+na jego temat dobre rzeczy. Jednak zwyczaj nazywania systemu GNU
+„Linuksem” jest po prostu bÅÄdny. ChciaÅbym was prosiÄ o
+odrobinÄ wysiÅku i nazywanie tego systemu GNU/Linuksem, aby pomóc
+nam w ten sposób uzyskaÄ należne uznanie.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Potrzebujecie maskotki! ZaÅatwcie sobie wypchane
+zwierzÄ
tko! <i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Już mamy.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Macie?</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Mamy zwierzÄ
tko – gnu.
<i>[Åmiech]</i>
+Nieważne. WiÄc tak, jeÅli rysujecie pingwina, narysujcie obok
+gnu. <i>[Åmiech]</i> Ale zostawmy pytania na koniec. Mam jeszcze
+trochÄ do powiedzenia.</p>
+
+<p>Dlaczego tak mi na tym zależy? No wiecie, dlaczego uważam,
+że warto jest zawracaÄ wam gÅowÄ i byÄ może dawaÄ wam,
+prawdopodobnie obniżaÄ waszÄ
opiniÄ o mnie, <i>[Åmiech]</i> podnoszÄ
c
+kwestiÄ uznania zasÅug? Ponieważ niektórzy ludzie, gdy to robiÄ,
+niektórzy ludzie myÅlÄ
, że to dlatego, że chcÄ nakarmiÄ swoje
ego,
+tak? OczywiÅcie nie mówiÄ – nie proszÄ, żebyÅcie nazywali go
+„Stallmanix”, prawda? <i>[Åmiech] [aplauz]</i></p>
+
+<p>ProszÄ, żebyÅcie nazywali go GNU, bo chcÄ, żeby uznane zostaÅy
zasÅugi
+Projektu GNU. Mam konkretny powód, który sam w sobie jest dużo
+ważniejszy niż uznanie czyichkolwiek zasÅug. Bo jeÅli obecnie
+przyjrzycie siÄ naszej spoÅecznoÅci, to wiÄkszoÅÄ ludzi, którzy o niej
mówiÄ
+albo piszÄ
, nigdy nie wspominajÄ
GNU, nigdy nawet nie wspominajÄ
celów
+zwiÄ
zanych z wolnoÅciÄ
– tych politycznych
+i spoÅecznych ideaÅów. Bo miejsce, z którego siÄ wywodzÄ
to
+GNU.</p>
+
+<p>IdeaÅy zwiÄ
zane z Linuksem – filozofia jest bardzo
+odmienna. To jest w zasadzie apolityczna filozofia Linusa
+Torvaldsa. WiÄc gdy ludzie sÄ
przekonani, że caÅy system to
Linux,
+zazwyczaj myÅlÄ
: „Aha, wiÄc to wszystko musiaÅo zostaÄ
+zapoczÄ
tkowane przez Linusa Torvaldsa. To jego filozofii powinniÅmy siÄ
+dokÅadniej przyjrzeÄ”. A gdy sÅyszÄ
o filozofii GNU, to myÅlÄ
:
+„Matko, to takie idealistyczne, musi byÄ strasznie
+niepraktyczne. Jestem użytkownikiem Linuksa, a nie
+GNU”. <i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p>Co za ironia! Gdyby tylko wiedzieli! Gdyby wiedzieli, że system,
+który lubiÄ
– a czasami nawet kochajÄ
i szalejÄ
+na jego punkcie – to nasza idealistyczna, polityczna
+filozofia w zmaterializowanej postaci.</p>
+
+<p>Nadal nie musieliby siÄ z nami zgadzaÄ. Ale przynajmniej mieliby
+powód, aby traktowaÄ to poważnie, aby dokÅadnie siÄ nad tym
+zastanowiÄ, aby daÄ temu szansÄ. Zobaczyliby jak to siÄ ma do ich
+życia. Wiecie, gdyby zdali sobie sprawÄ, że: „Korzystam z systemu
+GNU. Oto filozofia GNU. DziÄki <em>tej</em> filozofii system, który tak
+lubiÄ, istnieje”, to przynajmniej traktowaliby jÄ
z dużo
wiÄkszÄ
+otwartoÅciÄ
umysÅu. Nie znaczy to, że wszyscy siÄ bÄdÄ
zgadzaÄ.
Ludzie
+myÅlÄ
różne rzeczy. To jest w porzÄ
dku. No wiecie, ludzie powinni
sami
+wyrobiÄ sobie poglÄ
dy. Ale chcÄ, aby ta filozofia skorzystaÅa
+na uznaniu jej zasÅug wobec rezultatów, jakie osiÄ
gnÄÅa.</p>
+
+<p>JeÅli przyjrzycie siÄ naszej spoÅecznoÅci, to zobaczycie,
że prawie
+wszÄdzie instytucje nazywajÄ
ten system Linuksem. No wiecie, dziennikarze
+nazywajÄ
go gÅównie Linuksem. To niewÅaÅciwe, ale tak robiÄ
. MówiÄ
tak
+przeważnie firmy, które go rozpowszechniajÄ
. Aha, i wiÄkszoÅÄ tych
+dziennikarzy, gdy piszÄ
artykuÅy, zazwyczaj nie patrzy na to
+z punktu widzenia polityki lub spoÅeczeÅstwa. Zazwyczaj rozważajÄ
+to jako kwestiÄ czysto biznesowÄ
, chodzi im mniej wiÄcej o to, które firmy
+odniosÄ
sukces, co jest dosyÄ maÅo ważne dla spoÅeczeÅstwa. A gdy
+popatrzycie na firmy, które rozpowszechniajÄ
system GNU/Linux wÅród
+ludzi, to wiÄkszoÅÄ nazywa go Linuksem. I <em>wszyscy</em> dodajÄ
+do niego niewolne oprogramowanie.</p>
+
+<p>GNU GPL mówi, że jeÅli weźmiecie kod i trochÄ kodu
z programu
+objÄtego przez GPL, i dodacie jeszcze trochÄ kodu, aby zrobiÄ
+wiÄkszy program, to caÅy ten program musi zostaÄ wydany
+na GPL. Ale moglibyÅcie doÅożyÄ osobno inne programy na tym
+samym dysku (jakimkolwiek, dysku twardym lub CD) i mogÄ
one mieÄ
+inne licencje. Uważa siÄ to za zwykÅÄ
agregacjÄ i w gruncie
rzeczy
+rozpowszechnianie dwóch programów jednoczeÅnie nie jest czymÅ, wobec czego
+mamy cokolwiek do powiedzenia. WiÄc, w rzeczywistoÅci, to nie jest
+prawda – czasami żaÅujÄ, że tak nie jest –
+że jeÅli jakaÅ firma wykorzysta program objÄty przez GPL w swoim
+produkcie, to caÅy produkt musi byÄ wolnym oprogramowaniem. To nie
+ma – nie idzie aż tak daleko – takiego zasiÄgu. To
+caÅy program. JeÅli sÄ
dwa programy, które komunikujÄ
siÄ ze sobÄ
+na pewnÄ
odlegÅoÅÄ – na przykÅad przez wysyÅanie
+do siebie komunikatów – to ogólnie rzecz biorÄ
c sÄ
+pod wzglÄdem prawnym rozdzielne. WiÄc te firmy, dodajÄ
c
+do systemu niewolne oprogramowanie, dajÄ
użytkownikom, filozoficznie
+i politycznie, bardzo zÅy sygnaÅ. MówiÄ
oni użytkownikom:
+„Używanie niewolnego oprogramowania jest w porzÄ
dku. Nawet je
+tutaj dodajemy jako bonus”.</p>
+
+<p>JeÅli popatrzycie na magazyny o korzystaniu z GNU/Linuksa, to
+wiÄkszoÅÄ z nich ma tytuÅ typu „Linux coÅ-tam
+coÅ-tam”. WiÄc zazwyczaj nazywajÄ
system Linuksem. I sÄ
+wypeÅnione reklamami niewolnego oprogramowania, które można uruchamiaÄ
+w GNU/Linuksie. Te reklamy majÄ
wspólne przesÅanie. MówiÄ
:
+„Niewolne oprogramowanie jest dla was dobre. Jest tak dobre,
+że może nawet za nie <em>zapÅacicie</em>”.
<i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p>I nazywajÄ
te rzeczy „pakietami o zwiÄkszonej wartoÅci”
+[<em>ang. value-added packages</em>], co mówi coÅ o ich wartoÅciach
+[<em>ang. values</em>]. MówiÄ
: „CeÅcie [<em>ang. value</em>]
+praktycznÄ
wygodÄ, a nie wolnoÅÄ”. A ja nie zgadzam siÄ
+z tymi wartoÅciami, wiÄc je nazywam „pakietami o
+zmniejszonej wolnoÅci” [<em>ang. freedom-subtracted
+packages</em>]. <i>[Åmiech]</i> Bo jeÅli zainstalujecie sobie wolny
+system operacyjny, to od tego momentu żyjecie w wolnym
+Åwiecie. Korzystacie z wolnoÅci, na którÄ
pracowaliÅmy dla was
+przez wiele lat. Takie pakiety dajÄ
wam okazjÄ do zakucia siÄ
+w ÅaÅcuchy.</p>
+
+<p>A jeÅli popatrzycie na targi branżowe – dotyczÄ
ce
+korzystania, poÅwiÄcone korzystaniu z GNU/Linuksa, wszystkie one
+nazywajÄ
siÄ targami „linuksowymi”. I sÄ
wypeÅnione
+stoiskami promujÄ
cymi niewolne oprogramowanie, co w swej istocie
+przypieczÄtowuje akceptacjÄ niewolnych programów. WiÄc niemalże
+z którejkolwiek strony nie spojrzy siÄ na naszÄ
spoÅecznoÅÄ,
+instytucje podpisujÄ
siÄ pod niewolnym oprogramowaniem, caÅkowicie
+negujÄ
c ideÄ wolnoÅci, dla której zostaÅo stworzone GNU. I jedyny
+moment, w którym ludzie majÄ
szansÄ zetknÄ
Ä siÄ z ideÄ
wolnoÅci,
+to w nawiÄ
zaniu do GNU i do wolnego oprogramowania, terminu
+„wolne oprogramowanie”. Dlatego proszÄ was: nazywajcie ten
+system GNU/Linux. Zwracajcie uwagÄ ludzi na to, skÄ
d wziÄ
Å siÄ ten
+system i dlaczego.</p>
+
+<p>OczywiÅcie, korzystajÄ
c jedynie z nazwy nie bÄdziecie wyjaÅniaÄ
+historii. Możecie wstukiwaÄ dodatkowe cztery znaki i pisaÄ GNU/Linux;
+możecie wymawiaÄ dwie dodatkowe sylaby. Ale GNU/Linux ma mniej sylab
+niż Windows 2000. <i>[Åmiech]</i> Jednak nie mówicie im wiele,
+ale przygotowujecie ich, wiÄc jak usÅyszÄ
o GNU i o co
+w tym wszystkim chodzi, to zobaczÄ
, jakie to ma znaczenie dla nich
+i ich życia. A to ma poÅrednio wielkie
+znaczenie. WiÄc proszÄ, pomóżcie nam.</p>
+
+<p>Zauważcie, że Microsoft nazwaÅ GPL „licencjÄ
open
+source”. Oni nie chcÄ
, aby ludzie myÅleli, że w tej sprawie
+chodzi o wolnoÅÄ. Zobaczcie, że zachÄcajÄ
ludzi, aby myÅleli
+w wÄ
ski sposób, jak konsumenci, oczywiÅcie żeby nawet jako konsumenci
+myÅleli niezbyt racjonalnie, jeÅli majÄ
wybraÄ produkty
+Microsoftu. Ale nie chcÄ
, by ludzie myÅleli jak obywatele
+lub mÄżowie stanu. To im nie sprzyja. A przynajmniej ich obecnemu
+modelowi biznesowemu.</p>
+
+<p>W jaki sposób wolne oprogramowanie… cóż, mogÄ wam
opowiedzieÄ
+jak wolne oprogramowanie ma siÄ do naszego spoÅeczeÅstwa. DrugorzÄdny
+temat, który może niektórych z was zainteresowaÄ, to jak wolne
+oprogramowanie ma siÄ do biznesu. Tak naprawdÄ to wolne oprogramowanie
+jest dla biznesu <em>niezwykle</em> użyteczne. W koÅcu wiÄkszoÅÄ firm
+w rozwiniÄtych krajach korzysta z oprogramowania. Tylko uÅamek
+z nich tworzy oprogramowanie.</p>
+
+<p>Wolne oprogramowanie ma ogromne zalety dla każdej firmy, która korzysta
+z programów, bo oznacza, że to wy kontrolujecie
+sytuacjÄ. Zasadniczo wolne oprogramowanie oznacza, że użytkownicy
+kontrolujÄ
dziaÅanie programu. Indywidualnie, jeÅli im na tym
+wystarczajÄ
co zależy, lub kolektywnie, jeÅli im na tym
+wystarczajÄ
co zależy. Każdy, komu dostatecznie zależy, może wywrzeÄ
jakiÅ
+wpÅyw. Komu wszystko jedno, ten nie wybiera. Wtedy korzysta z tego, co
+preferujÄ
inni. Ale jeÅli wam zależy, to macie coÅ
+do powiedzenia. W przypadku oprogramowania objÄtego restrykcyjnymi
+licencjami w gruncie rzeczy nie macie nic do gadania.</p>
+
+<p>W przypadku wolnego oprogramowania możecie zmieniaÄ cokolwiek
+chcecie. I nie ma znaczenia, że w waszej firmie nie ma żadnych
+programistów; to nic. Wiecie, gdybyÅcie chcieli przesunÄ
Ä parÄ Åcian
+w swoim budynku, to nie musicie byÄ do tego firmÄ
stolarskÄ
+[<em>w USA Åciany sÄ
zazwyczaj drewniano-gipsowe</em>]. Wystarczy,
+że bÄdziecie mogli znaleÅºÄ stolarza i powiedzieÄ: „Ile
+za wykonanie tej roboty?” A jeÅli chcecie zmieniÄ używane
+przez was oprogramowanie, nie musicie byÄ firmÄ
programistycznÄ
. Musicie
+tylko iÅÄ do firmy programistycznej i powiedzieÄ: „Ile
+za implementacjÄ tych funkcji? I kiedy bÄdzie to
+gotowe?”. A jeÅli oni tego nie zrobiÄ
, możecie iÅÄ
i znaleźÄ
+kogoÅ innego.</p>
+
+<p>Oznacza to wolny rynek usÅug wsparcia. Tak wiÄc każda firma, której
+zależy na wsparciu znajdzie w wolnym oprogramowaniu ogromne
+zalety. W przypadku programów objÄtych restrykcyjnymi licencjami
+wsparcie jest objÄte monopolem, bo tylko jedna firma posiada kod
+źródÅowy, a może ma go kilka firm, które zapÅaciÅy za to
+gigantyczne sumy pieniÄdzy, jeÅli braÅy udziaÅ w programie dzielenia
+kodu Microsoftu, ale jest ich tylko kilka. Tak wiÄc nie ma dla was
+wielu możliwych źródeÅ wsparcia. A to oznacza, że jeÅli nie
+jesteÅcie prawdziwym gigantem, to oni siÄ wami nie interesujÄ
. Wasza firma
+nie jest dla nich wystarczajÄ
co ważna, aby zależaÅo im
+na zatrzymaniu was przy sobie lub na tym, co siÄ zdarzy. Jak już
+bÄdziecie używaÄ ich programu, to bÄdÄ
przekonani, że jesteÅcie
+zmuszeni kupowaÄ wsparcie u nich, bo przesiadka na inny
+program to masa pracy. I koÅczy siÄ na tym, że pÅacicie
+za przywilej zgÅaszania usterek. <i>[Åmiech]</i> A jak już
+zapÅacicie, powiedzÄ
wam: „No tak, odnotowaliÅmy wasze zgÅoszenie
+bÅÄdu. Za kilka miesiÄcy możecie sobie kupiÄ upgrade
i zobaczyÄ,
+czy go naprawiliÅmy”. <i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p>Firmom sprzedajÄ
cym wsparcie dla wolnego oprogramowania coÅ takiego nie
+ujdzie na sucho. MuszÄ
staraÄ siÄ, aby klienci byli
+zadowoleni. OczywiÅcie dużo dobrego wsparcia możecie dostaÄ
+za darmo. OgÅaszacie swój problem w Internecie. Odpowiedź możecie
+dostaÄ nastÄpnego dnia. Ale nie ma na to oczywiÅcie
+gwarancji. JeÅli chcecie mieÄ pewnoÅÄ, to lepiej podpiszcie umowÄ
+z jakÄ
Å firmÄ
i jej zapÅaÄcie. I to jest, oczywiÅcie,
jeden
+ze sposobów dziaÅania biznesu opartego na wolnym oprogramowaniu.</p>
+
+<p>Kolejna zaleta wolnego oprogramowania dla firm korzystajÄ
cych
+z programów komputerowych to bezpieczeÅstwo i prywatnoÅÄ. To
+odnosi siÄ również do pojedynczych osób, ale mówiÄ o tym
+w kontekÅcie firm. Wiecie, gdy program jest objÄty restrykcyjnÄ
+licencjÄ
, to nawet nie wiadomo, co tak naprawdÄ robi.</p>
+
+<p>Może mieÄ umyÅlnie dodane funkcje, które by siÄ wam nie spodobaÅy,
+jeÅlibyÅcie o nich wiedzieli, np. może mieÄ tylne wejÅcie [ang. backdoor]
+pozwalajÄ
ce autorowi wejÅÄ na waszÄ
maszynÄ. Może szpiegowaÄ, co
+robicie i wysyÅaÄ informacje z powrotem. To nie jest nic
+niezwykÅego. Niektóre programy Microsoftu to robiÅy. Ale to nie dotyczy
+tylko Microsoftu. SÄ
inne objÄte restrykcyjnymi licencjami programy, które
+szpiegujÄ
swoich użytkowników. I nawet nie można tego
+stwierdziÄ. A nawet zakÅadajÄ
c, że autor jest caÅkowicie
uczciwy,
+każdy programista popeÅnia bÅÄdy. MogÄ
pojawiÄ siÄ bÅÄdy majÄ
ce
wpÅyw
+na wasze bezpieczeÅstwo, które nie sÄ
niczyjÄ
winÄ
. Ale chodzi o
+to, że jeÅli nie jest to wolne oprogramowanie, to nie możecie ich
+znaleźÄ. I nie możecie ich naprawiÄ.</p>
+
+<p>Nikt nie ma czasu na sprawdzanie źródeŠkażdego programu, którego
+używa. Nie bÄdziecie tego robiÄ. Ale w przypadku wolnego oprogramowania
+istnieje duża spoÅecznoÅÄ i sÄ
w niej ludzie, którzy wszystko
+sprawdzajÄ
. I korzystacie na ich sprawdzaniu, bo jeÅli jest
+jakiÅ przypadkowy bÅÄ
d â zawsze jakieÅ sÄ
od czasu do czasu
+w każdym programie – to mogÄ
go znaleźÄ
+i naprawiÄ. Poza tym ludzie znacznie mniej chÄtnie dokÅadajÄ
konia
+trojaÅskiego lub funkcjÄ szpiegujÄ
cÄ
, jeÅli obawiajÄ
siÄ,
że ktoÅ
+może ich zÅapaÄ. Autorzy oprogramowania objÄtego restrykcyjnymi licencjami
+uważajÄ
, że nikt ich nie zÅapie. Ujdzie im to
+na sucho. Ale autor wolnego oprogramowania musi zdawaÄ sobie
+sprawÄ, że ludzie bÄdÄ
na to patrzeÄ i to
+zauważÄ
. WiÄc w naszej spoÅecznoÅci nie uważamy, że może nam
ujÅÄ
+na sucho wciskanie ludziom funkcji, która by im siÄ nie
+spodobaÅa. Wiemy, że jeÅli użytkownikom siÄ nie bÄdzie podobaÅa, to
+zrobiÄ
zmodyfikowanÄ
wersjÄ, która nie bÄdzie jej zawieraÄ. A potem
+zacznÄ
wszyscy jej używaÄ.</p>
+
+<p>Tak naprawdÄ to wszyscy jesteÅmy na tyle rozsÄ
dni, potrafimy
siÄgnÄ
Ä
+wyobraźniÄ
na tyle daleko naprzód, że najpewniej nie dodamy tej
+funkcji. Przecież piszecie wolny program; chcecie, żeby ludziom podobaÅa
siÄ
+wasza wersja; nie chcecie wstawiÄ do niej czegoÅ, czego wiele ludzi
+bÄdzie nienawidziÄ i przez co popularna stanie siÄ inna zmodyfikowana
+wersja zamiast waszej. WiÄc dochodzicie do wniosku, że w
+Åwiecie wolnego oprogramowania użytkownik jest królem Åwiata.
W Åwiecie
+oprogramowania objÄtego restrykcyjnymi licencjami użytkownik <em>nie</em>
+jest królem. Bo jesteÅcie tylko klientem. Nie macie nic
+do powiedzenia w kwestii programów, których używacie.</p>
+
+<p>Pod tym wzglÄdem wolne oprogramowanie to nowy mechanizm
+demokratyczny. Profesor Lessig, pracujÄ
cy obecnie w Stanford, zauważyÅ,
+że kod funkcjonuje jak rodzaj prawa. Ktokolwiek napisaŠkod, którego
+prawie wszyscy używajÄ
do wszelkich celów, napisaŠprawa, które
kierujÄ
+ich życiem. W przypadku wolnego oprogramowania prawa te sÄ
pisane
+w sposób demokratyczny. Nie chodzi tu o klasycznÄ
formÄ
+demokracji – nie mamy wielkich wyborów, na których mówimy:
+„ZagÅosujmy wszyscy jak ma byÄ zaimplementowana ta
+funkcja”. <i>[Åmiech]</i> Zamiast tego w zasadzie mówimy,
+że ci z was, którzy chcÄ
pracowaÄ nad zaimplementowaniem tej
+funkcji w ten sposób, mogÄ
to robiÄ. A jeÅli chcecie pracowaÄ
+nad zaimplementowaniem w inny sposób, możecie to
+robiÄ. I wiecie co, w taki czy inny sposób zostaje ona
+zaimplementowana. I jeÅli wielu ludzi chce, żeby byÅo to zrobione
+w jakiÅ sposób, to tak wÅaÅnie zostanie zrobione. I tak, każdy
+bierze udziaÅ w tej spoÅecznej decyzji po prostu podejmujÄ
c kroki
+w kierunku, który mu odpowiada.</p>
+
+<p>OsobiÅcie macie wolnoÅÄ do zrobienia tylu kroków, ile chcecie.
Firmy
+mogÄ
zrobiÄ tyle kroków, ile wyda im siÄ użyteczne. A po dodaniu tego
+wszystkiego wychodzi kierunek, w którym podÄ
żaÄ bÄdzie
oprogramowanie.</p>
+
+<p>CzÄsto bardzo użyteczna jest możliwoÅÄ wyjÄcia kawaÅków
z istniejÄ
cego
+programu, prawdopodobnie zazwyczaj dużych kawaÅków, a później
napisania
+jakiejÅ iloÅci kodu samemu i zrobienia programu, który robi dokÅadnie
+to, co wam jest potrzebne, i którego napisanie od zera wymagaÅoby
+od was harowania jak wóÅ, gdybyÅcie nie mogli skonsumowaÄ dużych
+kawaÅków jakiegoÅ istniejÄ
cego pakietu wolnego oprogramowania.</p>
+
+<p>Kolejna rzecz, która wynika z tego, że użytkownik jest
królem, to
+że zazwyczaj jesteÅmy bardzo dobrzy jeÅli chodzi o zgodnoÅÄ
+i standaryzacjÄ. Dlaczego? Bo użytkownicy to lubiÄ
. Użytkownicy
+prawdopodobnie odrzucÄ
program, który zawiera w sobie nieuzasadnione
+niezgodnoÅci. Czasami pojawia siÄ jakaÅ grupa użytkowników, która
potrzebuje
+wÅaÅnie jakiejÅ konkretnej niezgodnoÅci i wtedy jÄ
dostanÄ
. To jest
+OK. Ale gdy użytkownicy chcÄ
zgodnoÅci ze standardem, to my, autorzy,
+musimy siÄ temu podporzÄ
dkowaÄ i zdajemy sobie z tego
+sprawÄ. I tak robimy. Dla kontrastu, gdy popatrzycie na autorów
+oprogramowania objÄtego restrykcyjnymi licencjami, to czÄsto widzÄ
oni
+korzyÅci w umyÅlnym <em>ignorowaniu</em> standardów i to nie
+dlatego, że sÄ
dzÄ
, że w ten sposób dajÄ
użytkownikowi coÅ
+lepszego, ale raczej dlatego, że w ten sposób coÅ mu narzucajÄ
,
+zamykajÄ
go. ZmieniajÄ
nawet formaty plików, tylko po to,
+aby zmusiÄ ludzi do kupienia najnowszej wersji.</p>
+
+<p>ArchiwiÅci majÄ
teraz problem, bo plików zapisanych
na komputerach
+10 lat temu nie da siÄ otworzyÄ; zostaÅy zapisane przy użyciu objÄtego
+restrykcyjnÄ
licencjÄ
oprogramowania, które od tamtego czasu
+przepadÅo. Gdyby zostaÅy zapisane przy użyciu wolnego oprogramowania, to
+można by je odnowiÄ i uruchomiÄ. A te rzeczy nie zostaÅyby, te
+archiwa nie zostaÅyby stracone, nie byÅyby niedostÄpne. Narzekano nawet
+na to ostatnio w radiu publicznym i wymieniano wolne
+oprogramowanie jako rozwiÄ
zanie problemu. Tak wiÄc w rezultacie,
+korzystajÄ
c z niewolnego programu do przechowywania waszych
+danych, owijacie sobie wokóŠszyi pÄtlÄ.</p>
+
+<p>PowiedziaÅem wiÄc jakie znaczenie wolne oprogramowanie ma dla
+wiÄkszoÅci firm. Ale jakie ma znaczenie dla konkretnego wÄ
skiego
+obszaru, jakim jest przemysŠprogramistyczny? Odpowiedź brzmi: prawie
+żadne. A to dlatego, że 90% tego przemysÅu, z tego co mi
+mówiono, to rozwój oprogramowania na zamówienie, które nigdy nie
bÄdzie
+wydane. W przypadku takiego oprogramowania kwestia, lub etyczna
+kwestia, âobjÄte restrykcyjnÄ
licencjÄ
czy wolneâ nie ma
+znaczenia. Pytanie brzmi: czy wy, użytkownicy, macie wolnoÅÄ
+do zmieniania i ponownego rozpowszechniania tego oprogramowania?
+JeÅli jest tylko jeden użytkownik i to on posiada prawa, to nie ma
+problemu. Ten użytkownik <em>ma</em> wolnoÅÄ do robienia wszystkich
+tych rzeczy. WiÄc w rezultacie każdy program napisany
+na <em>indywidualne zamówienie</em> przez jakÄ
Å firmÄ
+na wewnÄtrzny użytek to wolne oprogramowanie, jeÅli tylko majÄ
+wystarczajÄ
co oleju w gÅowie, żeby domagaÄ siÄ kodu źródÅowego
+i wszystkich praw.</p>
+
+<p>Kwestia ta nie ma tak naprawdÄ znaczenia również w przypadku
+oprogramowania, które dziaÅa w zegarkach, mikrofalówkach
+lub samochodowych systemach zapÅonu. Bo tutaj nie ÅciÄ
gacie
+oprogramowania, żeby je zainstalowaÄ. Z punktu widzenia użytkownika to
+nie jest prawdziwy komputer. WiÄc nie rozbudza to tych kwestii
+w wystarczajÄ
co dużym stopniu, żeby staÅy siÄ etycznie
+ważne. WiÄc ogólnie rzecz biorÄ
c przemysÅ programistyczny sobie
+poradzi, tak jak robiÅ to dotychczas. InteresujÄ
ce jest to, że skoro
+tak wielka czÄÅÄ dostÄpnej pracy należy do tej kategorii, to nawet
+jeÅli nie byÅoby możliwoÅci zakÅadania firm zajmujÄ
cych siÄ wolnym
+oprogramowaniem, to jego autorzy mogliby znaleÅºÄ sobie pracÄ przy pisaniu
+programów na indywidualne zamówienie. <i>[Åmiech]</i> Jest tego tak
+wiele; stosunek jest tak duży.</p>
+
+<p>Ale zÅożyÅo siÄ tak, że istnieje biznes oparty na wolnym
+oprogramowaniu. SÄ
firmy zajmujÄ
ce siÄ wolnym oprogramowaniem, a na
+mojej konferencji prasowej pojawiÄ
siÄ ludzie z kilku
+z nich. OczywiÅcie, istniejÄ
też firmy, które <em>nie</em> sÄ
firmami
+opierajÄ
cymi dziaÅalnoÅÄ na wolnym oprogramowaniu, ale tworzÄ
+i wydajÄ
użyteczne programy tego typu, a produkowane przez nich
+wolne oprogramowanie ma duże znaczenie.</p>
+
+<p>Jak dziaÅajÄ
firmy zajmujÄ
ce siÄ wolnym oprogramowaniem? Cóż,
niektóre
+z nich sprzedajÄ
kopie. Wiecie, każdy może kopiowaÄ to do woli,
+ale im i tak udaje siÄ sprzedawaÄ tysiÄ
ce kopii
+na miesiÄ
c. Inni sprzedajÄ
wsparcie i różne usÅugi. OsobiÅcie
+w drugiej poÅowie lat 80. sprzedawaÅem usÅugi wsparcia. MówiÅem:
+„Za 200$ za godzinÄ zmieniÄ wszystko, co tylko chcecie,
+w oprogramowaniu GNU, które napisaÅem”. Tak, to byÅa sÅona
+stawka, ale jeÅli byÅ to program, którego byÅem autorem, to ludzie
+oceniali, że uda mi siÄ skoÅczyÄ pracÄ w dużo krótszym
+czasie. <i>[Åmiech]</i> I tak zarabiaÅem na życie. Tak naprawdÄ
to
+zarabiaÅem wiÄcej niż kiedykolwiek wczeÅniej. ProwadziÅem także
+zajÄcia. I robiÅem to do roku 1990, kiedy otrzymaÅem dużÄ
nagrodÄ
+i nie musiaÅem tego wiÄcej robiÄ.</p>
+
+<p>Ale w 1990 powstaÅa pierwsza korporacja opierajÄ
ca dziaÅalnoÅÄ
+na wolnym oprogramowaniu, Cygnus Support. A ich dziaÅalnoÅÄ to
+byÅo w gruncie rzeczy to samo, co ja robiÅem. Z caÅÄ
pewnoÅciÄ
+mógÅbym dla nich pracowaÄ, gdyby byÅa taka potrzeba. Ponieważ takiej
+potrzeby nie byÅo, to stwierdziÅem, że dobrze bÄdzie dla ruchu, gdy
+pozostanÄ niezależny od jakiejÅ konkretnej firmy. W ten sposób
+mogÅem mówiÄ dobre i zÅe rzeczy o różnych firmach programistycznych
+zajmujÄ
cych siÄ wolnym i niewolnym oprogramowaniem bez żadnego
+konfliktu interesów. WydawaÅo mi siÄ, że lepiej siÄ przysÅużÄ
+ruchowi. Ale gdybym potrzebowaÅ pracy u nich, żeby siÄ utrzymaÄ,
+to oczywiÅcie bym dla nich pracowaÅ. To etyczny rodzaj pracy. Nie byÅoby
+powodu, żebym musiaÅ siÄ wstydziÄ pracy u nich. Ta firma zaczÄÅa
+przynosiÄ zyski w pierwszym roku dziaÅalnoÅci. ZostaÅa zaÅożona
+z bardzo maÅym kapitaÅem poczÄ
tkowym skÅadajÄ
cym siÄ wyÅÄ
cznie
+z pieniÄdzy jej trzech zaÅożycieli. I rozwijaÅa siÄ każdego
roku
+i przynosiÅa zyski każdego roku, aż stali siÄ pazerni i zaczÄli
+szukaÄ zewnÄtrznych inwestorów, a potem wszystko
+zepsuli. Ale sukces trwaÅ kilka lat, zanim stali siÄ pazerni.</p>
+
+<p>To sÅuży za przykÅad jednej z ekscytujÄ
cych rzeczy dotyczÄ
cych
+wolnego oprogramowania. Wolne oprogramowanie pokazuje, że nie musicie
+zbieraÄ kapitaÅu, żeby tworzyÄ wolne oprogramowanie. To znaczy, to siÄ
+przydaje; to <em>może</em> pomóc. No wiecie, jak zbierzecie kapitaÅ, to
+możecie zatrudniÄ paru ludzi i kazaÄ im napisaÄ trochÄ
+oprogramowania. Ale wiele można zdziaÅaÄ z niewielkÄ
liczbÄ
+osób. Tak naprawdÄ to olbrzymia wydajnoÅÄ procesu tworzenia wolnego
+oprogramowania jest jednym z powodów, dla których ważne jest,
+aby Åwiat przesiadÅ siÄ na wolne oprogramowanie. I zadaje to
+także kÅam temu, co Microsoft twierdzi mówiÄ
c, że GPL jest zÅa,
+bo z jej powodu trudniej jest im zbieraÄ kapitaÅ na rozwój
+niewolnego oprogramowania i braÄ nasze programy, i wstawiaÄ nasz
+kod do swoich programów, którymi siÄ z nami nie podzielÄ
.
Ogólnie
+rzecz biorÄ
c nie potrzeba nam, żeby w ten sposób zbierali
+kapitaÅ. I tak wykonamy potrzebnÄ
pracÄ. Wykonujemy jÄ
.</p>
+
+<p>KiedyÅ ludzie mówili, że nigdy nie uda nam siÄ stworzyÄ
kompletnego
+wolnego systemu operacyjnego. Nie doÅÄ, że stworzyliÅmy system, to
+zrobiliÅmy jeszcze dużo wiÄcej. PowiedziaÅbym, że jesteÅmy o rzÄ
d
+wielkoÅci od stworzenia caÅego potrzebnego Åwiatu oprogramowania
+ogólnego przeznaczenia. I to w Åwiecie, w którym 90%
+użytkowników nie korzysta jeszcze z naszego
+oprogramowania. W Åwiecie, w którym, chociaż w niektórych
+branżach biznesu, no wiecie, wiÄcej niż poÅowa wszystkich serwerów
+sieciowych na Åwiecie dziaÅa pod GNU/Linuksem i używa Apache
+jako serwera sieciowego.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: <i>[niewyraźne]</i> … Co powiedziaÅeÅ,
+Linux?</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: I said GNU/Linux.</p>
+
+<p><strong>QUESTION</strong>: Tak?</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Tak, gdy mówiÄ o jÄ
drze, to nazywam je Linux.
No
+wiesz, taka jest jego nazwa. JÄ
dro zostaÅo napisane przez Linusa Torvaldsa
+i powinniÅmy je nazywaÄ tylko tak, jak on chciaÅ, z szacunku
+do autora.</p>
+
+<p>Tak czy inaczej, ogólnie w biznesie wiÄkszoÅÄ użytkowników
go nie
+używa. WiÄkszoÅÄ domowych użytkowników nie korzysta jeszcze
z naszego
+systemu. WiÄc gdy zacznÄ
to robiÄ, to powinniÅmy automatycznie zyskaÄ
+10 razy wiÄcej ochotników i 10 razy wiÄcej klientów dla firm
+zajmujÄ
cych siÄ wolnym oprogramowaniem, które powstanÄ
. I to nam
+pozwoli na pokonanie tego rzÄdu wielkoÅci. WiÄc obecnie jestem
+caÅkiem pewny, że <em>może</em> nam siÄ udaÄ.</p>
+
+<p>I to jest ważne, bo Microsoft chce, żebyÅmy czuli siÄ
+zdesperowani. MówiÄ
: „Jedyny sposób, żebyÅcie mieli dziaÅajÄ
ce
+oprogramowanie, żebyÅcie mieli innowacje, to przekazanie nam wÅadzy. Dajcie
+nam siÄ zdominowaÄ. Dajcie nam kontrolÄ nad tym, co robicie ze swoim
+oprogramowaniem, żebyÅmy mogli wycisnÄ
Ä z was górÄ pieniÄdzy
+i użyÄ jej niewielkiej czÄÅci do rozwoju programów,
a resztÄ
+zatrzymaÄ jako zysk”.</p>
+
+<p>Cóż, nie powinniÅcie siÄ nigdy czuÄ tak zdesperowani. Nigdy nie
powinniÅcie
+siÄ czuÄ na tyle zdesperowani, aby oddaÄ swojÄ
wolnoÅÄ. To
bardzo
+niebezpieczne.</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Potrzebujecie maskotki! Za³atwcie sobie wypchane zwierz±tko!
-<i>[¶miech]</i>
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Ju¿ mamy.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE:</strong>
-Macie?
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Mamy zwierz±tko — gnu. <i>[¶miech]</i> Niewa¿ne.
-Wiêc tak, je¶li rysujecie pingwina, narysujcie obok gnu.
-<i>[¶miech]</i> Ale zostawmy pytania na koniec. Mam jeszcze
-trochê do powiedzenia.
-</p>
-<p>
-Dlaczego tak mi na tym zale¿y? No wiecie, dlaczego uwa¿am, ¿e warto jest
-zawracaæ wam g³owê i byæ mo¿e dawaæ wam, prawdopodobnie obni¿aæ wasz±
-opiniê o mnie, <i>[¶miech]</i> podnosz±c kwestiê uznania zas³ug? Poniewa¿
-niektórzy ludzie, gdy to robiê, niektórzy ludzie my¶l±, ¿e to dlatego,
-¿e chcê nakarmiæ swoje ego, tak? Oczywi¶cie nie mówiê —
-nie proszê, ¿eby¶cie nazywali go „Stallmanix”, prawda?
-<i>[¶miech]</i> <i>[aplauz]</i>
-</p>
-<p>
-Proszê, ¿eby¶cie nazywali go GNU, bo chcê, ¿eby uznane zosta³y zas³ugi
-Projektu GNU. Mam konkretny powód, który sam w sobie jest du¿o
-wa¿niejszy ni¿ uznanie czyichkolwiek zas³ug. Bo je¶li obecnie
-przyjrzycie siê naszej spo³eczno¶ci, to wiêkszo¶æ ludzi, którzy o niej
-mówi± albo pisz±, nigdy nie wspominaj± GNU, nigdy nawet nie wspominaj±
-celów zwi±zanych z wolno¶ci± — tych politycznych
-i spo³ecznych idea³ów. Bo miejsce, z którego siê wywodz± to GNU.
-</p>
-<p>
-Idea³y zwi±zane z Linuksem — filozofia jest bardzo odmienna.
-To jest w zasadzie apolityczna filozofia Linusa Torvaldsa.
-Wiêc gdy ludzie s± przekonani, ¿e ca³y system to Linux, zazwyczaj
-my¶l±: „Aha, wiêc to wszystko musia³o zostaæ zapocz±tkowane
-przez Linusa Torvaldsa. To jego filozofii powinni¶my siê dok³adniej
-przyjrzeæ”. A gdy s³ysz± o filozofii GNU, to my¶l±:
-„Matko, to takie idealistyczne, musi byæ strasznie
-niepraktyczne. Jestem u¿ytkownikiem Linuksa, a nie GNU”.
-<i>[¶miech]</i>
-</p>
-<p>
-Co za ironia! Gdyby tylko wiedzieli! Gdyby wiedzieli, ¿e system,
-który lubi± — a czasami nawet kochaj± i szalej±
-na jego punkcie — to nasza idealistyczna, polityczna
-filozofia w zmaterializowanej postaci.
-</p>
-<p>
-Nadal nie musieliby siê z nami zgadzaæ. Ale przynajmniej mieliby powód,
-aby traktowaæ to powa¿nie, aby dok³adnie siê nad tym zastanowiæ, aby daæ
-temu szansê. Zobaczyliby jak to siê ma do ich ¿ycia. Wiecie, gdyby zdali
-sobie sprawê, ¿e: „Korzystam z systemu GNU. Oto filozofia GNU.
-Dziêki <strong>tej</strong> filozofii system, który tak lubiê, istnieje”,
-to przynajmniej traktowaliby j± z du¿o wiêksz± otwarto¶ci± umys³u.
-Nie znaczy to, ¿e wszyscy siê bêd± zgadzaæ. Ludzie my¶l± ró¿ne rzeczy.
-To jest w porz±dku. No wiecie, ludzie powinni sami wyrobiæ sobie
-pogl±dy. Ale chcê, aby ta filozofia skorzysta³a na uznaniu jej zas³ug
-wobec rezultatów, jakie osi±gnê³a.
-</p>
-<p>
-Je¶li przyjrzycie siê naszej spo³eczno¶ci, to zobaczycie, ¿e prawie
-wszêdzie instytucje nazywaj± ten system Linuksem. No wiecie,
-dziennikarze nazywaj± go g³ównie Linuksem. To niew³a¶ciwe, ale tak
-robi±. Mówi± tak przewa¿nie firmy, które go rozpowszechniaj±. Aha,
-i wiêkszo¶æ tych dziennikarzy, gdy pisz± artyku³y, zazwyczaj
-nie patrzy na to z punktu widzenia polityki lub spo³eczeñstwa.
-Zazwyczaj rozwa¿aj± to jako kwestiê czysto biznesow±, chodzi im mniej
-wiêcej o to, które firmy odnios± sukces, co jest dosyæ ma³o wa¿ne
-dla spo³eczeñstwa. A gdy popatrzycie na firmy, które rozpowszechniaj±
-system GNU/Linux w¶ród ludzi, to wiêkszo¶æ nazywa go Linuksem.
-I <strong>wszyscy</strong> dodaj± do niego niewolne oprogramowanie.
-</p>
-<p>
-GNU GPL mówi, ¿e je¶li we¼miecie kod i trochê kodu z programu objêtego
-przez GPL, i dodacie jeszcze trochê kodu, aby zrobiæ wiêkszy program,
-to ca³y ten program musi zostaæ wydany na GPL. Ale mogliby¶cie do³o¿yæ
-osobno inne programy na tym samym dysku (jakimkolwiek, dysku twardym lub
-CD) i mog± one mieæ inne licencje. Uwa¿a siê to za zwyk³± agregacjê
-i w gruncie rzeczy rozpowszechnianie dwóch programów jednocze¶nie
-nie jest czym¶, wobec czego mamy cokolwiek do powiedzenia. Wiêc,
-w rzeczywisto¶ci, to nie jest prawda — czasami ¿a³ujê,
-¿e tak nie jest — ¿e je¶li jaka¶ firma wykorzysta program
-objêty przez GPL w swoim produkcie, to ca³y produkt musi byæ wolnym
-oprogramowaniem. To nie ma — nie idzie a¿ tak daleko —
-takiego zasiêgu. To ca³y program. Je¶li s± dwa programy, które
-komunikuj± siê ze sob± na pewn± odleg³o¶æ — na przyk³ad
-przez wysy³anie do siebie komunikatów — to ogólnie rzecz
-bior±c s± pod wzglêdem prawnym rozdzielne. Wiêc te firmy, dodaj±c do
-systemu niewolne oprogramowanie, daj± u¿ytkownikom, filozoficznie
-i politycznie, bardzo z³y sygna³. Mówi± oni u¿ytkownikom:
-„U¿ywanie niewolnego oprogramowania jest w porz±dku.
-Nawet je tutaj dodajemy jako bonus”.
-</p>
-<p>
-Je¶li popatrzycie na magazyny o korzystaniu z GNU/Linuksa, to wiêkszo¶æ
-z nich ma tytu³ typu „Linux co¶-tam co¶-tam”.
-Wiêc zazwyczaj nazywaj± system Linuksem. I s± wype³nione
-reklamami niewolnego oprogramowania, które mo¿na uruchamiaæ
-w GNU/Linuksie. Te reklamy maj± wspólne przes³anie. Mówi±:
-„Niewolne oprogramowanie jest dla was dobre. Jest tak
-dobre, ¿e mo¿e nawet za nie <strong>zap³acicie</strong>”.
-<i>[¶miech]</i>
-</p>
-<p>
-I nazywaj± te rzeczy „pakietami o zwiêkszonej warto¶ci”
-[ang. value-added packages], co mówi co¶ o ich warto¶ciach
-[ang. values]. Mówi±: „Ceñcie [ang. value] praktyczn± wygodê,
-a nie wolno¶æ”. A ja nie zgadzam siê z tymi warto¶ciami,
-wiêc je nazywam „pakietami o zmniejszonej wolno¶ci”
-[ang. freedom-subtracted packages]. <i>[¶miech]</i>
-Bo je¶li zainstalujecie sobie wolny system operacyjny, to od tego
-momentu ¿yjecie w wolnym ¶wiecie. Korzystacie z wolno¶ci,
-na któr± pracowali¶my dla was przez wiele lat. Takie pakiety
-daj± wam okazjê do zakucia siê w ³añcuchy.
-</p>
-<p>
-A je¶li popatrzycie na targi bran¿owe — dotycz±ce korzystania,
-po¶wiêcone korzystaniu z GNU/Linuksa, wszystkie one nazywaj± siê
-targami „linuksowymi”. I s± wype³nione stoiskami
-promuj±cymi niewolne oprogramowanie, co w swej istocie
-przypieczêtowuje akceptacjê niewolnych programów. Wiêc niemal¿e
-z którejkolwiek strony nie spojrzy siê na nasz± spo³eczno¶æ,
-instytucje podpisuj± siê pod niewolnym oprogramowaniem, ca³kowicie
-neguj±c ideê wolno¶ci, dla której zosta³o stworzone GNU. I jedyny
-moment, w którym ludzie maj± szansê zetkn±æ siê z ide±
-wolno¶ci, to w nawi±zaniu do GNU i do wolnego oprogramowania,
-terminu „wolne oprogramowanie”. Dlatego proszê was:
-nazywajcie ten system GNU/Linux. Zwracajcie uwagê ludzi na to,
-sk±d wzi±³ siê ten system i dlaczego.
-</p>
-<p>
-Oczywi¶cie, korzystaj±c jedynie z nazwy nie bêdziecie wyja¶niaæ
-historii. Mo¿ecie wstukiwaæ dodatkowe cztery znaki i pisaæ GNU/Linux;
-mo¿ecie wymawiaæ dwie dodatkowe sylaby. Ale GNU/Linux ma mniej sylab ni¿
-Windows 2000. <i>[¶miech]</i> Jednak nie mówicie im wiele, ale
-przygotowujecie ich, wiêc jak us³ysz± o GNU i o co
-w tym wszystkim chodzi, to zobacz±, jakie to ma znaczenie dla
-nich i ich ¿ycia. A to ma po¶rednio wielkie znaczenie.
-Wiêc proszê, pomó¿cie nam.
-</p>
-<p>
-Zauwa¿cie, ¿e Microsoft nazwa³ GPL „licencj± open source”.
-Oni nie chc±, aby ludzie my¶leli, ¿e w tej sprawie chodzi
-o wolno¶æ. Zobaczcie, ¿e zachêcaj± ludzi, aby my¶leli
-w w±ski sposób, jak konsumenci, oczywi¶cie ¿eby nawet jako
-konsumenci my¶leli niezbyt racjonalnie, je¶li maj± wybraæ produkty
-Microsoftu. Ale nie chc±, by ludzie my¶leli jak obywatele lub mê¿owie
-stanu. To im nie sprzyja. A przynajmniej ich obecnemu modelowi
-biznesowemu.
-</p>
-<p>
-W jaki sposób wolne oprogramowanie... có¿, mogê wam opowiedzieæ jak
-wolne oprogramowanie ma siê do naszego spo³eczeñstwa. Drugorzêdny temat,
-który mo¿e niektórych z was zainteresowaæ, to jak wolne oprogramowanie
-ma siê do biznesu. Tak naprawdê to wolne oprogramowanie jest dla biznesu
-<strong>niezwykle</strong> u¿yteczne. W koñcu wiêkszo¶æ firm
-w rozwiniêtych krajach korzysta z oprogramowania. Tylko
-u³amek z nich tworzy oprogramowanie.
-</p>
-<p>
-Wolne oprogramowanie ma ogromne zalety dla ka¿dej firmy, która korzysta
-z programów, bo oznacza, ¿e to wy kontrolujecie sytuacjê. Zasadniczo
-wolne oprogramowanie oznacza, ¿e u¿ytkownicy kontroluj± dzia³anie
-programu. Indywidualnie, je¶li im na tym wystarczaj±co zale¿y, lub
-kolektywnie, je¶li im na tym wystarczaj±co zale¿y. Ka¿dy, komu
-dostatecznie zale¿y, mo¿e wywrzeæ jaki¶ wp³yw. Komu wszystko jedno, ten
-nie wybiera. Wtedy korzysta z tego, co preferuj± inni. Ale je¶li wam
-zale¿y, to macie co¶ do powiedzenia. W przypadku oprogramowania objêtego
-restrykcyjnymi licencjami w gruncie rzeczy nie macie nic do gadania.
-</p>
-<p>
-W przypadku wolnego oprogramowania mo¿ecie zmieniaæ cokolwiek chcecie.
-I nie ma znaczenia, ¿e w waszej firmie nie ma ¿adnych programistów;
-to nic. Wiecie, gdyby¶cie chcieli przesun±æ parê ¶cian w swoim
-budynku, to nie musicie byæ do tego firm± stolarsk± [w USA ¶ciany
-s± zazwyczaj drewniano-gipsowe]. Wystarczy, ¿e bêdziecie mogli znale¼æ
-stolarza i powiedzieæ: „Ile za wykonanie tej roboty?”
-A je¶li chcecie zmieniæ u¿ywane przez was oprogramowanie,
-nie musicie byæ firm± programistyczn±. Musicie tylko i¶æ do firmy
-programistycznej i powiedzieæ: „Ile za implementacjê tych
-funkcji? I kiedy bêdzie to gotowe?”. A je¶li oni tego
-nie zrobi±, mo¿ecie i¶æ i znale¼æ kogo¶ innego.
-</p>
-<p>
-Oznacza to wolny rynek us³ug wsparcia. Tak wiêc ka¿da firma, której
-zale¿y na wsparciu znajdzie w wolnym oprogramowaniu ogromne zalety.
-W przypadku programów objêtych restrykcyjnymi licencjami wsparcie jest
-objête monopolem, bo tylko jedna firma posiada kod ¼ród³owy, a mo¿e
-ma go kilka firm, które zap³aci³y za to gigantyczne sumy pieniêdzy, je¶li
-bra³y udzia³ w programie dzielenia kodu Microsoftu, ale jest ich
-tylko kilka. Tak wiêc nie ma dla was wielu mo¿liwych ¼róde³ wsparcia.
-A to oznacza, ¿e je¶li nie jeste¶cie prawdziwym gigantem, to oni
-siê wami nie interesuj±. Wasza firma nie jest dla nich wystarczaj±co
-wa¿na, aby zale¿a³o im na zatrzymaniu was przy sobie lub na tym, co
-siê zdarzy. Jak ju¿ bêdziecie u¿ywaæ ich programu, to bêd± przekonani,
-¿e jeste¶cie zmuszeni kupowaæ wsparcie u nich, bo przesiadka
-na inny program to masa pracy. I koñczy siê na tym, ¿e p³acicie
-za przywilej zg³aszania usterek. <i>[¶miech]</i>
-A jak ju¿ zap³acicie, powiedz± wam: „No tak, odnotowali¶my
-wasze zg³oszenie b³êdu. Za kilka miesiêcy mo¿ecie sobie
-kupiæ upgrade i zobaczyæ, czy go naprawili¶my”.
-<i>[¶miech]</i>
-</p>
-<p>
-Firmom sprzedaj±cym wsparcie dla wolnego oprogramowania co¶ takiego
-nie ujdzie na sucho. Musz± staraæ siê, aby klienci byli zadowoleni.
-Oczywi¶cie du¿o dobrego wsparcia mo¿ecie dostaæ za darmo. Og³aszacie
-swój problem w Internecie. Odpowied¼ mo¿ecie dostaæ
-nastêpnego dnia. Ale nie ma na to oczywi¶cie gwarancji. Je¶li chcecie
-mieæ pewno¶æ, to lepiej podpiszcie umowê z jak±¶ firm± i jej
-zap³aæcie. I to jest, oczywi¶cie, jeden ze sposobów dzia³ania biznesu
-opartego na wolnym oprogramowaniu.
-</p>
-<p>
-Kolejna zaleta wolnego oprogramowania dla firm korzystaj±cych
-z programów komputerowych to bezpieczeñstwo i prywatno¶æ.
-To odnosi siê równie¿ do pojedynczych osób, ale mówiê o tym
-w kontek¶cie firm. Wiecie, gdy program jest objêty restrykcyjn±
-licencj±, to nawet nie wiadomo, co tak naprawdê robi.
-</p>
-<p>
-Mo¿e mieæ umy¶lnie dodane funkcje, które by siê wam nie spodoba³y,
-je¶liby¶cie o nich wiedzieli, np. mo¿e mieæ tylne wej¶cie
-[ang. backdoor] pozwalaj±ce autorowi wej¶æ na wasz± maszynê. Mo¿e
-szpiegowaæ, co robicie i wysy³aæ informacje z powrotem.
-To nie jest nic niezwyk³ego. Niektóre programy Microsoftu to robi³y.
-Ale to nie dotyczy tylko Microsoftu. S± inne objête restrykcyjnymi
-licencjami programy, które szpieguj± swoich u¿ytkowników. I nawet
-nie mo¿na tego stwierdziæ. A nawet zak³adaj±c, ¿e autor jest
-ca³kowicie uczciwy, ka¿dy programista pope³nia b³êdy. Mog± pojawiæ
-siê b³êdy maj±ce wp³yw na wasze bezpieczeñstwo, które nie s± niczyj±
-win±. Ale chodzi o to, ¿e je¶li nie jest to wolne oprogramowanie,
-to nie mo¿ecie ich znale¼æ. I nie mo¿ecie ich naprawiæ.
-</p>
-<p>
-Nikt nie ma czasu na sprawdzanie ¼róde³ ka¿dego programu, którego
-u¿ywa. Nie bêdziecie tego robiæ. Ale w przypadku wolnego oprogramowania
-istnieje du¿a spo³eczno¶æ i s± w niej ludzie, którzy wszystko
-sprawdzaj±. I korzystacie na ich sprawdzaniu, bo je¶li jest jaki¶
-przypadkowy b³±d — zawsze jakie¶ s± od czasu do czasu
-w ka¿dym programie — to mog± go znale¼æ i naprawiæ.
-Poza tym ludzie znacznie mniej chêtnie dok³adaj± konia trojañskiego
-lub funkcjê szpieguj±c±, je¶li obawiaj± siê, ¿e kto¶ mo¿e ich z³apaæ.
-Autorzy oprogramowania objêtego restrykcyjnymi licencjami uwa¿aj±, ¿e
-nikt ich nie z³apie. Ujdzie im to na sucho. Ale autor wolnego
-oprogramowania musi zdawaæ sobie sprawê, ¿e ludzie bêd± na to patrzeæ
-i to zauwa¿±. Wiêc w naszej spo³eczno¶ci nie uwa¿amy, ¿e
-mo¿e nam uj¶æ na sucho wciskanie ludziom funkcji, która by im siê
-nie spodoba³a. Wiemy, ¿e je¶li u¿ytkownikom siê nie bêdzie podoba³a,
-to zrobi± zmodyfikowan± wersjê, która nie bêdzie jej zawieraæ.
-A potem zaczn± wszyscy jej u¿ywaæ.
-</p>
-<p>
-Tak naprawdê to wszyscy jeste¶my na tyle rozs±dni, potrafimy siêgn±æ
-wyobra¼ni± na tyle daleko naprzód, ¿e najpewniej nie dodamy tej
-funkcji. Przecie¿ piszecie wolny program; chcecie, ¿eby ludziom podoba³a
-siê wasza wersja; nie chcecie wstawiæ do niej czego¶, czego wiele ludzi
-bêdzie nienawidziæ i przez co popularna stanie siê inna zmodyfikowana
-wersja zamiast waszej. Wiêc dochodzicie do wniosku, ¿e w ¶wiecie wolnego
-oprogramowania u¿ytkownik jest królem ¶wiata. W ¶wiecie oprogramowania
-objêtego restrykcyjnymi licencjami u¿ytkownik <strong>nie</strong>
-jest królem. Bo jeste¶cie tylko klientem. Nie macie nic do powiedzenia
-w kwestii programów, których u¿ywacie.
-</p>
-<p>
-Pod tym wzglêdem wolne oprogramowanie to nowy mechanizm
-demokratyczny. Profesor Lessig, pracuj±cy obecnie w Stanford, zauwa¿y³,
-¿e kod funkcjonuje jak rodzaj prawa. Ktokolwiek napisa³ kod, którego prawie
-wszyscy u¿ywaj± do wszelkich celów, napisa³ prawa, które kieruj± ich
-¿yciem. W przypadku wolnego oprogramowania prawa te s± pisane
-w sposób demokratyczny. Nie chodzi tu o klasyczn± formê
-demokracji — nie mamy wielkich wyborów, na których mówimy:
-„Zag³osujmy wszyscy jak ma byæ zaimplementowana ta funkcja”.
-<i>[¶miech]</i> Zamiast tego w zasadzie mówimy, ¿e ci z was,
-którzy chc± pracowaæ nad zaimplementowaniem tej funkcji w ten
-sposób, mog± to robiæ. A je¶li chcecie pracowaæ nad zaimplementowaniem
-w inny sposób, mo¿ecie to robiæ. I wiecie co, w taki
-czy inny sposób zostaje ona zaimplementowana. I je¶li wielu ludzi chce,
-¿eby by³o to zrobione w jaki¶ sposób, to tak w³a¶nie zostanie
-zrobione. I tak, ka¿dy bierze udzia³ w tej spo³ecznej
-decyzji po prostu podejmuj±c kroki w kierunku, który mu odpowiada.
-</p>
-<p>
-Osobi¶cie macie wolno¶æ do zrobienia tylu kroków, ile chcecie. Firmy
-mog± zrobiæ tyle kroków, ile wyda im siê u¿yteczne. A po dodaniu tego
-wszystkiego wychodzi kierunek, w którym pod±¿aæ bêdzie oprogramowanie.
-</p>
-<p>
-Czêsto bardzo u¿yteczna jest mo¿liwo¶æ wyjêcia kawa³ków z istniej±cego
-programu, prawdopodobnie zazwyczaj du¿ych kawa³ków, a pó¼niej napisania
-jakiej¶ ilo¶ci kodu samemu i zrobienia programu, który robi dok³adnie
-to, co wam jest potrzebne, i którego napisanie od zera wymaga³oby
-od was harowania jak wó³, gdyby¶cie nie mogli skonsumowaæ du¿ych kawa³ków
-jakiego¶ istniej±cego pakietu wolnego oprogramowania.
-</p>
-<p>
-Kolejna rzecz, która wynika z tego, ¿e u¿ytkownik jest królem,
-to ¿e zazwyczaj jeste¶my bardzo dobrzy je¶li chodzi o zgodno¶æ
-i standaryzacjê. Dlaczego? Bo u¿ytkownicy to lubi±. U¿ytkownicy
-prawdopodobnie odrzuc± program, który zawiera w sobie nieuzasadnione
-niezgodno¶ci. Czasami pojawia siê jaka¶ grupa u¿ytkowników, która
-potrzebuje w³a¶nie jakiej¶ konkretnej niezgodno¶ci i wtedy j±
-dostan±. To jest OK. Ale gdy u¿ytkownicy chc± zgodno¶ci ze standardem,
-to my, autorzy, musimy siê temu podporz±dkowaæ i zdajemy sobie
-z tego sprawê. I tak robimy. Dla kontrastu, gdy popatrzycie
-na autorów oprogramowania objêtego restrykcyjnymi licencjami, to czêsto
-widz± oni korzy¶ci w umy¶lnym <strong>ignorowaniu</strong>
-standardów i to nie dlatego, ¿e s±dz±, ¿e w ten sposób
-daj± u¿ytkownikowi co¶ lepszego, ale raczej dlatego, ¿e w ten
-sposób co¶ mu narzucaj±, zamykaj± go. Zmieniaj± nawet formaty
-plików, tylko po to, aby zmusiæ ludzi do kupienia najnowszej wersji.
-</p>
-<p>
-Archiwi¶ci maj± teraz problem, bo plików zapisanych na komputerach 10
-lat temu nie da siê otworzyæ; zosta³y zapisane przy u¿yciu objêtego
-restrykcyjn± licencj± oprogramowania, które od tamtego czasu
-przepad³o. Gdyby zosta³y zapisane przy u¿yciu wolnego oprogramowania,
-to mo¿na by je odnowiæ i uruchomiæ. A te rzeczy nie zosta³yby,
-te archiwa nie zosta³yby stracone, nie by³yby niedostêpne. Narzekano
-nawet na to ostatnio w radiu publicznym i wymieniano wolne
-oprogramowanie jako rozwi±zanie problemu. Tak wiêc w rezultacie,
-korzystaj±c z niewolnego programu do przechowywania waszych
-danych, owijacie sobie wokó³ szyi pêtlê.
-</p>
-<p>
-Powiedzia³em wiêc jakie znaczenie wolne oprogramowanie ma dla wiêkszo¶ci
-firm. Ale jakie ma znaczenie dla konkretnego w±skiego obszaru, jakim
-jest przemys³ programistyczny? Odpowied¼ brzmi: prawie ¿adne. A to
-dlatego, ¿e 90% tego przemys³u, z tego co mi mówiono, to rozwój
-oprogramowania na zamówienie, które nigdy nie bêdzie wydane.
-W przypadku takiego oprogramowania kwestia, lub etyczna kwestia,
-„objête restrykcyjn± licencj± czy wolne” nie ma znaczenia.
-Pytanie brzmi: czy wy, u¿ytkownicy, macie wolno¶æ do zmieniania
-i ponownego rozpowszechniania tego oprogramowania? Je¶li jest
-tylko jeden u¿ytkownik i to on posiada prawa, to nie ma problemu.
-Ten u¿ytkownik <strong>ma</strong> wolno¶æ do robienia wszystkich
-tych rzeczy. Wiêc w rezultacie ka¿dy program napisany
-na <strong>indywidualne zamówienie</strong> przez jak±¶ firmê
-na wewnêtrzny u¿ytek to wolne oprogramowanie, je¶li tylko maj±
-wystarczaj±co oleju w g³owie, ¿eby domagaæ siê kodu ¼ród³owego
-i wszystkich praw.
-</p>
-<p>
-Kwestia ta nie ma tak naprawdê znaczenia równie¿ w przypadku
-oprogramowania, które dzia³a w zegarkach, mikrofalówkach lub
-samochodowych systemach zap³onu. Bo tutaj nie ¶ci±gacie oprogramowania,
-¿eby je zainstalowaæ. Z punktu widzenia u¿ytkownika to nie jest
-prawdziwy komputer. Wiêc nie rozbudza to tych kwestii w wystarczaj±co
-du¿ym stopniu, ¿eby sta³y siê etycznie wa¿ne. Wiêc ogólnie rzecz bior±c
-przemys³ programistyczny sobie poradzi, tak jak robi³ to
-dotychczas. Interesuj±ce jest to, ¿e skoro tak wielka czê¶æ dostêpnej
-pracy nale¿y do tej kategorii, to nawet je¶li nie by³oby mo¿liwo¶ci
-zak³adania firm zajmuj±cych siê wolnym oprogramowaniem, to jego autorzy
-mogliby znale¼æ sobie pracê przy pisaniu programów na indywidualne
-zamówienie. <i>[¶miech]</i> Jest tego tak wiele; stosunek jest tak du¿y.
-</p>
-<p>
-Ale z³o¿y³o siê tak, ¿e istnieje biznes oparty na wolnym
-oprogramowaniu. S± firmy zajmuj±ce siê wolnym oprogramowaniem,
-a na mojej konferencji prasowej pojawi± siê ludzie z kilku
-z nich. Oczywi¶cie, istniej± te¿ firmy, które <strong>nie</strong>
-s± firmami opieraj±cymi dzia³alno¶æ na wolnym oprogramowaniu, ale
-tworz± i wydaj± u¿yteczne programy tego typu, a produkowane
-przez nich wolne oprogramowanie ma du¿e znaczenie.
-</p>
-<p>
-Jak dzia³aj± firmy zajmuj±ce siê wolnym oprogramowaniem? Có¿, niektóre
-z nich sprzedaj± kopie. Wiecie, ka¿dy mo¿e kopiowaæ to do woli,
-ale im i tak udaje siê sprzedawaæ tysi±ce kopii na miesi±c.
-Inni sprzedaj± wsparcie i ró¿ne us³ugi. Osobi¶cie w drugiej po³owie
-lat 80. sprzedawa³em us³ugi wsparcia. Mówi³em: „Za 200$ za godzinê
-zmieniê wszystko, co tylko chcecie, w oprogramowaniu GNU, które
-napisa³em”. Tak, to by³a s³ona stawka, ale je¶li by³ to program,
-którego by³em autorem, to ludzie oceniali, ¿e uda mi siê skoñczyæ pracê
-w du¿o krótszym czasie. <i>[¶miech]</i> I tak zarabia³em
-na ¿ycie. Tak naprawdê to zarabia³em wiêcej ni¿ kiedykolwiek wcze¶niej.
-Prowadzi³em tak¿e zajêcia. I robi³em to do roku 1990, kiedy
-otrzyma³em du¿± nagrodê i nie musia³em tego wiêcej robiæ.
-</p>
-<p>
-Ale w 1990 powsta³a pierwsza korporacja opieraj±ca dzia³alno¶æ na wolnym
-oprogramowaniu, Cygnus Support. A ich dzia³alno¶æ to by³o w gruncie
-rzeczy to samo, co ja robi³em. Z ca³± pewno¶ci± móg³bym dla nich
-pracowaæ, gdyby by³a taka potrzeba. Poniewa¿ takiej potrzeby nie by³o,
-to stwierdzi³em, ¿e dobrze bêdzie dla ruchu, gdy pozostanê niezale¿ny
-od jakiej¶ konkretnej firmy. W ten sposób mog³em mówiæ dobre
-i z³e rzeczy o ró¿nych firmach programistycznych zajmuj±cych
-siê wolnym i niewolnym oprogramowaniem bez ¿adnego konfliktu interesów.
-Wydawa³o mi siê, ¿e lepiej siê przys³u¿ê ruchowi. Ale gdybym potrzebowa³
-pracy u nich, ¿eby siê utrzymaæ, to oczywi¶cie bym dla nich pracowa³.
-To etyczny rodzaj pracy. Nie by³oby powodu, ¿ebym musia³ siê wstydziæ
-pracy u nich. Ta firma zaczê³a przynosiæ zyski w pierwszym roku
-dzia³alno¶ci. Zosta³a za³o¿ona z bardzo ma³ym kapita³em pocz±tkowym
-sk³adaj±cym siê wy³±cznie z pieniêdzy jej trzech za³o¿ycieli.
-I rozwija³a siê ka¿dego roku i przynosi³a zyski ka¿dego roku,
-a¿ stali siê pazerni i zaczêli szukaæ zewnêtrznych inwestorów,
-a potem wszystko zepsuli. Ale sukces trwa³ kilka lat, zanim stali
-siê pazerni.
-</p>
-<p>
-To s³u¿y za przyk³ad jednej z ekscytuj±cych rzeczy dotycz±cych wolnego
-oprogramowania. Wolne oprogramowanie pokazuje, ¿e nie musicie zbieraæ
-kapita³u, ¿eby tworzyæ wolne oprogramowanie. To znaczy, to siê przydaje;
-to <strong>mo¿e</strong> pomóc. No wiecie, jak zbierzecie kapita³,
-to mo¿ecie zatrudniæ paru ludzi i kazaæ im napisaæ trochê
-oprogramowania. Ale wiele mo¿na zdzia³aæ z niewielk± liczb± osób.
-Tak naprawdê to olbrzymia wydajno¶æ procesu tworzenia wolnego
-oprogramowania jest jednym z powodów, dla których wa¿ne jest, aby
-¶wiat przesiad³ siê na wolne oprogramowanie. I zadaje to tak¿e
-k³am temu, co Microsoft twierdzi mówi±c, ¿e GPL jest z³a, bo
-z jej powodu trudniej jest im zbieraæ kapita³ na rozwój
-niewolnego oprogramowania i braæ nasze programy, i wstawiaæ
-nasz kod do swoich programów, którymi siê z nami nie podziel±.
-Ogólnie rzecz bior±c nie potrzeba nam, ¿eby w ten sposób zbierali
-kapita³. I tak wykonamy potrzebn± pracê. Wykonujemy j±.
-</p>
-<p>
-Kiedy¶ ludzie mówili, ¿e nigdy nie uda nam siê stworzyæ kompletnego
-wolnego systemu operacyjnego. Nie do¶æ, ¿e stworzyli¶my system, to
-zrobili¶my jeszcze du¿o wiêcej. Powiedzia³bym, ¿e jeste¶my o rz±d
-wielko¶ci od stworzenia ca³ego potrzebnego ¶wiatu oprogramowania
-ogólnego przeznaczenia. I to w ¶wiecie, w którym
-90% u¿ytkowników nie korzysta jeszcze z naszego oprogramowania.
-W ¶wiecie, w którym, chocia¿ w niektórych bran¿ach
-biznesu, no wiecie, wiêcej ni¿ po³owa wszystkich serwerów sieciowych
-na ¶wiecie dzia³a pod GNU/Linuksem i u¿ywa Apache jako serwera
-sieciowego.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-<i>[niewyra¼ne]</i> ... Co powiedzia³e¶, Linux?
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Powiedzia³em GNU/Linux.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Tak?
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Tak, gdy mówiê o j±drze, to nazywam je Linux. No wiesz, taka
-jest jego nazwa. J±dro zosta³o napisane przez Linusa Torvaldsa
-i powinni¶my je nazywaæ tylko tak, jak on chcia³,
-z szacunku do autora.
-</p>
-<p>
-Tak czy inaczej, ogólnie w biznesie wiêkszo¶æ u¿ytkowników go nie
-u¿ywa. Wiêkszo¶æ domowych u¿ytkowników nie korzysta jeszcze z naszego
-systemu. Wiêc gdy zaczn± to robiæ, to powinni¶my automatycznie zyskaæ
-10 razy wiêcej ochotników i 10 razy wiêcej klientów dla firm zajmuj±cych
-siê wolnym oprogramowaniem, które powstan±. I to nam pozwoli na
-pokonanie tego rzêdu wielko¶ci. Wiêc obecnie jestem ca³kiem pewny, ¿e
-<strong>mo¿e</strong> nam siê udaæ.
-</p>
-<p>
-I to jest wa¿ne, bo Microsoft chce, ¿eby¶my czuli siê
-zdesperowani. Mówi±: „Jedyny sposób, ¿eby¶cie mieli dzia³aj±ce
-oprogramowanie, ¿eby¶cie mieli innowacje, to przekazanie nam
-w³adzy. Dajcie nam siê zdominowaæ. Dajcie nam kontrolê nad tym,
-co robicie ze swoim oprogramowaniem, ¿eby¶my mogli wycisn±æ z was
-górê pieniêdzy i u¿yæ jej niewielkiej czê¶ci do rozwoju programów,
-a resztê zatrzymaæ jako zysk”.
-</p>
-<p>
-Có¿, nie powinni¶cie siê nigdy czuæ tak zdesperowani. Nigdy nie
-powinni¶cie siê czuæ na tyle zdesperowani, aby oddaæ swoj± wolno¶æ.
-To bardzo niebezpieczne.
-</p>
-<p>
-Kolejna rzecz, któr± Microsoft, có¿, nie tylko Microsoft, ludzie, którzy
-nie popieraj± wolnego oprogramowania ogólnie przyjmuj± system warto¶ci,
-w którym jedyna licz±ca siê rzecz to krótkoterminowe praktyczne
-korzy¶ci: Ile pieniêdzy zarobiê w tym roku? Co mogê zrobiæ dzisiaj?
-Krótkoterminowe i w±skie my¶lenie. Ich za³o¿enie jest takie, ¿e
-niedorzecznie jest my¶leæ, i¿ ktokolwiek móg³by po¶wiêcaæ siê dla
-wolno¶ci.
-</p>
-<p>
-Wczoraj wielu ludzi przemawia³o na temat Amerykanów, którzy po¶wiêcali
-siê dla wolno¶ci swoich rodaków. Niektórzy z nich po¶wiêcali bardzo
-wiele. Po¶wiêcali nawet swoje ¿ycie za takie wolno¶ci, o których wszyscy
-w naszym kraju przynajmniej s³yszeli. (Przynajmniej w niektórych
-przypadkach; wydaje mi siê, ¿e powinni¶my zignorowaæ wojnê w Wietnamie).
-</p>
-<p>
-[Dzieñ wcze¶niej w USA mia³ miejsce Memorial Day, dzieñ, w którym
-oddawana jest cze¶æ bohaterom wojennym. — red.]
-</p>
-<p>
-Ale na szczê¶cie utrzymanie naszej wolno¶ci korzystania z oprogramowania
-nie wymaga wielkich po¶wiêceñ. Malutkie, niewielkie po¶wiêcenia
-wystarcz±, na przyk³ad nauczenie siê interfejsu linii poleceñ, je¶li nie mamy
-jeszcze interfejsu graficznego. Na przyk³ad robienie czego¶ w ten sposób,
-bo nie mamy jeszcze wolnego pakietu umo¿liwiaj±cego zrobienie tego
-inaczej. Na przyk³ad przekazanie trochê pieniêdzy firmie, która ma zamiar
-napisaæ jaki¶ pakiet wolnego oprogramowania, ¿eby¶cie mogli go za kilka
-lat u¿ywaæ. Ró¿ne ma³e po¶wiêcenia, które wszyscy mo¿emy ponie¶æ.
-A na d³u¿sz± metê nawet na tym skorzystamy. No wiecie, to tak naprawdê
-bardziej inwestycja ni¿ po¶wiêcenie. Musimy mieæ tylko wystarczaj±co
-dalekosiê¿n± perspektywê, aby dostrzec, ¿e dobre jest dla nas
-inwestowanie w ulepszanie spo³eczeñstwa, bez rachowania miedziaków,
-kto i ile na tej inwestycji skorzysta.
-</p>
-<p>
-W zasadzie tutaj skoñczy³em.
-</p>
-<p>
-Chcia³bym wspomnieæ, ¿e istnieje nowe podej¶cie do biznesu opartego na
-wolnym oprogramowaniu zaproponowane przez Tony'ego Stanco, które nazywa
-„Free Developers” [Wolni Autorzy] i które opiera siê
-na pewnej strukturze biznesowej maj±cej w koñcu wyp³aciæ czê¶æ
-zysków ka¿demu, wszystkim autorom wolnego programu, którzy do³±czyli
-siê do organizacji. W tej chwili rozwa¿aj± mo¿liwo¶ci za³atwienia
-mi dosyæ du¿ych kontraktów rz±dowych na rozwój programów w Indiach,
-bo bêd± u¿ywaæ wolnego oprogramowania jako podstawy, co zapewni im
-olbrzymie oszczêdno¶ci.
-</p>
-<p>
-Wiêc zdaje siê, ¿e teraz powinienem poprosiæ o pytania.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-<i>[niewyra¼ne]</i>
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Czy móg³by¶ mówiæ odrobinê g³o¶niej? Naprawdê nic nie s³yszê.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Jak mog³aby firma taka jak Microsoft zawrzeæ kontrakt na wolne
-oprogramowanie?
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Có¿, tak naprawdê to Microsoft planuje przeniesienie du¿ej
-czê¶ci swojej dzia³alno¶ci na us³ugi. I planuj± co¶ pod³ego
-i niebezpiecznego, tzn. przywi±zanie us³ug do programów, jednego do
-drugiego, w rodzaj wêz³a, rozumiecie? Wiêc aby korzystaæ z tej
-us³ugi, bêdziecie musieli u¿ywaæ tego programu Microsoftu, co bêdzie
-oznacza³o, ¿e bêdziecie musieli korzystaæ z tej us³ugi w przypadku
-tego programu, wiêc to wszystko jest powi±zane. Taki jest ich plan.
-</p>
-<p>
-Interesuj±ce jest to, ¿e sprzedawanie tych us³ug nie rodzi etycznej
-kwestii „wolne czy niewolne oprogramowanie”. Mog³oby ich zupe³nie
-zadowalaæ to, ¿e ich interes polega³by na prowadzeniu dzia³alno¶ci dla
-firm, które utrzymywa³yby siê ze sprzeda¿y tych us³ug przez sieæ. Jednak
-plan Microsoftu to u¿ycie ich do zdobycia jeszcze ¶ci¶lejszej kontroli,
-jeszcze wiêkszego monopolu na oprogramowanie i us³ugi, zosta³o to
-ostatnio opisane w artykule w zdaje siê, ¿e „Business
-Week”. Inni ludzie stwierdzili, ¿e to zmiana sieci w miasteczko
-firmowe Microsoftu.
-</p>
-<p>
-A to jest wa¿ne, poniewa¿ wiecie, w sprawie antytrustowej s±d zaleci³
-podzia³ Microsoftu. Ale w pewnym sensie to nie ma r±k ani nóg —
-nie da³oby to niczego dobrego — dzielenie na czê¶æ operacyjn±
-i czê¶æ zajmuj±c± siê aplikacjami.
-</p>
-<p>
-Ale po przeczytaniu tego artyku³u widzê teraz u¿yteczn±, skuteczn± drogê
-podzia³u Microsoftu na czê¶æ us³ugow± i programistyczn±, przy czym
-nie mog³yby byæ ze sob± powi±zane, musia³yby siê trzymaæ na dystans,
-a czê¶æ us³ugowa musia³aby opublikowaæ interfejsy, tak ¿eby ka¿dy
-móg³ napisaæ program kliencki mog±cy siê dogadaæ z tymi us³ugami
-i, jak przypuszczam, ¿eby trzeba by³o p³aciæ za otrzymanie us³ugi.
-Có¿, to jest OK. To zupe³nie inna sprawa.
-</p>
-<p>
-Je¶li Microsoft zostanie podzielony w ten sposób [...] us³ugi
-i oprogramowanie, to nie bêd± mogli u¿ywaæ swojego oprogramowania
-do mia¿d¿enia konkurencji us³ugami Microsoftu. I nie bêd± mogli u¿ywaæ
-swoich us³ug do mia¿d¿enia konkurencji oprogramowaniem Microsoftu.
-I bêdziemy mogli tworzyæ wolne oprogramowanie, a wy mo¿e
-bêdziecie go u¿ywaæ do komunikowania siê z us³ugami Microsoftu,
-a nam to nie bêdzie przeszkadzaæ.
-</p>
-<p>
-Bo w gruncie rzeczy, pomimo tego, ¿e Microsoft jest firm± rozwijaj±c±
-objête restrykcyjnymi licencjami oprogramowanie, która zniewoli³a
-wiêkszo¶æ ludzi — inni zniewolili mniejsz± liczbê osób, ale
-nie dlatego, ¿e nie próbowali. <i>[¶miech]</i> Po prostu nie uda³o im siê
-zniewoliæ a¿ tylu ludzi. Wiêc problemem nie jest tylko i wy³±cznie
-Microsoft. Microsoft jest tylko najwiêkszym przejawem problemu, który
-chcemy rozwi±zaæ, czyli faktu, ¿e objête restrykcyjnymi licencjami
-oprogramowanie odbiera u¿ytkownikom wolno¶æ do wspó³pracy i tworzenia
-etycznego spo³eczeñstwa. Wiêc nie powinni¶my siê zanadto skupiaæ na
-Microsofcie, no wiecie, nawet je¶li dali mi okazjê do przemawiania
-z tego miejsca. Nie czyni to ich najwa¿niejszymi. Oni nie s±
-pocz±tkiem i koñcem wszystkiego.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Wcze¶niej mówi³e¶ o filozoficznych ró¿nicach miêdzy wolnym
-oprogramowaniem i oprogramowaniem open source. Co s±dzisz
-o obecnej tendencji, w której dystrybucje GNU/Linuksa
-sk³aniaj± siê ku wspieraniu wy³±cznie platform Intela? Oraz o tym,
-¿e, jak siê zdaje, coraz mniej programistów pisze kod prawid³owo
-i tworzy oprogramowanie, które bêdzie siê wszêdzie kompilowaæ?
-I o robieniu programów, które dzia³aj± po prostu na systemach
-Intela?
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Nie widzê tutaj etycznego problemu. Chocia¿ w rzeczywisto¶ci
-firmy produkuj±ce komputery czasami portuj± na nie GNU/Linuksa. Jak
-widaæ HP ostatnio to zrobi³o. Nie chcieli p³aciæ za port Windowsa, bo
-to kosztowa³oby zbyt wiele. Ale doprowadzenie do dzia³ania GNU/Linuksa
-zajê³o, o ile siê nie mylê, piêciu in¿ynierom parê miesiêcy. By³o
-to ³atwe do zrobienia.
-</p>
-<p>
-Oczywi¶cie zachêcam ludzi do korzystania z autoconfa, który jest
-pakietem GNU u³atwiaj±cym tworzenie przeno¶nego oprogramowania. Zachêcam
-ich do tego. Albo gdy kto¶ naprawi b³±d, który powodowa³, ¿e nie
-kompilowa³o siê na innej wersji systemu i wam go prze¶le, powinni¶cie
-to do³±czyæ. Ale nie widzê tutaj etycznego problemu.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Dwa komentarze. Pierwszy: Ostatnio przemawia³e¶ na MIT. Czyta³em zapis.
-Kto¶ zapyta³ o patenty i odpowiedzia³e¶, ¿e „patenty
-to zupe³nie inna kwestia. Nie mam na ten temat nic do powiedzenia”.
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Racja. Tak naprawdê to mam bardzo du¿o do powiedzenia o patentach,
-ale to zajmuje godzinê. <i>[¶miech]</i>
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Chcia³em powiedzieæ, ¿e wed³ug mnie jest w tym problem. To znaczy istnieje
-powód, dla którego firmy nazywaj± zarówno patenty jak i prawa autorskie
-w³asno¶ci± trwa³± w celu przeforsowania tej koncepcji, próby u¿ycia
-si³y Pañstwa do stworzenia dla siebie monopolu. Wiêc to, co jest wspólne
-dla tych rzeczy, to nie to, ¿e dotycz± podobnych spraw, ale to, ¿e nie
-chodzi im tak naprawdê o s³u¿bê spo³eczeñstwu, motywacj± tych
-firm jest uzyskanie monopolu dla swoich prywatnych interesów.
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Rozumiem. Ale, có¿, chcê odpowiedzieæ, bo nie ma zbyt wiele czasu.
-Wiêc chcia³bym na to odpowiedzieæ.
-</p>
-<p>
-Masz racjê, to jest to, czego oni chc±. Ale jest jeszcze jeden powód,
-dla którego chc± u¿ywaæ terminu „w³asno¶æ intelektualna”.
-Bo nie chc± zachêcaæ ludzi do dok³adnego przemy¶lenia kwestii prawa
-autorskiego i kwestii patentowych. Bo prawo autorskie i prawo
-patentowe to dwie osobne rzeczy, a skutki objêcia oprogramowania
-prawem autorskim i opatentowania programów s± zupe³nie inne.
-</p>
-<p>
-Patenty na oprogramowanie to ograniczanie programistów, zabranianie im
-pisania pewnych rodzajów programów, podczas gdy prawo autorskie tego nie
-robi. Prawo autorskie pozwala, przynajmniej je¶li sami to napisali¶cie,
-na dystrybucjê. Wiêc jest ogromnie wa¿ne, ¿eby rozdzielaæ te kwestie.
-</p>
-<p>
-Maj± trochê wspólnego na bardzo niskim poziomie, ale ca³a reszta jest
-inna. Wiêc, proszê, aby zachêcaæ do jasnego my¶lenia, rozwa¿ajcie prawo
-autorskie albo rozwa¿ajcie patenty. Ale nie rozwa¿ajcie w³asno¶ci
-intelektualnej. Nie mam opinii o w³asno¶ci intelektualnej. Mam opinie
-na temat prawa autorskiego, patentów i oprogramowania.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Wspomnia³e¶ na pocz±tku, ¿e jêzyk funkcjonalny, jak przepisy
-kulinarne, to programy komputerowe. Tworzone jest co¶ po¶redniego,
-krzy¿ówka odrobinê inna ni¿ inne rodzaje jêzyków. To tak¿e problem
-w przypadku DVD.
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Te kwestie s± czê¶ciowo podobne, ale czê¶ciowo inne w przypadku rzeczy
-nie bêd±cych z natury funkcjonalnymi. Czê¶æ kwestii zostaje, ale nie
-wszystkie. Niestety to kolejne godzinne przemówienie. Nie mam czasu,
-¿eby siê w to wg³êbiaæ. Ale uwa¿am, ¿e wszystkie funkcjonalne dzie³a
-powinny byæ wolne w takim samym sensie jak oprogramowanie. No wiecie,
-podrêczniki, instrukcje, s³owniki, przepisy i tak dalej.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-W³a¶nie siê zastanawia³em nad muzyk± dostêpn± w sieci.
-W ca³ej tej sprawie s± podobieñstwa i ró¿nice.
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Racja. My¶lê, ¿e minimum wolno¶ci, jakie powinni¶my mieæ wobec
-ka¿dego rodzaju opublikowanych informacji, to wolno¶æ do ich
-niekomercyjnego rozpowszechniania w niezmienionej postaci.
-W przypadku dzie³ funkcjonalnych potrzebna nam jest wolno¶æ
-do komercyjnej dystrybucji zmienionych wersji, bo jest to ogromnie
-u¿yteczne dla spo³eczeñstwa. Dla dzie³ niefunkcjonalnych, no wiecie,
-rzeczy rozrywkowych lub maj±cych warto¶æ estetyczn±, lub wyra¿aj±cych
-czyje¶ pogl±dy, no wiecie, byæ mo¿e nie powinny byæ modyfikowane.
-I byæ mo¿e znaczy to, ¿e jest w porz±dku, aby ca³± ich
-komercyjn± dystrybucjê obejmowa³o prawo autorskie.
-</p>
-<p>
-Pamiêtajcie proszê, ¿e wed³ug konstytucji USA celem prawa autorskiego
-jest korzy¶æ spo³eczeñstwa. Jest nim modyfikowanie zachowania pewnych
-prywatnych podmiotów, aby publikowali wiêcej ksi±¿ek. Korzy¶ci± z tego
-p³yn±c± jest to, ¿e spo³eczeñstwo ma o czym dyskutowaæ i siê uczy.
-No i wiecie, mamy literaturê. Mamy prace naukowe. Celem jest zachêcanie
-do ich tworzenia. Prawa autorskie nie istniej± dla autorów, a ju¿
-na pewno nie wydawców. Istniej± dla czytelników i wszystkich tych,
-którzy korzystaj± na wymianie informacji maj±cej miejsce, gdy jedni pisz±,
-a drudzy czytaj±. A z tym celem siê zgadzam.
-</p>
-<p>
-Ale w dobie sieci komputerowych ta metoda nie jest ju¿ d³u¿ej mo¿liwa do
-utrzymania, bo wymaga obecnie drakoñskich praw naruszaj±cych nasz±
-prywatno¶æ i nas terroryzuj±cych. No wiecie, lata w wiêzieniu
-za dzielenie siê ze swoim bli¼nim. W czasach prasy drukarskiej tak
-nie by³o. Wtedy prawo autorskie by³o regulacj± bran¿ow±. Ogranicza³o
-wydawców. Teraz jest ograniczeniem na³o¿onym przez wydawców na
-spo³eczeñstwo. Tak wiêc relacja w³adzy zmieni³a swój biegun o 180
-stopni, chocia¿ to wci±¿ to samo prawo.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Wiêc mo¿na mieæ to samo — ale jak w robieniu muzyki z innej muzyki?
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Racja. To jest ciekawa...
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-I unikalne, nowe dzie³a, no wiesz, to ci±gle mnóstwo wspó³pracy.
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Tak jest. I wydaje mi siê, ¿e wymaga to jakiej¶ koncepcji dozwolonego
-u¿ytku. Zdecydowanie robienie krótkiego sampla i wykorzystywanie
-go w jakim¶ dziele muzycznym, to oczywi¶cie powinien byæ dozwolony
-u¿ytek. Nawet standardowa koncepcja dozwolonego u¿ytku to zak³ada, je¶li
-sobie przypomnicie. Nie jestem pewien, czy zgodz± siê z tym s±dy,
-ale powinny. To nie by³aby rzeczywista zmiana w dotychczasowym systemie.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Co s±dzisz o udostêpnianiu publicznych informacji w zamkniêtych formatach?
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Och, to nie powinno mieæ miejsca. To znaczy rz±d nigdy nie powinien
-wymagaæ od obywateli wykorzystywania niewolnego programu w celu
-dostêpu, komunikacji z rz±dem w jakikolwiek sposób, w obu
-kierunkach.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Jestem u¿ytkownikiem, nazwê go tak teraz, GNU/Linuksa...
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Dziêkujê. <i>[¶miech]</i>
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-...od czterech lat. Jedna rzecz, z któr± mia³em problem i która
-jest bardzo wa¿na chyba dla nas wszystkich, to przegl±danie Internetu.
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Tak.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Jedna rzecz, która zdecydowanie by³a niedogodno¶ci± przy u¿ywaniu
-GNU/Linuksa to by³o przegl±danie Internetu, bo g³ówne narzêdzie,
-które do tego s³u¿y, Netscape...
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-...nie jest wolnym oprogramowaniem.
-</p>
-<p>
-Pozwólcie, ¿e odpowiem. Chcê przej¶æ do rzeczy, aby by³ czas na wiêcej
-pytañ. Wiêc, tak. Istnieje w¶ród ludzi bardzo niedobra tendencja
-u¿ywania Netscape Navigatora na systemach GNU/Linux. W³a¶ciwie jest on
-dodawany do wszystkich komercyjnie wydawanych systemów. Wiêc jest to
-ironiczna sytuacja: pracowali¶my tak ciê¿ko, aby stworzyæ wolny system
-operacyjny, a teraz, jak pójdziecie do sklepu, to mo¿ecie tam znale¼æ
-wersje GNU/Linuksa — wiêkszo¶æ nazywa siê Linux —
-i nie s± one wolne. No dobra, czê¶æ z nich jest. Ale jest
-w nich Netscape Navigator i mo¿e inne niewolne programy te¿.
-Wiêc tak naprawdê ciê¿ko jest znale¼æ wolny system, chyba ¿e wiecie,
-co robicie. Lub, oczywi¶cie, mo¿ecie nie instalowaæ Netscape Navigatora.
-</p>
-<p>
-Tak naprawdê to od lat istniej± wolne przegl±darki internetowe. Jest
-wolna przegl±darka, której kiedy¶ u¿ywa³em, nazywaj±ca siê Lynx. To jest
-wolna niegraficzna przegl±darka internetowa, jest tekstowa. To jest
-wielka zaleta, bo nie ogl±da siê reklam. <i>[¶miech]</i><i>[aplauz]</i>
-</p>
-<p>
-Tak czy inaczej istnieje wolny graficzny projekt o nazwie Mozilla, który
-w³a¶nie dochodzi do stanu u¿ywalno¶ci. I czasami go u¿ywam.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Konqueror 2.01 jest bardzo dobry.
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Aha, OK. Wiêc oto kolejna wolna graficzna przegl±darka. Wiêc
-wydaje siê, ¿e w koñcu dochodzimy do rozwi±zania tego problemu.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Czy mo¿esz mi opowiedzieæ o tych filozoficznych/etycznych podzia³ach
-pomiêdzy wolnym oprogramowaniem a open source? Czy s±dzisz,
-¿e s± nie do pogodzenia?...
-</p>
-<p>
-<i>[Zmiana kasety w trakcie nagrywania. Brakuje koñca pytania i pocz±tku
-odpowiedzi.]</i>
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-... do wolno¶ci i etyki. Albo czy po prostu powiecie: „Có¿,
-mamy nadziejê, ¿e wasze firmy zdecyduj±, ¿e bardziej zyskowne jest
-pozwolenie nam na robienie tych rzeczy”.
-</p>
-<p>
-Ale jak mówi³em, w przypadku du¿ej ilo¶ci praktycznej pracy, polityka
-pojedynczych osób nie gra tak naprawdê roli. Gdy kto¶ oferuje pomoc
-projektowi GNU, to nie mówimy: „Musisz siê zgadzaæ z nasz±
-polityk±”. Mówimy, ¿e w pakietach GNU musicie nazywaæ
-system GNU/Linuksem i nazywaæ je wolnym oprogramowaniem.
-To, co mówicie, gdy nie odnosicie siê do projektu GNU, to wasza sprawa.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Firma IBM rozpoczê³a kampaniê skierowan± do agencji rz±dowych,
-promuj±c± ich wielkie maszyny, wymieniali to, ¿e korzystaj± z Linuksa,
-jako g³ówn± zaletê i mówili „Linux”.
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Tak, oczywi¶cie naprawdê chodzi o systemy GNU/Linux. <i>[¶miech]</i>
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Tak jest! Wiêc powiedz to ich szefowi sprzeda¿y. On nic nie wie o GNU.
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Komu mam powiedzieæ?
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Szefowi sprzeda¿y.
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-A, tak. Problem polega na tym, ¿e oni ju¿ dawno starannie podjêli decyzjê,
-co chc± powiedzieæ, aby zyskaæ przewagê. A kwestia, co jest trafniejszym
-lub sprawiedliwszym, lub prawid³owym sposobem jego okre¶lania, nie jest jak±¶
-zasadnicz± spraw±, która obchodzi³aby tak± firmê. Jakie¶ ma³e firmy, tak,
-tam mo¿e byæ szef. I je¶li ten szef jest zdeterminowany mieæ takie
-rzeczy na uwadze, to mo¿e podj±æ tak± decyzjê. Ale nie gigantyczna
-korporacja. To wstyd, wiecie.
-</p>
-<p>
-Jest inna wa¿niejsza i powa¿niejsza kwestia dotycz±ca postêpowania
-IBM. Twierdz± oni, ¿e wk³adaj± miliard dolarów w „Linuksa”.
-Ale byæ mo¿e powinienem wzi±æ w cudzys³ów tak¿e „w”,
-bo czê¶æ tych pieniêdzy idzie na p³acenie ludziom za rozwój wolnego
-oprogramowania. To naprawdê jest wk³ad na rzecz naszej spo³eczno¶ci.
-Ale reszta idzie na p³acenie ludziom za rozwój oprogramowania objêtego
-restrykcyjnymi licencjami albo za portowanie takiego oprogramowania
-na GNU/Linuksa, a to <strong>nie</strong> jest wk³ad na rzecz
-naszej spo³eczno¶ci. Ale IBM wk³ada to wszystko do jednego worka.
-Czê¶æ z tego wszystkiego to mo¿e byæ reklama, co jest pewnym
-wk³adem, nawet je¶li trochê nieprawid³owym. Wiêc jest to skomplikowana
-sytuacja. Czê¶æ z tego, co robi±, nam s³u¿y, a reszta nie.
-A czê¶æ jest gdzie¶ po ¶rodku. I nie mo¿na tego po prostu
-wrzuciæ do jednego worka i krzyczeæ: „Wow! Hurra! Miliard
-dolarów od IBM”. <i>[¶miech]</i> To zbytnie uproszczenie.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Czy mo¿esz co¶ wiêcej powiedzieæ na temat pobudek, które doprowadzi³y
-do powstania GPL?
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Có¿, oto — przepraszam, odpowiadam teraz na jego pytanie.
<i>[¶miech]</i>
-</p>
-<p>
-<strong>SCHONBERG</strong>:
-Czy chcesz zarezerwowaæ trochê czasu na konferencjê prasow±?
-Czy kontynuowaæ z tym?
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Kto tu przyszed³ na konferencjê prasow±? Niezbyt wielu dziennikarzy.
-Aha, trzech — OK. Czy nie bêdzie problemu je¶li
bêdziemy —
-je¶li bêdê przez jeszcze jakie¶ 10 minut odpowiada³ na pytania z sali? OK.
-Wiêc bêdê dalej odpowiada³ na pytania z sali.
-</p>
-<p>
-Wiêc jakie by³y pobudki powstania GNU GPL? Po czê¶ci chcia³em ochroniæ
-wolno¶æ spo³eczno¶ci przed zjawiskami, które opisa³em na przyk³adzie
-systemu X, i które przydarzy³y siê tak¿e innym wolnym programom.
-Tak naprawdê to gdy my¶la³em o tej kwestii, X jeszcze nie zosta³ wydany.
-Ale widzia³em jak ten problem powstawa³ przy innych wolnych programach.
-Na przyk³ad TeX. Chcia³em zadbaæ o to, by wszyscy u¿ytkownicy mieli
-wolno¶æ. Zda³em sobie sprawê, ¿e w innym wypadku móg³bym napisaæ jaki¶
-program i mo¿e u¿ywa³oby go wielu ludzi, ale nie mieliby wolno¶ci.
-A jaki to ma sens?
-</p>
-<p>
-Ale inna sprawa, o której my¶la³em, to daæ spo³eczno¶ci poczucie, ¿e nie
-jest wycieraczk±, poczucie, ¿e nie jest ³upem dla pierwszego paso¿yta,
-który akurat bêdzie przechodzi³ obok. Je¶li nie korzystacie z copyleft,
-to w gruncie rzeczy mówicie <i>[mówi potulnym g³osem]</i>:
-„We¼cie mój kod. Zróbcie, co chcecie. Nie sprzeciwiam siê”.
-Wiêc ka¿dy mo¿e przyj¶æ i powiedzieæ <i>[mówi pewnym siebie g³osem]</i>:
-„Tak, chcê zrobiæ z tego niewoln± wersjê. Po prostu to sobie
-wezmê”. Oczywi¶cie potem, zrobi± prawdopodobnie jakie¶ ulepszenia,
-te niewolne wersje mog± spodobaæ siê u¿ytkownikom i wyprzeæ wersje
-wolne. I co wtedy osi±gnêli¶cie? Przekazali¶cie tylko darowiznê
-jakiemu¶ objêtemu restrykcyjn± licencj± projektowi programistycznemu.
-</p>
-<p>
-A kiedy ludzie widz±, ¿e to siê dzieje, gdy ludzie widz±, jak inni bior±
-to co zrobi³em i nigdy tego nie oddaj±, to mo¿e byæ demoralizuj±ce.
-I to nie s± tylko przypuszczenia. Widzia³em to na w³asne oczy.
-To jest czê¶æ tego, co siê sta³o, gdy zniszczona zosta³a stara spo³eczno¶æ,
-do której nale¿a³em w latach 70. Niektórzy przestali wspó³pracowaæ.
-I uznali¶my, ¿e na tym korzystaj±. Z pewno¶ci± zachowywali siê
-tak, jakby uwa¿ali, ¿e korzystaj±. I zdali¶my sobie sprawê, ¿e
-nie mog± tak po prostu czerpaæ z efektów wspó³pracy i nic nie
-oddawaæ. A nic nie mogli¶my z tym zrobiæ. To by³o bardzo
-deprymuj±ce. My, ci z nas, którym siê ta tendencja nie podoba³a,
-nawet o tym dyskutowali¶my i nie mogli¶my wymy¶liæ nic,
-co mog³oby po³o¿yæ temu kres.
-</p>
-<p>
-Wiêc GPL zosta³a zaprojektowana, by to powstrzymaæ. Mówi ona, ¿e tak,
-zapraszamy ciê do przyst±pienia do spo³eczno¶ci i korzystania
-z tego kodu. Mo¿esz go wykorzystywaæ do wszelkich zadañ. Jednak
-je¶li wypu¶cisz zmodyfikowan± wersjê, to musisz j± udostêpniæ naszej
-spo³eczno¶ci, bêd±c czê¶ci± tej spo³eczno¶ci, bêd±c czê¶ci± wolnego ¶wiata.
-</p>
-<p>
-Wiêc w rzeczywisto¶ci i tak jest wiele sposobów, na jakie ludzie mog±
-korzystaæ z naszej pracy, a sami nie wnosiæ ¿adnego wk³adu,
-na przyk³ad nie musicie pisaæ programów. Mnóstwo ludzi korzysta
-z GNU/Linuksa i nie pisze ¿adnego oprogramowania. Nie ma wymogu,
-¿e co¶ musicie dla nas zrobiæ. Ale je¶li robicie pewien konkretny rodzaj
-rzeczy, to musicie wnie¶æ to jako wk³ad. Oznacza to, ¿e nasza spo³eczno¶æ
-to nie wycieraczka. I my¶lê, ¿e to da³o ludziom si³ê i poczucie,
-¿e wszyscy nie bêd± po nas tak po prostu deptaæ. Przeciwstawimy siê temu.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Tak, moje pytanie brzmi, bior±c pod uwagê wolne, ale nie objête przez
-copyleft oprogramowanie, skoro ka¿dy mo¿e je wzi±æ i obj±æ
-restrykcyjn± licencj±, to czy nie jest tak¿e mo¿liwe, ¿eby kto¶ je
-wzi±³, doda³ kilka zmian i wyda³ ca³± rzecz na licencji GPL?
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Tak, to jest mo¿liwe.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Wiêc to by objê³o wszystkie przysz³e kopie licencj± GPL.
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Od tego odga³êzienia kodu. Ale oto dlaczego tak nie robimy.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Hmm?
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Oto dlaczego ogólnie tak nie robimy. Pozwólcie, ¿e wyja¶niê.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-OK, oczywi¶cie.
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Mogliby¶my, gdyby¶my chcieli, wzi±æ system X, zrobiæ kopiê objêt± przez
-GPL i wprowadziæ do niej zmiany. Ale istnieje du¿o wiêksza
-grupa osób pracuj±ca nad rozwijaniem X, która <strong>nie</strong> wydaje
-go na GPL. Wiêc, je¶li by¶my to zrobili, to odga³êzialiby¶my ich kod.
-A to nie by³oby mi³e traktowanie. A oni <strong>s±</strong>
-czê¶ci± naszej spo³eczno¶ci, wnosz± do niej wk³ad.
-</p>
-<p>
-Po drugie obróci³oby siê to przeciwko nam, bo oni wk³adaj± w X du¿o
-wiêcej pracy ni¿ my by¶my wk³adali. Wiêc nasza wersja by³aby gorsza od
-ich wersji, ludzie by jej nie u¿ywali, wiêc po co w ogóle siê trudziæ?
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Mhhmmm.
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Wiêc je¶li kto¶ napisa³ jakie¶ ulepszenia dla X, to uwa¿am, ¿e
-powinien wspó³pracowaæ z zespo³em rozwijaj±cym X. Prze¶lijcie to im
-i pozwólcie wykorzystaæ tak, jak bêd± chcieli. Bo oni rozwijaj± bardzo
-istotny kawa³ek wolnego oprogramowania. Wspó³praca z nimi jest dla nas
-korzystna.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Oprócz — bior±c pod uwagê konkretnie X, oko³o dwóch lat
-temu — X Consortium, które by³o bardzo zaanga¿owane
-w niewolne oprogramowanie open source...
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Có¿, tak naprawdê to <strong>nie by³o</strong> open source. To nie by³o
-tak¿e open source. Mogli mówiæ, ¿e by³o. Nie pamiêtam, czy tak mówili, czy
-nie. Ale to nie by³o open source. By³o objête ograniczeniami. Nie mo¿na
-by³o tego komercyjnie rozpowszechniaæ, z tego co pamiêtam. Albo nie
-mo¿na by³o komercyjnie rozpowszechniaæ zmodyfikowanych wersji, albo co¶
-takiego. By³o jakie¶ ograniczenie nie do zaakceptowania zarówno przez
-ruch wolnego oprogramowania, jak i ruch open source.
-</p>
-<p>
-I tak, oto na co wystawia was wykorzystywanie licencji niezgodnej
-z copyleft. W rzeczywisto¶ci X Consortium mia³o bardzo
-sztywn± politykê. Mówili: „Je¶li wasz program ma cokolwiek wspólnego
-z copyleft, to nie bêdziemy go rozpowszechniaæ. Nie umie¶cimy go
-w naszej dystrybucji”.
-</p>
-<p>
-Wiêc w ten sposób wielu ludzi zmuszono do zaniechania korzystania
-z copyleft. A efektem tego by³o to, ¿e ca³e ich oprogramowanie
-by³o pó¼niej ca³kowicie bezbronne. Kiedy ci sami ludzie, którzy wcze¶niej
-naciskali autorów, ¿eby na zbyt wiele pozwalali, potem ludzie z X mówili
-pó¼niej: „OK, teraz mo¿emy na³o¿yæ ograniczenia”, co nie by³o
-z ich strony etycznym postêpowaniem.
-</p>
-<p>
-Ale, bior±c pod uwagê sytuacjê, czy naprawdê chcieliby¶my organizowaæ
-zasoby na utrzymywanie alternatywnej, objêtej przez GPL wersji X?
-Robienie tego nie mia³oby sensu. Jest tyle innych rzeczy, które musimy
-zrobiæ. Zróbmy je zamiast tego. Z autorami X mo¿emy wspó³pracowaæ.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Czy móg³by¶ powiedzieæ, czy GNU to znak towarowy? Czy nie
-by³oby praktyczn± rzecz± dodanie do GNU GPL pozwolenia na
-wykorzystywanie tego znaku?
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-W³a¶nie wyst±pili¶my o rejestracjê znaku towarowego GNU. Ale nie mia³oby
-to z tym nic wspólnego. Wyja¶nienie tego to d³uga historia.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Mogliby¶cie ¿±daæ, aby ten znak towarowy by³ widoczny na programach
-objêtych przez GPL.
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Nie, nie s±dzê. Licencje obejmuj± poszczególne programy. A kiedy
-dany program jest czê¶ci± projektu GNU, to nikt nie k³amie na ten temat.
-Nazwa ca³ego systemu to inna sprawa. Ale to sprawa poboczna. Nie warto
-na ten temat wiêcej mówiæ.
-</p>
-<p>
-<strong>PYTANIE</strong>:
-Je¶li istnia³by guzik, którego naci¶niêcie zmusi³oby wszystkie
-firmy do uwolnienia swojego oprogramowania, nacisn±³by¶ go?
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Có¿, wykorzysta³bym to tylko wobec opublikowanego oprogramowania.
-No wiecie, uwa¿am, ¿e ludzie maj± prawo do napisania programu
-na prywatny u¿ytek i korzystania z niego. Dotyczy to tak¿e firm.
-To kwestia prywatno¶ci. To prawda, mog± byæ przypadki, w których
-takie postêpowanie jest z³e, na przyk³ad, gdy jest on niezwykle przydatny
-dla ludzko¶ci, a wy go przed ludzko¶ci± ukrywacie. To jest z³e,
-ale w inny sposób. To osobna kwestia, chocia¿ dotykaj±ca tego
-samego obszaru.
-</p>
-<p>
-Ale tak, s±dzê, ¿e ca³e opublikowane oprogramowanie powinno byæ wolne.
-I pamiêtajcie, je¶li nie jest wolne, to z powodu interwencji rz±du.
-Rz±d interweniuje, aby uczyniæ je niewolnym. Rz±d tworzy specjalne
-narzêdzia prawne dla w³a¶cicieli programów, aby mogli zmusiæ policjê
-do powstrzymania nas od u¿ywania programów na pewne sposoby. Z ca³±
-pewno¶ci± chcia³bym po³o¿yæ temu kres.
-</p>
-<p>
-<strong>SCHONBERG</strong>:
-Prezentacja Richarda jak zwykle wyzwoli³a olbrzymi± ilo¶æ intelektualnej
-energii. Sugerujê, ¿eby jej czê¶æ zosta³a wykorzystana na u¿ywanie,
-a mo¿e równie¿ pisanie, wolnego oprogramowania.
-</p>
-<p>
-Powinni¶my wkrótce zamkn±æ tê sesjê. Chcê powiedzieæ, ¿e Richard
-wstrzykn±³ w profesjê, która jest znana ogó³owi spo³eczeñstwa ze
-swojej ca³kowicie apolitycznej postawy, dawkê politycznego i moralnego
-zamieszania, które w naszej profesji nie mia³o wcze¶niej miejsca.
-I bardzo wiele jeste¶my mu za to winni. Chcia³bym og³osiæ, ¿e mamy
-przerwê.
-</p>
-<p>
-<i>[aplauz]</i>
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Mo¿ecie w ka¿dej chwili wyj¶æ. <i>[¶miech]</i> Nie trzymam was tu
-pod kluczem.
-</p>
-<p>
-<i>[s³uchacze siê rozchodz±...]</i>
-</p>
-<p>
-<i>[nak³adaj±ce siê g³osy...]</i>
-</p>
-<p>
-<strong>STALLMAN</strong>:
-Ostatnia sprawa. Nasza witryna internetowa: www.gnu.org
-</p>
+<p>Kolejna rzecz, którÄ
Microsoft, cóż, nie tylko Microsoft, ludzie,
którzy nie
+popierajÄ
wolnego oprogramowania ogólnie przyjmujÄ
system wartoÅci,
+w którym jedyna liczÄ
ca siÄ rzecz to krótkoterminowe praktyczne
+korzyÅci: Ile pieniÄdzy zarobiÄ w tym roku? Co mogÄ zrobiÄ dzisiaj?
+Krótkoterminowe i wÄ
skie myÅlenie. Ich zaÅożenie jest takie,
+że niedorzecznie jest myÅleÄ, iż ktokolwiek mógÅby poÅwiÄcaÄ
siÄ dla
+wolnoÅci.</p>
-<hr />
-<p><b><a href="/philosophy/philosophy.pl.html">Inne teksty</a></b></p>
-<hr />
+<p>Wczoraj wielu ludzi przemawiaÅo na temat Amerykanów, którzy
poÅwiÄcali
+siÄ dla wolnoÅci swoich rodaków. Niektórzy z nich poÅwiÄcali bardzo
+wiele. PoÅwiÄcali nawet swoje życie za takie wolnoÅci, o których
+wszyscy w naszym kraju przynajmniej sÅyszeli. (Przynajmniej
+w niektórych przypadkach; wydaje mi siÄ, że powinniÅmy
zignorowaÄ
+wojnÄ w Wietnamie).</p>
+<p><i>[DzieÅ wczeÅniej w USA miaÅ miejsce Memorial Day, dzieÅ,
+w którym oddawana jest czeÅÄ bohaterom wojennym. –
+przyp. red.]</i></p>
-<div class="translations">
-<p><a id="translations"></a>
-<b>T³umaczenia tej strony</b>:<br />
-[
- <a href="/events/rms-nyu-2001-transcript.html">English</a>
-| <a href="/events/rms-nyu-2001-transcript.fr.html">Français</a>
-| <a href="/events/rms-nyu-2001-transcript.pl.html">polski</a>
-]
-</p>
+<p>Ale na szczÄÅcie utrzymanie naszej wolnoÅci korzystania
+z oprogramowania nie wymaga wielkich poÅwiÄceÅ. Malutkie, niewielkie
+poÅwiÄcenia wystarczÄ
, na przykÅad nauczenie siÄ interfejsu linii
+poleceÅ, jeÅli nie mamy jeszcze interfejsu graficznego. Na przykÅad
+robienie czegoŠw ten sposób, bo nie mamy jeszcze wolnego pakietu
+umożliwiajÄ
cego zrobienie tego inaczej. Na przykÅad przekazanie trochÄ
+pieniÄdzy firmie, która ma zamiar napisaÄ jakiÅ pakiet wolnego
+oprogramowania, żebyÅcie mogli go za kilka lat używaÄ. Różne maÅe
+poÅwiÄcenia, które wszyscy możemy ponieÅÄ. A na dÅuższÄ
metÄ
nawet
+na tym skorzystamy. No wiecie, to tak naprawdÄ bardziej inwestycja niż
+poÅwiÄcenie. Musimy mieÄ tylko wystarczajÄ
co dalekosiÄżnÄ
perspektywÄ,
+aby dostrzec, że dobre jest dla nas inwestowanie w ulepszanie
+spoÅeczeÅstwa, bez rachowania miedziaków, kto i ile na tej
+inwestycji skorzysta.</p>
+
+<p>W zasadzie tutaj skoÅczyÅem.</p>
+
+<p>ChciaÅbym wspomnieÄ, że istnieje nowe podejÅcie do biznesu
+opartego na wolnym oprogramowaniu zaproponowane przez Tony'ego Stanco,
+które nazywa „Free Developers„ [<em>Wolni Autorzy</em>]
+i które opiera siÄ na pewnej strukturze biznesowej majÄ
cej
+w koÅcu wypÅaciÄ czÄÅÄ zysków każdemu, wszystkim autorom wolnego
+programu, którzy doÅÄ
czyli siÄ do organizacji. W tej chwili
+rozważajÄ
możliwoÅci zaÅatwienia mi dosyÄ dużych kontraktów rzÄ
dowych
+na rozwój programów w Indiach, bo bÄdÄ
używaÄ wolnego
+oprogramowania jako podstawy, co zapewni im olbrzymie oszczÄdnoÅci.</p>
+
+<p>WiÄc zdaje siÄ, że teraz powinienem poprosiÄ o pytania.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: <i>[niewyraźne]</i></p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Czy mógÅbyÅ mówiÄ odrobinÄ gÅoÅniej?
+NaprawdÄ nic nie sÅyszÄ.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Jak mogÅaby firma taka jak Microsoft zawrzeÄ
+kontrakt na wolne oprogramowanie?</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, tak naprawdÄ to Microsoft planuje
+przeniesienie dużej czÄÅci swojej dziaÅalnoÅci
+na usÅugi. I planujÄ
coÅ podÅego i niebezpiecznego,
+tzn. przywiÄ
zanie usÅug do programów, jednego do drugiego,
+w rodzaj wÄzÅa, rozumiecie? WiÄc aby korzystaÄ z tej
usÅugi,
+bÄdziecie musieli używaÄ tego programu Microsoftu, co bÄdzie oznaczaÅo,
+że bÄdziecie musieli korzystaÄ z tej usÅugi w przypadku tego
+programu, wiÄc to wszystko jest powiÄ
zane. Taki jest ich plan.</p>
+
+<p>InteresujÄ
ce jest to, że sprzedawanie tych usÅug nie rodzi etycznej
+kwestii „wolne czy niewolne oprogramowanie”. MogÅoby ich
+zupeÅnie zadowalaÄ to, że ich interes polegaÅby na prowadzeniu
+dziaÅalnoÅci dla firm, które utrzymywaÅyby siÄ ze sprzedaży tych usÅug
przez
+sieÄ. Jednak plan Microsoftu to użycie ich do zdobycia jeszcze
+ÅciÅlejszej kontroli, jeszcze wiÄkszego monopolu na oprogramowanie
+i usÅugi, zostaÅo to ostatnio opisane w artykule w zdaje siÄ,
+że „Business Week”. Inni ludzie stwierdzili, że to
+zmiana sieci w miasteczko firmowe Microsoftu.</p>
+
+<p>A to jest ważne, ponieważ wiecie, w sprawie antytrustowej
sÄ
d
+zaleciÅ podziaÅ Microsoftu. Ale w pewnym sensie to nie ma rÄ
k
+ani nóg – nie daÅoby to niczego dobrego –
+dzielenie na czÄÅÄ operacyjnÄ
i czÄÅÄ zajmujÄ
cÄ
siÄ
aplikacjami.</p>
+
+<p>Ale po przeczytaniu tego artykuÅu widzÄ teraz użytecznÄ
, skutecznÄ
+drogÄ podziaÅu Microsoftu na czÄÅÄ usÅugowÄ
i programistycznÄ
,
+przy czym nie mogÅyby byÄ ze sobÄ
powiÄ
zane, musiaÅyby siÄ trzymaÄ
+na dystans, a czÄÅÄ usÅugowa musiaÅaby opublikowaÄ interfejsy,
tak
+żeby każdy mógÅ napisaÄ program kliencki mogÄ
cy siÄ dogadaÄ z tymi
+usÅugami i, jak przypuszczam, żeby trzeba byÅo pÅaciÄ za otrzymanie
+usÅugi. Cóż, to jest OK. To zupeÅnie inna sprawa.</p>
+
+<p>JeÅli Microsoft zostanie podzielony w ten sposób […] usÅugi
+i oprogramowanie, to nie bÄdÄ
mogli używaÄ swojego oprogramowania
+do miażdżenia konkurencji usÅugami Microsoftu. I nie bÄdÄ
mogli
+używaÄ swoich usÅug do miażdżenia konkurencji oprogramowaniem
+Microsoftu. I bÄdziemy mogli tworzyÄ wolne oprogramowanie, a wy
+może bÄdziecie go używaÄ do komunikowania siÄ z usÅugami
+Microsoftu, a nam to nie bÄdzie przeszkadzaÄ.</p>
+
+<p>Bo w gruncie rzeczy, pomimo tego, że Microsoft jest firmÄ
+rozwijajÄ
cÄ
objÄte restrykcyjnymi licencjami oprogramowanie, która
+zniewoliÅa wiÄkszoÅÄ ludzi – inni zniewolili mniejszÄ
liczbÄ
+osób, ale nie dlatego, że nie próbowali. <i>[Åmiech]</i>
+Po prostu nie udaÅo im siÄ zniewoliÄ aż tylu ludzi.
WiÄc problemem
+nie jest tylko i wyÅÄ
cznie Microsoft. Microsoft jest tylko najwiÄkszym
+przejawem problemu, który chcemy rozwiÄ
zaÄ, czyli faktu,
że objÄte
+restrykcyjnymi licencjami oprogramowanie odbiera użytkownikom wolnoÅÄ
+do wspóÅpracy i tworzenia etycznego spoÅeczeÅstwa. WiÄc nie
+powinniÅmy siÄ zanadto skupiaÄ na Microsofcie, no wiecie, nawet jeÅli
+dali mi okazjÄ do przemawiania z tego miejsca. Nie czyni to ich
+najważniejszymi. Oni nie sÄ
poczÄ
tkiem i koÅcem wszystkiego.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: WczeÅniej mówiÅeÅ o filozoficznych różnicach
+miÄdzy wolnym oprogramowaniem i oprogramowaniem open source. Co sÄ
dzisz
+o obecnej tendencji, w której dystrybucje GNU/Linuksa skÅaniajÄ
siÄ ku
+wspieraniu wyÅÄ
cznie platform Intela? Oraz o tym, że, jak siÄ zdaje,
+coraz mniej programistów pisze kod prawidÅowo i tworzy oprogramowanie,
+które bÄdzie siÄ wszÄdzie kompilowaÄ? I o robieniu programów, które
+dziaÅajÄ
po prostu na systemach Intela?</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Nie widzÄ tutaj etycznego problemu. Chociaż
+w rzeczywistoÅci firmy produkujÄ
ce komputery czasami portujÄ
+na nie GNU/Linuksa. Jak widaÄ HP ostatnio to zrobiÅo. Nie chcieli
+pÅaciÄ za port Windowsa, bo to kosztowaÅoby zbyt
+wiele. Ale doprowadzenie do dziaÅania GNU/Linuksa zajÄÅo, o ile
+siÄ nie mylÄ, piÄciu inżynierom parÄ miesiÄcy. ByÅo to Åatwe
+do zrobienia.</p>
+
+<p>OczywiÅcie zachÄcam ludzi do korzystania
z <code>autoconf</code>a,
+który jest pakietem GNU uÅatwiajÄ
cym tworzenie przenoÅnego
+oprogramowania. ZachÄcam ich do tego. Albo gdy ktoÅ naprawi bÅÄ
d,
+który powodowaÅ, że nie kompilowaÅo siÄ na innej wersji systemu
+i wam go przeÅle, powinniÅcie to doÅÄ
czyÄ. Ale nie widzÄ tutaj
+etycznego problemu.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Dwa komentarze. Pierwszy: Ostatnio przemawiaÅeÅ
+na MIT. CzytaÅem zapis. KtoÅ zapytaÅ o patenty i odpowiedziaÅeÅ,
+że „patenty to zupeÅnie inna kwestia. Nie mam na ten temat
+nic do powiedzenia”.</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Racja. Tak naprawdÄ to mam bardzo dużo
+do powiedzenia o patentach, ale to zajmuje
+godzinÄ. <i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: ChciaÅem powiedzieÄ, że wedÅug mnie jest
+w tym problem. To znaczy istnieje powód, dla którego firmy nazywajÄ
+zarówno patenty jak i prawa autorskie wÅasnoÅciÄ
trwaÅÄ
w celu
+przeforsowania tej koncepcji, próby użycia siÅy PaÅstwa do stworzenia
+dla siebie monopolu. WiÄc to, co jest wspólne dla tych rzeczy, to nie
+to, że dotyczÄ
podobnych spraw, ale to, że nie chodzi im tak
+naprawdÄ o sÅużbÄ spoÅeczeÅstwu, motywacjÄ
tych firm jest uzyskanie
monopolu
+dla swoich prywatnych interesów.</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Rozumiem. Ale, cóż, chcÄ odpowiedzieÄ,
+bo nie ma zbyt wiele czasu. WiÄc chciaÅbym na to
+odpowiedzieÄ.</p>
+
+<p>Masz racjÄ, to jest to, czego oni chcÄ
. Ale jest jeszcze jeden
powód,
+dla którego chcÄ
używaÄ terminu „wÅasnoÅÄ
+intelektualna”. Bo nie chcÄ
zachÄcaÄ ludzi do dokÅadnego
+przemyÅlenia kwestii prawa autorskiego i kwestii
+patentowych. Bo prawo autorskie i prawo patentowe to dwie osobne
+rzeczy, a skutki objÄcia oprogramowania prawem autorskim
+i opatentowania programów sÄ
zupeÅnie inne.</p>
+
+<p>Patenty na oprogramowanie to ograniczanie programistów, zabranianie im
+pisania pewnych rodzajów programów, podczas gdy prawo autorskie tego nie
+robi. Prawo autorskie pozwala, przynajmniej jeÅli sami to napisaliÅcie,
+na dystrybucjÄ. WiÄc jest ogromnie ważne, żeby rozdzielaÄ te
+kwestie.</p>
+
+<p>MajÄ
trochÄ wspólnego na bardzo niskim poziomie, ale caÅa
reszta
+jest inna. WiÄc, proszÄ, aby zachÄcaÄ do jasnego myÅlenia,
+rozważajcie prawo autorskie albo rozważajcie patenty. Ale nie
+rozważajcie wÅasnoÅci intelektualnej. Nie mam opinii o wÅasnoÅci
+intelektualnej. Mam opinie na temat prawa autorskiego, patentów
+i oprogramowania.</p>
+
+<p><strong>QUESTION</strong>: WspomniaÅeÅ na poczÄ
tku, że jÄzyk
+funkcjonalny, jak przepisy kulinarne, to programy komputerowe. Tworzone jest
+coÅ poÅredniego, krzyżówka odrobinÄ inna niż inne rodzaje jÄzyków. To
także
+problem w przypadku DVD.</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Te kwestie sÄ
czÄÅciowo podobne,
+ale czÄÅciowo inne w przypadku rzeczy nie bÄdÄ
cych z natury
+funkcjonalnymi. CzÄÅÄ kwestii zostaje, ale nie wszystkie. Niestety to
+kolejne godzinne przemówienie. Nie mam czasu, żeby siÄ w to
+wgÅÄbiaÄ. Ale uważam, że wszystkie funkcjonalne dzieÅa powinny
byÄ
+wolne w takim samym sensie jak oprogramowanie. No wiecie, podrÄczniki,
+instrukcje, sÅowniki, przepisy i tak dalej.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: WÅaÅnie siÄ zastanawiaÅem nad muzykÄ
dostÄpnÄ
+w sieci. W caÅej tej sprawie sÄ
podobieÅstwa i różnice.</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Racja. MyÅlÄ, że minimum wolnoÅci, jakie
+powinniÅmy mieÄ wobec każdego rodzaju opublikowanych informacji, to
wolnoÅÄ
+do ich niekomercyjnego rozpowszechniania w niezmienionej
+postaci. W przypadku dzieÅ funkcjonalnych potrzebna nam jest wolnoÅÄ
+do komercyjnej dystrybucji zmienionych wersji, bo jest to ogromnie
+użyteczne dla spoÅeczeÅstwa. Dla dzieÅ niefunkcjonalnych, no wiecie, rzeczy
+rozrywkowych lub majÄ
cych wartoÅÄ estetycznÄ
, lub wyrażajÄ
cych
+czyjeÅ poglÄ
dy, no wiecie, byÄ może nie powinny byÄ modyfikowane.
I byÄ
+może znaczy to, że jest w porzÄ
dku, aby caÅÄ
ich
komercyjnÄ
+dystrybucjÄ obejmowaÅo prawo autorskie.</p>
+
+<p>PamiÄtajcie proszÄ, że wedÅug konstytucji USA celem prawa
autorskiego
+jest korzyÅÄ spoÅeczeÅstwa. Jest nim modyfikowanie zachowania pewnych
+prywatnych podmiotów, aby publikowali wiÄcej ksiÄ
żek. KorzyÅciÄ
+z tego pÅynÄ
cÄ
jest to, że spoÅeczeÅstwo ma o czym dyskutowaÄ
+i siÄ uczy. No i wiecie, mamy literaturÄ. Mamy prace
+naukowe. Celem jest zachÄcanie do ich tworzenia. Prawa autorskie nie
+istniejÄ
dla autorów, a już na pewno nie wydawców. IstniejÄ
dla
+czytelników i wszystkich tych, którzy korzystajÄ
na wymianie
+informacji majÄ
cej miejsce, gdy jedni piszÄ
, a drudzy czytajÄ
. A z
+tym celem siÄ zgadzam.</p>
+
+<p>Ale w dobie sieci komputerowych ta metoda nie jest już dÅużej
możliwa
+do utrzymania, bo wymaga obecnie drakoÅskich praw naruszajÄ
cych
+naszÄ
prywatnoÅÄ i nas terroryzujÄ
cych. No wiecie, lata
+w wiÄzieniu za dzielenie siÄ ze swoim bliźnim. W czasach
+prasy drukarskiej tak nie byÅo. Wtedy prawo autorskie byÅo regulacjÄ
+branżowÄ
. OgraniczaÅo wydawców. Teraz jest ograniczeniem naÅożonym przez
+wydawców na spoÅeczeÅstwo. Tak wiÄc relacja wÅadzy zmieniÅa
swój
+biegun o 180 stopni, chociaż to wciÄ
ż to samo prawo.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: WiÄc można mieÄ to samo â ale jak
+w robieniu muzyki z innej muzyki?</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Racja. To jest ciekawa…</p>
+
+<p><strong>QUESTION</strong>: I unikalne, nowe dzieÅa, no wiesz, to ciÄ
gle
+mnóstwo wspóÅpracy.</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Tak jest. I wydaje mi siÄ, że wymaga
to
+jakiejŠkoncepcji dozwolonego użytku. Zdecydowanie robienie krótkiego sampla
+i wykorzystywanie go w jakimÅ dziele muzycznym, to oczywiÅcie
+powinien byÄ dozwolony użytek. Nawet standardowa koncepcja dozwolonego
+użytku to zakÅada, jeÅli sobie przypomnicie. Nie jestem pewien,
+czy zgodzÄ
siÄ z tym sÄ
dy, ale powinny. To nie byÅaby
+rzeczywista zmiana w dotychczasowym systemie.</p>
+
+<p><strong>QUESTION</strong>: Co sÄ
dzisz o udostÄpnianiu publicznych
informacji
+w zamkniÄtych formatach?</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Och, to nie powinno mieÄ miejsca. To znaczy rzÄ
d
+nigdy nie powinien wymagaÄ od obywateli wykorzystywania niewolnego
+programu w celu dostÄpu, komunikacji z rzÄ
dem w jakikolwiek
+sposób, w obu kierunkach.</p>
+
+<p><strong>QUESTION</strong>: Jestem użytkownikiem, nazwÄ go tak teraz,
+GNU/Linuksa…</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: DziÄkujÄ. <i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: …od czterech lat. Jedna rzecz,
z którÄ
+miaÅem problem i która jest bardzo ważna chyba dla nas wszystkich, to
+przeglÄ
danie Internetu.</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Tak.</p>
+
+<p><strong>QUESTION</strong>: Jedna rzecz, która zdecydowanie byÅa
+niedogodnoÅciÄ
przy używaniu GNU/Linuksa to byÅo przeglÄ
danie Internetu,
+bo gÅówne narzÄdzie, które do tego sÅuży, Netscape…</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: …nie jest wolnym oprogramowaniem.</p>
+
+<p>Pozwólcie, że odpowiem. ChcÄ przejÅÄ do rzeczy,
aby byÅ czas
+na wiÄcej pytaÅ. WiÄc, tak. Istnieje wÅród ludzi bardzo niedobra
+tendencja używania Netscape Navigatora na systemach
+GNU/Linux. WÅaÅciwie jest on dodawany do wszystkich komercyjnie
+wydawanych systemów. WiÄc jest to ironiczna sytuacja: pracowaliÅmy tak
+ciÄżko, aby stworzyÄ wolny system operacyjny, a teraz, jak
+pójdziecie do sklepu, to możecie tam znaleÅºÄ wersje
+GNU/Linuksa – wiÄkszoÅÄ nazywa siÄ Linux – i nie
+sÄ
one wolne. No dobra, czÄÅÄ z nich jest. Ale jest w nich
+Netscape Navigator i może inne niewolne programy też. WiÄc tak
+naprawdÄ ciÄżko jest znaleÅºÄ wolny system, chyba że wiecie, co
+robicie. Lub, oczywiÅcie, możecie nie instalowaÄ Netscape Navigatora.</p>
+
+<p>Tak naprawdÄ to od lat istniejÄ
wolne przeglÄ
darki internetowe. Jest
+wolna przeglÄ
darka, której kiedyÅ używaÅem, nazywajÄ
ca siÄ Lynx. To jest
+wolna niegraficzna przeglÄ
darka internetowa, jest tekstowa. To jest wielka
+zaleta, bo nie oglÄ
da siÄ reklam. <i>[Åmiech] [aplauz]</i></p>
+
+<p>Tak czy inaczej istnieje wolny graficzny projekt o nazwie Mozilla,
+który wÅaÅnie dochodzi do stanu używalnoÅci. I czasami go
używam.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Konqueror 2.01 jest bardzo dobry.</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Aha, OK. WiÄc oto kolejna wolna graficzna
+przeglÄ
darka. WiÄc wydaje siÄ, że w koÅcu dochodzimy
+do rozwiÄ
zania tego problemu.</p>
+
+<p><strong>QUESTION</strong>: Czy możesz mi opowiedzieÄ o tych
+filozoficznych/etycznych podziaÅach pomiÄdzy wolnym oprogramowaniem
+a open source? Czy sÄ
dzisz, że sÄ
nie do pogodzenia?
+…</p>
+
+<p><i>[Zmiana kasety w trakcie nagrywania. Brakuje koÅca pytania
+i poczÄ
tku odpowiedzi.]</i></p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: … do wolnoÅci
+i etyki. Albo czy po prostu powiecie: „Cóż, mamy
+nadziejÄ, że wasze firmy zdecydujÄ
, że bardziej zyskowne jest
+pozwolenie nam na robienie tych rzeczy”.</p>
+
+<p>Ale jak mówiÅem, w przypadku dużej iloÅci praktycznej pracy,
+polityka pojedynczych osób nie gra tak naprawdÄ roli. Gdy ktoÅ oferuje pomoc
+projektowi GNU, to nie mówimy: „Musisz siÄ zgadzaÄ z naszÄ
+politykÄ
”. Mówimy, że w pakietach GNU musicie nazywaÄ system
+GNU/Linuksem i nazywaÄ je wolnym oprogramowaniem. To, co mówicie, gdy
+nie odnosicie siÄ do projektu GNU, to wasza sprawa.</p>
+
+<p><strong>QUESTION</strong>: Firma IBM rozpoczÄÅa kampaniÄ skierowanÄ
+do agencji rzÄ
dowych, promujÄ
cÄ
ich wielkie maszyny, wymieniali to,
+że korzystajÄ
z Linuksa, jako gÅównÄ
zaletÄ i mówili
+„Linux”.</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Tak, oczywiÅcie naprawdÄ chodzi o systemy
+GNU/Linux. <i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Tak jest! WiÄc powiedz to ich szefowi
+sprzedaży. On nic nie wie o GNU.</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Komu mam powiedzieÄ?</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Szefowi sprzedaży.</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: A, tak. Problem polega na tym, że oni
+już dawno starannie podjÄli decyzjÄ, co chcÄ
powiedzieÄ, aby zyskaÄ
+przewagÄ. A kwestia, co jest trafniejszym lub sprawiedliwszym,
+lub prawidÅowym sposobem jego okreÅlania, nie jest jakÄ
Å zasadniczÄ
+sprawÄ
, która obchodziÅaby takÄ
firmÄ. JakieÅ maÅe firmy, tak, tam
może byÄ
+szef. I jeÅli ten szef jest zdeterminowany mieÄ takie rzeczy
+na uwadze, to może podjÄ
Ä takÄ
decyzjÄ. Ale nie gigantyczna
+korporacja. To wstyd, wiecie.</p>
+
+<p>Jest inna ważniejsza i poważniejsza kwestia dotyczÄ
ca postÄpowania
+IBM. TwierdzÄ
oni, że wkÅadajÄ
miliard dolarów
+w „Linuksa”. Ale byÄ może powinienem wziÄ
Ä
+w cudzysÅów także „w”, bo czÄÅÄ tych pieniÄdzy
idzie
+na pÅacenie ludziom za rozwój wolnego oprogramowania. To naprawdÄ
+jest wkÅad na rzecz naszej spoÅecznoÅci. Ale reszta idzie
+na pÅacenie ludziom za rozwój oprogramowania objÄtego
+restrykcyjnymi licencjami albo za portowanie takiego oprogramowania
+na GNU/Linuksa, a to <em>nie</em> jest wkÅad na rzecz naszej
+spoÅecznoÅci. Ale IBM wkÅada to wszystko do jednego worka.
CzÄÅÄ
+z tego wszystkiego to może byÄ reklama, co jest pewnym wkÅadem, nawet
+jeÅli trochÄ nieprawidÅowym. WiÄc jest to skomplikowana sytuacja.
CzÄÅÄ
+z tego, co robiÄ
, nam sÅuży, a reszta nie. A czÄÅÄ jest
+gdzieÅ po Årodku. I nie można tego po prostu wrzuciÄ
+do jednego worka i krzyczeÄ: „Wow! Hurra! Miliard dolarów
+od IBM”. <i>[Åmiech]</i> To zbytnie uproszczenie.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Czy możesz coÅ wiÄcej powiedzieÄ
+na temat pobudek, które doprowadziÅy do powstania GPL?</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, oto – przepraszam, odpowiadam
+teraz na jego pytanie. <i>[Åmiech]</i></p>
+
+<p><strong>SCHONBERG</strong>: Czy chcesz zarezerwowaÄ trochÄ czasu
+na konferencjÄ prasowÄ
? Czy kontynuowaÄ z tym?</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Kto tu przyszedÅ na konferencjÄ prasowÄ
?
+Niezbyt wielu dziennikarzy. Aha, trzech – OK. Czy nie bÄdzie
+problemu jeÅli bÄdziemy – jeÅli bÄdÄ przez jeszcze jakieÅ 10
+minut odpowiadaÅ na pytania z sali? OK. WiÄc bÄdÄ dalej
+odpowiadaÅ na pytania z sali.</p>
+
+<p>WiÄc jakie byÅy pobudki powstania GNU GPL? Po czÄÅci chciaÅem
+ochroniÄ wolnoÅÄ spoÅecznoÅci przed zjawiskami, które opisaÅem
+na przykÅadzie systemu X, i które przydarzyÅy siÄ także innym
+wolnym programom. Tak naprawdÄ to gdy myÅlaÅem o tej kwestii, X jeszcze nie
+zostaÅ wydany. Ale widziaÅem jak ten problem powstawaÅ przy innych
+wolnych programach. Na przykÅad TeX. ChciaÅem zadbaÄ o to, by wszyscy
+użytkownicy mieli wolnoÅÄ. ZdaÅem sobie sprawÄ, że w innym wypadku
+mógÅbym napisaÄ jakiÅ program i może używaÅoby go wielu ludzi,
+ale nie mieliby wolnoÅci. A jaki to ma sens?</p>
+
+<p>Ale inna sprawa, o której myÅlaÅem, to daÄ spoÅecznoÅci poczucie,
+że nie jest wycieraczkÄ
, poczucie, że nie jest Åupem dla
+pierwszego pasożyta, który akurat bÄdzie przechodziÅ obok. JeÅli nie
+korzystacie z copyleft, to w gruncie rzeczy mówicie <i>[mówi
+potulnym gÅosem]</i>: „Weźcie mój kod. Zróbcie, co chcecie. Nie
+sprzeciwiam siÄ”. WiÄc każdy może przyjÅÄ i powiedzieÄ
+<i>[mówi pewnym siebie gÅosem]</i>: „Tak, chcÄ zrobiÄ z tego
+niewolnÄ
wersjÄ. Po prostu to sobie wezmÄ”. OczywiÅcie potem,
+zrobiÄ
prawdopodobnie jakieÅ ulepszenia, te niewolne wersje mogÄ
spodobaÄ
+siÄ użytkownikom i wyprzeÄ wersje wolne. I co wtedy osiÄ
gnÄliÅcie?
+PrzekazaliÅcie tylko darowiznÄ jakiemuÅ objÄtemu restrykcyjnÄ
licencjÄ
+projektowi programistycznemu.</p>
+
+<p>A kiedy ludzie widzÄ
, że to siÄ dzieje, gdy ludzie widzÄ
, jak
inni
+biorÄ
to co zrobiÅem i nigdy tego nie oddajÄ
, to może byÄ
+demoralizujÄ
ce. I to nie sÄ
tylko przypuszczenia. WidziaÅem to
+na wÅasne oczy. To jest czÄÅÄ tego, co siÄ staÅo, gdy zniszczona
+zostaÅa stara spoÅecznoÅÄ, do której należaÅem w latach
+70. Niektórzy przestali wspóÅpracowaÄ. I uznaliÅmy, że na tym
+korzystajÄ
. Z pewnoÅciÄ
zachowywali siÄ tak, jakby uważali,
+że korzystajÄ
. I zdaliÅmy sobie sprawÄ, że nie mogÄ
tak
+po prostu czerpaÄ z efektów wspóÅpracy i nic nie
+oddawaÄ. A nic nie mogliÅmy z tym zrobiÄ. To byÅo bardzo
+deprymujÄ
ce. My, ci z nas, którym siÄ ta tendencja nie podobaÅa, nawet
+o tym dyskutowaliÅmy i nie mogliÅmy wymyÅliÄ nic, co mogÅoby
poÅożyÄ
+temu kres.</p>
+
+<p>WiÄc GPL zostaÅa zaprojektowana, by to powstrzymaÄ. Mówi ona,
+że tak, zapraszamy ciÄ do przystÄ
pienia do spoÅecznoÅci
+i korzystania z tego kodu. Możesz go wykorzystywaÄ
+do wszelkich zadaÅ. Jednak jeÅli wypuÅcisz zmodyfikowanÄ
wersjÄ,
+to musisz jÄ
udostÄpniÄ naszej spoÅecznoÅci, bÄdÄ
c czÄÅciÄ
tej
spoÅecznoÅci,
+bÄdÄ
c czÄÅciÄ
wolnego Åwiata.</p>
+
+<p>WiÄc w rzeczywistoÅci i tak jest wiele sposobów, na jakie
+ludzie mogÄ
korzystaÄ z naszej pracy, a sami nie wnosiÄ Å¼adnego
+wkÅadu, na przykÅad nie musicie pisaÄ programów. Mnóstwo ludzi
korzysta
+z GNU/Linuksa i nie pisze żadnego oprogramowania. Nie ma wymogu,
+że coÅ musicie dla nas zrobiÄ. Ale jeÅli robicie pewien konkretny
+rodzaj rzeczy, to musicie wnieÅÄ to jako wkÅad. Oznacza to, że nasza
+spoÅecznoÅÄ to nie wycieraczka. I myÅlÄ, że to daÅo ludziom
siÅÄ
+i poczucie, że wszyscy nie bÄdÄ
po nas tak po prostu
+deptaÄ. Przeciwstawimy siÄ temu.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Tak, moje pytanie brzmi, biorÄ
c pod uwagÄ
+wolne, ale nie objÄte przez copyleft oprogramowanie, skoro każdy może
+je wziÄ
Ä i objÄ
Ä restrykcyjnÄ
licencjÄ
, to czy nie jest także
+możliwe, żeby ktoÅ je wziÄ
Å, dodaÅ kilka zmian i wydaÅ caÅÄ
rzecz
+na licencji GPL?</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Tak, to jest możliwe.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: WiÄc to by objÄÅo wszystkie przyszÅe
kopie
+licencjÄ
GPL.</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Od tego odgaÅÄzienia kodu. Ale oto
+dlaczego tak nie robimy.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Hmm?</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Oto dlaczego ogólnie tak nie robimy. Pozwólcie,
+że wyjaÅniÄ.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: OK, oczywiÅcie.</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: MoglibyÅmy, gdybyÅmy chcieli, wziÄ
Ä system X,
+zrobiÄ kopiÄ objÄtÄ
przez GPL i wprowadziÄ do niej
+zmiany. Ale istnieje dużo wiÄksza grupa osób pracujÄ
ca
+nad rozwijaniem X, która <em>nie</em> wydaje go na GPL. WiÄc,
+jeÅli byÅmy to zrobili, to odgaÅÄzialibyÅmy ich kod. A to nie byÅoby
+miÅe traktowanie. A oni <em>sÄ
</em> czÄÅciÄ
naszej spoÅecznoÅci,
wnoszÄ
+do niej wkÅad.</p>
+
+<p>Po drugie obróciÅoby siÄ to przeciwko nam, bo oni wkÅadajÄ
+w X dużo wiÄcej pracy niż my byÅmy wkÅadali. WiÄc nasza wersja
+byÅaby gorsza od ich wersji, ludzie by jej nie używali, wiÄc po co
+w ogóle siÄ trudziÄ?</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Aha.</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: WiÄc jeÅli ktoÅ napisaÅ jakieÅ
ulepszenia
+dla X, to uważam, że powinien wspóÅpracowaÄ z zespoÅem
+rozwijajÄ
cym X. PrzeÅlijcie to im i pozwólcie wykorzystaÄ tak, jak
bÄdÄ
+chcieli. Bo oni rozwijajÄ
bardzo istotny kawaÅek wolnego
+oprogramowania. WspóÅpraca z nimi jest dla nas korzystna.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Oprócz – biorÄ
c pod uwagÄ
+konkretnie X, okoÅo dwóch lat temu – X Consortium, które byÅo
+bardzo zaangażowane w niewolne oprogramowanie open source…</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, tak naprawdÄ to <em>nie byÅo</em> open
+source. To nie byÅo także open source. Mogli mówiÄ, że byÅo. Nie
+pamiÄtam, czy tak mówili, czy nie. Ale to nie byÅo open
+source. ByÅo objÄte ograniczeniami. Nie można byÅo tego komercyjnie
+rozpowszechniaÄ, z tego co pamiÄtam. Albo nie można byÅo
+komercyjnie rozpowszechniaÄ zmodyfikowanych wersji, albo coÅ
+takiego. ByÅo jakieÅ ograniczenie nie do zaakceptowania zarówno przez
+ruch wolnego oprogramowania, jak i ruch open source.</p>
+
+<p>I tak, oto na co wystawia was wykorzystywanie licencji niezgodnej
+z copyleft. W rzeczywistoÅci X Consortium miaÅo bardzo sztywnÄ
+politykÄ. Mówili: „JeÅli wasz program ma cokolwiek wspólnego
+z copyleft, to nie bÄdziemy go rozpowszechniaÄ. Nie umieÅcimy go
+w naszej dystrybucji”.</p>
+
+<p>WiÄc w ten sposób wielu ludzi zmuszono do zaniechania
korzystania
+z copyleft. A efektem tego byÅo to, że caÅe ich
+oprogramowanie byÅo później caÅkowicie bezbronne. Kiedy ci sami ludzie,
+którzy wczeÅniej naciskali autorów, żeby na zbyt wiele pozwalali,
potem
+ludzie z X mówili później: „OK, teraz możemy naÅożyÄ
+ograniczenia”, co nie byÅo z ich strony etycznym
postÄpowaniem.</p>
+
+<p>Ale, biorÄ
c pod uwagÄ sytuacjÄ, czy naprawdÄ chcielibyÅmy
+organizowaÄ zasoby na utrzymywanie alternatywnej, objÄtej przez GPL
+wersji X? Robienie tego nie miaÅoby sensu. Jest tyle innych rzeczy, które
+musimy zrobiÄ. Zróbmy je zamiast tego. Z autorami X możemy
+wspóÅpracowaÄ.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: Czy mógÅbyÅ powiedzieÄ, czy GNU to
znak
+towarowy? Czy nie byÅoby praktycznÄ
rzeczÄ
dodanie do GNU GPL
+pozwolenia na wykorzystywanie tego znaku?</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: WÅaÅnie wystÄ
piliÅmy o rejestracjÄ znaku
+towarowego GNU. Ale nie miaÅoby to z tym nic
+wspólnego. WyjaÅnienie tego to dÅuga historia.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: MoglibyÅcie żÄ
daÄ, aby ten znak towarowy
byÅ
+widoczny na programach objÄtych przez GPL.</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Nie, nie sÄ
dzÄ. Licencje obejmujÄ
poszczególne
+programy. A kiedy dany program jest czÄÅciÄ
projektu GNU, to nikt nie
+kÅamie na ten temat. Nazwa caÅego systemu to inna sprawa. Ale to
+sprawa poboczna. Nie warto na ten temat wiÄcej mówiÄ.</p>
+
+<p><strong>PYTANIE</strong>: JeÅli istniaÅby guzik, którego naciÅniÄcie
+zmusiÅoby wszystkie firmy do uwolnienia swojego oprogramowania,
+nacisnÄ
ÅbyÅ go?</p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, wykorzystaÅbym to tylko wobec
opublikowanego
+oprogramowania. No wiecie, uważam, że ludzie majÄ
prawo
+do napisania programu na prywatny użytek i korzystania
+z niego. Dotyczy to także firm. To kwestia prywatnoÅci. To prawda, mogÄ
+byÄ przypadki, w których takie postÄpowanie jest zÅe,
na przykÅad,
+gdy jest on niezwykle przydatny dla ludzkoÅci, a wy go przed ludzkoÅciÄ
+ukrywacie. To jest zÅe, ale w inny sposób. To osobna kwestia, chociaż
+dotykajÄ
ca tego samego obszaru.</p>
+
+<p>Ale tak, sÄ
dzÄ, że caÅe opublikowane oprogramowanie powinno
byÄ
+wolne. I pamiÄtajcie, jeÅli nie jest wolne, to z powodu
+interwencji rzÄ
du. RzÄ
d interweniuje, aby uczyniÄ je niewolnym. RzÄ
d
+tworzy specjalne narzÄdzia prawne dla wÅaÅcicieli programów, aby mogli
+zmusiÄ policjÄ do powstrzymania nas od używania programów
+na pewne sposoby. Z caÅÄ
pewnoÅciÄ
chciaÅbym poÅożyÄ temu
kres. </p>
+
+<p><strong>SCHONBERG</strong>: Prezentacja Richarda jak zwykle wyzwoliÅa
+olbrzymiÄ
iloÅÄ intelektualnej energii. SugerujÄ, żeby jej czÄÅÄ
zostaÅa
+wykorzystana na używanie, a może również pisanie, wolnego
+oprogramowania.</p>
+
+<p>PowinniÅmy wkrótce zamknÄ
Ä tÄ sesjÄ. ChcÄ powiedzieÄ,
że Richard
+wstrzyknÄ
Å w profesjÄ, która jest znana ogóÅowi spoÅeczeÅstwa ze
swojej
+caÅkowicie apolitycznej postawy, dawkÄ politycznego i moralnego
+zamieszania, które w naszej profesji nie miaÅo wczeÅniej
+miejsca. I bardzo wiele jesteÅmy mu za to winni. ChciaÅbym
+ogÅosiÄ, że mamy przerwÄ.</p>
+
+<p><i>[aplauz]</i></p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Możecie w każdej chwili
+wyjÅÄ. <i>[Åmiech]</i> Nie trzymam was tu pod kluczem.</p>
+
+<p><i>[sÅuchacze siÄ rozchodzÄ
…]</i></p>
+
+<p><i>[nakÅadajÄ
ce siÄ gÅosy…]</i></p>
+
+<p><strong>STALLMAN</strong>: Ostatnia sprawa. Nasza witryna internetowa:
+www.gnu.org</p>
+
+
+<div style="font-size: small;">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
+ </div>
</div>
-<div class="copyright">
-<p>
-Powrót do <a href="/home.pl.html">strony g³ównej Projektu GNU</a>.
-</p>
+<!--#include virtual="/server/footer.pl.html" -->
+<div id="footer">
-<p>
-Pytania dotycz±ce GNU i FSF prosimy kierowaæ na adres
-<a href="mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>.
-Istniej± tak¿e
-<a href="/home.pl.html#ContactInfo">inne sposoby skontaktowania siê</a>
-z FSF.
-<br />
-Informacje o niedzia³aj±cych odno¶nikach oraz inne poprawki
-(lub propozycje) prosimy wysy³aæ na adres
-<a href="mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>.
-</p>
+<p>Pytania dotyczÄ
ce GNU i FSF prosimy kierowaÄ na adres <a
+href="mailto:address@hidden";><address@hidden></a>. IstniejÄ
także <a
+href="/contact/contact.html">inne sposoby skontaktowania siÄ</a>
z FSF.<br />
+Informacje o niedziaÅajÄ
cych odnoÅnikach oraz inne poprawki (lub
+propozycje) prosimy wysyÅaÄ na adres <a
+href="mailto:address@hidden";><address@hidden></a>.</p>
-<p>
-Copyright © 2001, 2005, 2006 Richard M Stallman</p>
-<p>
-Verbatim copying and distribution of this entire article is
-permitted in any medium without royalty provided this notice is
-preserved.
-<br />
-Zezwala siê na wykonywanie i dystrybucjê wiernych kopii
-tego tekstu, bez tantiem i niezale¿nie od no¶nika,
-pod warunkiem zachowania niniejszego zezwolenia.
-</p>
-<p>
-T³umaczenie:
-<a href="/server/standards/README.Polish-translation.pl.html"><em>Grupa
t³umaczy witryny Projektu GNU</em></a>
-(<a
-href="mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>).
-<br />
+<p>Aby zapoznaÄ siÄ z informacjami dotyczÄ
cymi tÅumaczenia
+i koordynowania tÅumaczeÅ artykuÅów, proszÄ odwiedziÄ stronÄ <a
+href="/server/standards/README.translations.html">tÅumaczeÅ</a>. <br />
+Komentarze odnoÅnie tÅumaczenia polskiego oraz zgÅoszenia dotyczÄ
ce
+chÄci wspóÅpracy w tÅumaczeniu prosimy kierowaÄ na adres <a
+href="mailto:address@hidden";>address@hidden</a>.</p>
+
+<p>Copyright © 2001, 2005, 2006 Richard M. Stallman</p>
+
+<p>Ten utwór jest dostÄpny na <a rel="license"
+href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/deed.pl";>licencji
+Creative Commons Uznanie autorstwa-Bez utworów zależnych 3.0 Stany
+Zjednoczone</a>.
</p>
-<p>
+
+
+<div class="translators-credits">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
+TÅumaczenie: RadosÅaw MoszczyÅski 2005, Jan Owoc 2011.</div>
+ <p><!-- timestamp start -->
Aktualizowane:
-<!-- timestamp start -->
-$Date: 2011/07/13 17:35:00 $ $Author: jsowoc $
+
+$Date: 2011/08/16 00:26:23 $
+
<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
+<div id="translations">
+<h4>TÅumaczenia tej strony</h4>
+
+<!-- Please keep this list alphabetical by language code. -->
+<!-- Comment what the language is for each type, i.e. de is German. -->
+<!-- Write the language name in its own language (Deutsch) in the text. -->
+<!-- If you add a new language here, please -->
+<!-- advise address@hidden and add it to -->
+<!-- - /home/www/html/server/standards/README.translations.html -->
+<!-- - one of the lists under the section "Translations Underway" -->
+<!-- - if there is a translation team, you also have to add an alias -->
+<!-- to mail.gnu.org:/com/mailer/aliases -->
+<!-- Please also check you have the language code right; see: -->
+<!-- http://www.loc.gov/standards/iso639-2/php/code_list.php -->
+<!-- If the 2-letter ISO 639-1 code is not available, -->
+<!-- use the 3-letter ISO 639-2. -->
+<!-- Please use W3C normative character entities. -->
+<ul class="translations-list">
+<!-- Czech -->
+<li><a
href="/events/rms-nyu-2001-transcript.cs.html">Česky</a> [cs]</li>
+<!-- English -->
+<li><a href="/events/rms-nyu-2001-transcript.html">English</a> [en]</li>
+<!-- French -->
+<li><a
href="/events/rms-nyu-2001-transcript.fr.html">français</a> [fr]</li>
+<!-- Polish -->
+<li><a href="/events/rms-nyu-2001-transcript.pl.html">polski</a> [pl]</li>
+<!-- Turkish -->
+<li><a
href="/events/rms-nyu-2001-transcript.tr.html">Türkçe</a> [tr]</li>
+</ul>
+</div>
+</div>
</body>
</html>
Index: licenses/po/license-list.pot
===================================================================
RCS file: /web/www/www/licenses/po/license-list.pot,v
retrieving revision 1.54
retrieving revision 1.55
diff -u -b -r1.54 -r1.55
--- licenses/po/license-list.pot 13 Aug 2011 00:27:58 -0000 1.54
+++ licenses/po/license-list.pot 16 Aug 2011 00:26:34 -0000 1.55
@@ -7,7 +7,7 @@
msgid ""
msgstr ""
"Project-Id-Version: PACKAGE VERSION\n"
-"POT-Creation-Date: 2011-08-12 20:25-0300\n"
+"POT-Creation-Date: 2011-08-15 20:25-0300\n"
"PO-Revision-Date: YEAR-MO-DA HO:MI+ZONE\n"
"Last-Translator: FULL NAME <address@hidden>\n"
"Language-Team: LANGUAGE <address@hidden>\n"
@@ -1247,14 +1247,19 @@
"alternative licenses that users may convert to. It also, indirectly, allows "
"relicensing to GPL version 3, because there is a way to relicense to the "
"CeCILL v2, and the CeCILL v2 gives a way to relicense to any version of the "
-"GNU GPL. To do this two-step relicensing, you need to first write a piece "
-"of code which you can license under the CeCILL v2, or find a suitable module "
-"already available that way, and add it to the program. Adding that code to "
-"the EUPL-covered program provides grounds relicense it to the CeCILL v2. "
-"Then your need to write a piece of code which you can license under the GPL "
-"v3+, or find a suitable module already available that way, and add it to the "
+"GNU GPL."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <dl><dd><p>
+msgid ""
+"To do this two-step relicensing, you need to first write a piece of code "
+"which you can license under the CeCILL v2, or find a suitable module already "
+"available that way, and add it to the program. Adding that code to the "
+"EUPL-covered program provides grounds relicense it to the CeCILL v2. Then "
+"your need to write a piece of code which you can license under the GPLv3+, "
+"or find a suitable module already available that way, and add it to the "
"program. Adding that code to the CeCILL-covered program provides grounds to "
-"relicense it to GPL v3+."
+"relicense it to GPLv3+."
msgstr ""
#. type: Content of: <dl><dt>
Index: graphics/po/agnuhead.pot
===================================================================
RCS file: graphics/po/agnuhead.pot
diff -N graphics/po/agnuhead.pot
--- /dev/null 1 Jan 1970 00:00:00 -0000
+++ graphics/po/agnuhead.pot 16 Aug 2011 00:26:28 -0000 1.1
@@ -0,0 +1,215 @@
+# SOME DESCRIPTIVE TITLE
+# Copyright (C) YEAR Free Software Foundation, Inc.
+# This file is distributed under the same license as the PACKAGE package.
+# FIRST AUTHOR <address@hidden>, YEAR.
+#
+#, fuzzy
+msgid ""
+msgstr ""
+"Project-Id-Version: PACKAGE VERSION\n"
+"POT-Creation-Date: 2011-08-15 20:25-0300\n"
+"PO-Revision-Date: YEAR-MO-DA HO:MI+ZONE\n"
+"Last-Translator: FULL NAME <address@hidden>\n"
+"Language-Team: LANGUAGE <address@hidden>\n"
+"MIME-Version: 1.0\n"
+"Content-Type: text/plain; charset=CHARSET\n"
+"Content-Transfer-Encoding: ENCODING"
+
+#. type: Content of: <title>
+msgid "A GNU Head - Free Software Foundation (FSF)"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <h2>
+msgid "A GNU Head"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p><a>
+msgid "<a href=\"/graphics/gnu-head-sm.jpg\">"
+msgstr ""
+
+#. type: Attribute 'alt' of: <p><a><img>
+msgid "[Image of the head of a GNU]"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"You may prefer to use <a href=\"/graphics/heckert_gnu.html\">a bold GNU "
+"Head</a>, which is the version now used by the Free Software Foundation on "
+"any new GNU-emblem items, and stickers."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"A handsome GNU Head with typical beard and smart-looking curled horns. He "
+"or she appears to be smiling contentedly with its works as of yet, but it "
+"still gazes off into the distance. <strong>If you want to use the GNU head "
+"to link to a website run by the Free Software Foundation or the GNU project, "
+"feel free, or if you're using it in contexts talking about GNU in a "
+"supportive and accurate way, you can also do this without permission. For "
+"any other requests, please ask <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";>address@hidden</a> for permission "
+"first.</strong>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"This graphic was drawn by Etienne Suvasa, who has also done several covers "
+"for FSF publications."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"We also would like to thank Peter Gerwinski for the 1200x1200 PNG version of "
+"this image."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"This Head of a GNU was the default art for pages on this web site including "
+"<a href=\"/home.html\">GNU's home page</a>."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"This Head of a GNU was also used on the front of the 1997 <a "
+"href=\"/order/t-shirts.html\">GNU T-shirt</a>. It is also on the spine of "
+"many <a href=\"/doc/doc.html\">GNU Manuals</a>."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "This picture is available in the following formats:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"jpeg <a href=\"/graphics/gnu-head-sm.jpg\">7k</a>, <a "
+"href=\"/graphics/gnu-head.jpg\">21k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"png <a href=\"/graphics/gnu-head-sm.png\">2k</a>, <a "
+"href=\"/graphics/gnu-head.png\">6k</a>, <a "
+"href=\"/graphics/gerwinski-gnu-head.png\">566k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid "pdf <a href=\"/graphics/gnu-head.pdf\">41k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid "ascii (txt) <a href=\"gnu-head.txt\">5k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"Dustin Jorge made a nice wallpaper inspired by this GNU head. He spent some "
+"time researching copyright for a paper he had to do for a class. In the "
+"meantime he made this desktop."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "This wallpaper is available in the following formats:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid "png <a href=\"/graphics/gnublue.png\">503k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"Ville Solarius has come up with the following variations of the GNU Head in "
+"the SVG format:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid "Plain <a href=\"/graphics/gnuhead_plain.svg\">99.2k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid "Inkscape <a href=\"/graphics/gnuhead_inkscape.svg\">99.2k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"<a href=\"mailto: address@hidden">Ripley</a> added the slogan \"Your "
+"Passion. Our Potential.\" to the <a href=\"/graphics/gnupassion.svg.gz\">GNU "
+"head</a>."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"A set of colorful GNU head by <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";>John M. Wooten</a>."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"<a href=\"/graphics/gnuwooblk.png\">Black</a> | <a "
+"href=\"/graphics/gnuwoogrn.png\">Green</a> | <a "
+"href=\"/graphics/gnuwoored.png\">Red</a> | <a "
+"href=\"/graphics/gnuwoowht.png\">White</a> | <a "
+"href=\"/graphics/gnuwooylw.png\">Yellow</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "<a href=\"/graphics/graphics.html\">Other art</a> in the GNU Art
Gallery."
+msgstr ""
+
+#. TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.
+#. type: Content of: <div>
+msgid "*GNUN-SLOT: TRANSLATOR'S NOTES*"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please send FSF & GNU inquiries to <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>. There are also <a
"
+"href=\"/contact/\">other ways to contact</a> the FSF."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please send broken links and other corrections (or suggestions) to <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please see the <a "
+"href=\"/server/standards/README.translations.html\">Translations README</a> "
+"for information on coordinating and submitting translations of this article."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid "Copyright © 2007 Free Software Foundation, Inc.,"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><address>
+msgid "51 Franklin St, Fifth Floor, Boston, MA 02110, USA"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"This page is licensed under a <a rel=\"license\" "
+"href=\"http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/\";>Creative Commons "
+"Attribution-NoDerivs 3.0 United States License</a>."
+msgstr ""
+
+#. TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.
+#. type: Content of: <div><div>
+msgid "*GNUN-SLOT: TRANSLATOR'S CREDITS*"
+msgstr ""
+
+#. timestamp start
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid "Updated:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><h4>
+msgid "Translations of this page"
+msgstr ""
Index: graphics/po/anfsflogo.pot
===================================================================
RCS file: graphics/po/anfsflogo.pot
diff -N graphics/po/anfsflogo.pot
--- /dev/null 1 Jan 1970 00:00:00 -0000
+++ graphics/po/anfsflogo.pot 16 Aug 2011 00:26:29 -0000 1.1
@@ -0,0 +1,144 @@
+# SOME DESCRIPTIVE TITLE
+# Copyright (C) YEAR Free Software Foundation, Inc.
+# This file is distributed under the same license as the PACKAGE package.
+# FIRST AUTHOR <address@hidden>, YEAR.
+#
+#, fuzzy
+msgid ""
+msgstr ""
+"Project-Id-Version: PACKAGE VERSION\n"
+"POT-Creation-Date: 2011-08-15 20:25-0300\n"
+"PO-Revision-Date: YEAR-MO-DA HO:MI+ZONE\n"
+"Last-Translator: FULL NAME <address@hidden>\n"
+"Language-Team: LANGUAGE <address@hidden>\n"
+"MIME-Version: 1.0\n"
+"Content-Type: text/plain; charset=CHARSET\n"
+"Content-Transfer-Encoding: ENCODING"
+
+#. type: Content of: <title>
+msgid "An FSF Logo - Free Software Foundation (FSF)"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <h2>
+msgid "An FSF Logo"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p><a>
+msgid "<a href=\"/graphics/fsf-bk.jpg\">"
+msgstr ""
+
+#. type: Attribute 'alt' of: <p><a><img>
+msgid "[image of an FSF Logo on black]"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p><a>
+msgid "</a> <a href=\"/graphics/fsf-wh.jpg\">"
+msgstr ""
+
+#. type: Attribute 'alt' of: <p><a><img>
+msgid "[image of an FSF Logo on white]"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"Two similar, rectangular, unofficial logos for the Free Software "
+"Foundation. ``FSF'' is written in red, block-style lettering, with a string "
+"of 0's and 1's in the background."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"We thank Shawn Ewald <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><address@hidden></a> for designing "
+"these FSF logos."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"He prefers the one with the black background, so we used to use that on the "
+"<a href=\"/fsf/fsf.html\">FSF</a> page."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "This picture is available in the following formats:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"jpeg <a href=\"/graphics/fsf-bk.jpg\">8k (black background)</a>, <a "
+"href=\"/graphics/fsf-wh.jpg\">6k (white background)</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"png <a href=\"/graphics/fsf-bk.png\">1k (black background)</a>, <a "
+"href=\"/graphics/fsf-wh.png\">1k (white background)</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "<a href=\"/graphics/graphics.html\">Other art</a> in the GNU Art
Gallery."
+msgstr ""
+
+#. TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.
+#. type: Content of: <div>
+msgid "*GNUN-SLOT: TRANSLATOR'S NOTES*"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please send FSF & GNU inquiries to <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>. There are also <a
"
+"href=\"/contact/\">other ways to contact</a> the FSF."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please send broken links and other corrections (or suggestions) to <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please see the <a "
+"href=\"/server/standards/README.translations.html\">Translations README</a> "
+"for information on coordinating and submitting translations of this article."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"The GNU logo can be used verbatim in contexts talking about GNU in a "
+"supportive and accurate way. For permission, ask address@hidden"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid "Copyright © 2007 Free Software Foundation, Inc.,"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><address>
+msgid "51 Franklin St, Fifth Floor, Boston, MA 02110, USA"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"This page is licensed under a <a rel=\"license\" "
+"href=\"http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/\";>Creative Commons "
+"Attribution-NoDerivs 3.0 United States License</a>."
+msgstr ""
+
+#. TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.
+#. type: Content of: <div><div>
+msgid "*GNUN-SLOT: TRANSLATOR'S CREDITS*"
+msgstr ""
+
+#. timestamp start
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid "Updated:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><h4>
+msgid "Translations of this page"
+msgstr ""
Index: graphics/po/atypinggnu.pot
===================================================================
RCS file: graphics/po/atypinggnu.pot
diff -N graphics/po/atypinggnu.pot
--- /dev/null 1 Jan 1970 00:00:00 -0000
+++ graphics/po/atypinggnu.pot 16 Aug 2011 00:26:29 -0000 1.1
@@ -0,0 +1,149 @@
+# SOME DESCRIPTIVE TITLE
+# Copyright (C) YEAR Free Software Foundation, Inc.
+# This file is distributed under the same license as the PACKAGE package.
+# FIRST AUTHOR <address@hidden>, YEAR.
+#
+#, fuzzy
+msgid ""
+msgstr ""
+"Project-Id-Version: PACKAGE VERSION\n"
+"POT-Creation-Date: 2011-08-15 20:25-0300\n"
+"PO-Revision-Date: YEAR-MO-DA HO:MI+ZONE\n"
+"Last-Translator: FULL NAME <address@hidden>\n"
+"Language-Team: LANGUAGE <address@hidden>\n"
+"MIME-Version: 1.0\n"
+"Content-Type: text/plain; charset=CHARSET\n"
+"Content-Transfer-Encoding: ENCODING"
+
+#. type: Content of: <title>
+msgid "A Typing GNU Hacker - Free Software Foundation (FSF)"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <h2>
+msgid "A Typing GNU Hacker"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p><a>
+msgid "<a href=\"/graphics/gnu-type-sm.jpg\">"
+msgstr ""
+
+#. type: Attribute 'alt' of: <p><a><img>
+msgid "[image of a Typing GNU Hacker]"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"This GNU hunches over a microcomputer, no doubt running free software! The "
+"GNU is enclosed in an arch, with \"GNU's Not Unix\" written above, and "
+"\"Free Software Foundation\" below it."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "We thank Jamal Hannah for drawing this Typing GNU Hacker."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"It was used on the front of an earlier <a href=\"/order/t-shirts.html\">GNU "
+"T-shirt</a> sold by the FSF."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"It is used on this web site to indicate pages that list people who are "
+"helping or have helped the GNU Project, including these pages:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"<a href=\"/people/people.html\">GNU's Who</a> - the People of the GNU "
+"Project"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid "<a href=\"/people/webmeisters.html\">The GNU Webmasters</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "This picture is available in the following formats:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"jpeg <a href=\"/graphics/gnu-type-sm.jpg\">7k</a>, <a "
+"href=\"/graphics/gnu-type.jpg\">19k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"png <a href=\"/graphics/gnu-type-sm.png\">2k</a>, <a "
+"href=\"/graphics/gnu-type.png\">5k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "<a href=\"/graphics/graphics.html\">Other art</a> in the GNU Art
Gallery."
+msgstr ""
+
+#. TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.
+#. type: Content of: <div>
+msgid "*GNUN-SLOT: TRANSLATOR'S NOTES*"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please send FSF & GNU inquiries to <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>. There are also <a
"
+"href=\"/contact/\">other ways to contact</a> the FSF."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please send broken links and other corrections (or suggestions) to <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please see the <a "
+"href=\"/server/standards/README.translations.html\">Translations README</a> "
+"for information on coordinating and submitting translations of this article."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"The GNU logo can be used verbatim in contexts talking about GNU in a "
+"supportive and accurate way. For permission, ask address@hidden"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid "Copyright © 2007 Free Software Foundation, Inc.,"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><address>
+msgid "51 Franklin St, Fifth Floor, Boston, MA 02110, USA"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"This page is licensed under a <a rel=\"license\" "
+"href=\"http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/\";>Creative Commons "
+"Attribution-NoDerivs 3.0 United States License</a>."
+msgstr ""
+
+#. TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.
+#. type: Content of: <div><div>
+msgid "*GNUN-SLOT: TRANSLATOR'S CREDITS*"
+msgstr ""
+
+#. timestamp start
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid "Updated:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><h4>
+msgid "Translations of this page"
+msgstr ""
Index: graphics/po/babygnu.pot
===================================================================
RCS file: graphics/po/babygnu.pot
diff -N graphics/po/babygnu.pot
--- /dev/null 1 Jan 1970 00:00:00 -0000
+++ graphics/po/babygnu.pot 16 Aug 2011 00:26:29 -0000 1.1
@@ -0,0 +1,143 @@
+# SOME DESCRIPTIVE TITLE
+# Copyright (C) YEAR Free Software Foundation, Inc.
+# This file is distributed under the same license as the PACKAGE package.
+# FIRST AUTHOR <address@hidden>, YEAR.
+#
+#, fuzzy
+msgid ""
+msgstr ""
+"Project-Id-Version: PACKAGE VERSION\n"
+"POT-Creation-Date: 2011-08-15 20:25-0300\n"
+"PO-Revision-Date: YEAR-MO-DA HO:MI+ZONE\n"
+"Last-Translator: FULL NAME <address@hidden>\n"
+"Language-Team: LANGUAGE <address@hidden>\n"
+"MIME-Version: 1.0\n"
+"Content-Type: text/plain; charset=CHARSET\n"
+"Content-Transfer-Encoding: ENCODING"
+
+#. type: Content of: <title>
+msgid "Baby GNU - Free Software Foundation (FSF)"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <h2>
+msgid "Baby GNU"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p><a>
+msgid "<a href=\"/graphics/baby-gnu-sm.jpg\">"
+msgstr ""
+
+#. type: Attribute 'alt' of: <p><a><img>
+msgid "[image of a Baby GNU]"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+#:
+msgid "</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"The Baby GNU is an adorable cartoon-like image of but a wee tyke of a GNU, "
+"sucking its thumb and snuggling its blanket closely."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "We thank Etienne Suvasa for drawing this Baby GNU."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "This picture is available in the following formats:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"jpeg <a href=\"/graphics/baby-gnu-sm.jpg\">6k</a>, <a "
+"href=\"/graphics/baby-gnu.jpg\">10k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"png <a href=\"/graphics/baby-gnu-sm.png\">2k</a>, <a "
+"href=\"/graphics/baby-gnu.png\">3k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"A modified version, “Baby GNU with a Glass”, was used as a logo "
+"for the <a href=\"http://fsf.org/licensing/\";>FSF Free Software Licensing "
+"and Compliance Lab</a>:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p><a>
+msgid "<a href=\"/graphics/baby-gnu-glass.png\">"
+msgstr ""
+
+#. type: Attribute 'alt' of: <p><a><img>
+msgid "[image of a Baby GNU with a Glass]"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "<a href=\"/graphics/graphics.html\">Other art</a> in the GNU Art
Gallery."
+msgstr ""
+
+#. TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.
+#. type: Content of: <div>
+msgid "*GNUN-SLOT: TRANSLATOR'S NOTES*"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please send FSF & GNU inquiries to <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>. There are also <a
"
+"href=\"/contact/\">other ways to contact</a> the FSF."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please send broken links and other corrections or suggestions to <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please see the <a "
+"href=\"/server/standards/README.translations.html\">Translations README</a> "
+"for information on coordinating and submitting translations of this article."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"The GNU logo can be used verbatim in contexts talking about GNU in a "
+"supportive and accurate way. For permission, ask <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><address@hidden></a>."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid "Copyright © 2001, 2005, 2007, 2009 Free Software Foundation, Inc.,"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><address>
+msgid "51 Franklin St, Fifth Floor, Boston, MA 02110, USA"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"This page is licensed under a <a rel=\"license\" "
+"href=\"http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/\";>Creative Commons "
+"Attribution-NoDerivs 3.0 United States License</a>."
+msgstr ""
+
+#. TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.
+#. type: Content of: <div><div>
+msgid "*GNUN-SLOT: TRANSLATOR'S CREDITS*"
+msgstr ""
+
+#. timestamp start
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid "Updated:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><h4>
+msgid "Translations of this page"
+msgstr ""
Index: graphics/po/gnupascal.pot
===================================================================
RCS file: graphics/po/gnupascal.pot
diff -N graphics/po/gnupascal.pot
--- /dev/null 1 Jan 1970 00:00:00 -0000
+++ graphics/po/gnupascal.pot 16 Aug 2011 00:26:29 -0000 1.1
@@ -0,0 +1,180 @@
+# SOME DESCRIPTIVE TITLE
+# Copyright (C) YEAR Free Software Foundation, Inc.
+# This file is distributed under the same license as the PACKAGE package.
+# FIRST AUTHOR <address@hidden>, YEAR.
+#
+#, fuzzy
+msgid ""
+msgstr ""
+"Project-Id-Version: PACKAGE VERSION\n"
+"POT-Creation-Date: 2011-08-15 20:25-0300\n"
+"PO-Revision-Date: YEAR-MO-DA HO:MI+ZONE\n"
+"Last-Translator: FULL NAME <address@hidden>\n"
+"Language-Team: LANGUAGE <address@hidden>\n"
+"MIME-Version: 1.0\n"
+"Content-Type: text/plain; charset=CHARSET\n"
+"Content-Transfer-Encoding: ENCODING"
+
+#. type: Content of: <title>
+msgid "GNU and Blaise Pascal - Free Software Foundation (FSF)"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <h2>
+msgid "GNU and Blaise Pascal"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p><a>
+msgid "<a href=\"/graphics/Gnu+Pascal.small.jpg\">"
+msgstr ""
+
+#. type: Attribute 'alt' of: <p><a><img>
+msgid "[image of a Gnu and Blaise Pascal]"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"A long-haired Blaise Pascal and a long-bearded GNU; both stare thoughtfully "
+"into space."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"We thank Markus Gerwinski <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><address@hidden></a>, "
+"the artist of this <a href=\"http://www.gnu-pascal.de\";>GNU Pascal</a> art."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "This picture is available in the following formats:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"jpeg <a href=\"/graphics/Gnu+Pascal.small.jpg\">4k</a>, <a "
+"href=\"/graphics/Gnu+Pascal.jpg\">61k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"png <a href=\"/graphics/Gnu+Pascal.small.png\">4k</a>, <a "
+"href=\"/graphics/Gnu+Pascal.png\">10k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"Dustin Jorge made a nice wallpaper inspired by this GNU head. He spent some "
+"time researching copyright for a paper he had to do for a class. In the "
+"meantime he made this desktop."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "This wallpaper is available in the following formats:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid "png <a href=\"/graphics/gnublue.png\">503k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"Ville Solarius has come up with the following variations of the GNU Head in "
+"the SVG format:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid "Plain <a href=\"/graphics/gnuhead_plain.svg\">99.2k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid "Inkscape <a href=\"/graphics/gnuhead_inkscape.svg\">99.2k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"<a href=\"mailto: address@hidden">Ripley</a> added the slogan \"Your "
+"Passion. Our Potential.\" to the <a href=\"/graphics/gnupassion.svg.gz\">GNU "
+"head</a>."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"A set of colorful GNU head by <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";>John M. Wooten</a>."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"<a href=\"/graphics/gnuwooblk.png\">Black</a> | <a "
+"href=\"/graphics/gnuwoogrn.png\">Green</a> | <a "
+"href=\"/graphics/gnuwoored.png\">Red</a> | <a "
+"href=\"/graphics/gnuwoowht.png\">White</a> | <a "
+"href=\"/graphics/gnuwooylw.png\">Yellow</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "<a href=\"/graphics/graphics.html\">Other art</a> in the GNU Art
Gallery."
+msgstr ""
+
+#. TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.
+#. type: Content of: <div>
+msgid "*GNUN-SLOT: TRANSLATOR'S NOTES*"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please send FSF & GNU inquiries to <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>. There are also <a
"
+"href=\"/contact/\">other ways to contact</a> the FSF."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please send broken links and other corrections (or suggestions) to <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please see the <a "
+"href=\"/server/standards/README.translations.html\">Translations README</a> "
+"for information on coordinating and submitting translations of this article."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"The GNU logo can be used verbatim in contexts talking about GNU in a "
+"supportive and accurate way. For permission, ask address@hidden"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid "Copyright © 2007 Free Software Foundation, Inc.,"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><address>
+msgid "51 Franklin St, Fifth Floor, Boston, MA 02110, USA"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"This page is licensed under a <a rel=\"license\" "
+"href=\"http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/\";>Creative Commons "
+"Attribution-NoDerivs 3.0 United States License</a>."
+msgstr ""
+
+#. TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.
+#. type: Content of: <div><div>
+msgid "*GNUN-SLOT: TRANSLATOR'S CREDITS*"
+msgstr ""
+
+#. timestamp start
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid "Updated:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><h4>
+msgid "Translations of this page"
+msgstr ""
Index: graphics/po/philosophicalgnu.pot
===================================================================
RCS file: graphics/po/philosophicalgnu.pot
diff -N graphics/po/philosophicalgnu.pot
--- /dev/null 1 Jan 1970 00:00:00 -0000
+++ graphics/po/philosophicalgnu.pot 16 Aug 2011 00:26:29 -0000 1.1
@@ -0,0 +1,137 @@
+# SOME DESCRIPTIVE TITLE
+# Copyright (C) YEAR Free Software Foundation, Inc.
+# This file is distributed under the same license as the PACKAGE package.
+# FIRST AUTHOR <address@hidden>, YEAR.
+#
+#, fuzzy
+msgid ""
+msgstr ""
+"Project-Id-Version: PACKAGE VERSION\n"
+"POT-Creation-Date: 2011-08-15 20:25-0300\n"
+"PO-Revision-Date: YEAR-MO-DA HO:MI+ZONE\n"
+"Last-Translator: FULL NAME <address@hidden>\n"
+"Language-Team: LANGUAGE <address@hidden>\n"
+"MIME-Version: 1.0\n"
+"Content-Type: text/plain; charset=CHARSET\n"
+"Content-Transfer-Encoding: ENCODING"
+
+#. type: Content of: <title>
+msgid "A Philosophical GNU - Free Software Foundation (FSF)"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <h2>
+msgid "A Philosophical GNU"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p><a>
+msgid "<a href=\"/graphics/philosophical-gnu-sm.jpg\">"
+msgstr ""
+
+#. type: Attribute 'alt' of: <p><a><img>
+msgid "[image of a Philosophical Gnu]"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "This GNU, looking particularly smart with arched eyebrows."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"We thank Markus Gerwinski <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><address@hidden></a>, "
+"the artist of this Philosophical GNU."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"It is used to help identify the pages on this server that deal with the <a "
+"href=\"/philosophy/philosophy.html\">philosophy</a> of the GNU Project."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "This picture is available in the following formats:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"jpeg <a href=\"/graphics/philosophical-gnu-sm.jpg\">7k</a>, <a "
+"href=\"/graphics/philosophical-gnu.jpg\">141k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"png <a href=\"/graphics/philosophical-gnu-sm.png\">10k</a>, <a "
+"href=\"/graphics/philosophical-gnu.png\">18k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid "greyscale png <a href=\"/graphics/philosophical-gnu-sm-256.png\">7k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid "svg <a href=\"/graphics/philosophical-gnu-sm.svgz\">10k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "<a href=\"/graphics/graphics.html\">Other art</a> in the GNU Art
Gallery."
+msgstr ""
+
+#. TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.
+#. type: Content of: <div>
+msgid "*GNUN-SLOT: TRANSLATOR'S NOTES*"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please send FSF & GNU inquiries to <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>. There are also <a
"
+"href=\"/contact/\">other ways to contact</a> the FSF."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please send broken links and other corrections or suggestions to <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please see the <a "
+"href=\"/server/standards/README.translations.html\">Translations README</a> "
+"for information on coordinating and submitting translations of this article."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Copyright © 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, "
+"2006, 2007 Free Software Foundation, Inc.,"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><address>
+msgid "51 Franklin St - Fifth Floor, Boston, MA 02110, USA"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"This page is licensed under a <a rel=\"license\" "
+"href=\"http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/\";>Creative Commons "
+"Attribution-NoDerivs 3.0 United States License</a>."
+msgstr ""
+
+#. TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.
+#. type: Content of: <div><div>
+msgid "*GNUN-SLOT: TRANSLATOR'S CREDITS*"
+msgstr ""
+
+#. timestamp start
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid "Updated:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><h3>
+msgid "Translations of this page"
+msgstr ""
Index: graphics/po/whatsgnu.pot
===================================================================
RCS file: graphics/po/whatsgnu.pot
diff -N graphics/po/whatsgnu.pot
--- /dev/null 1 Jan 1970 00:00:00 -0000
+++ graphics/po/whatsgnu.pot 16 Aug 2011 00:26:29 -0000 1.1
@@ -0,0 +1,141 @@
+# SOME DESCRIPTIVE TITLE
+# Copyright (C) YEAR Free Software Foundation, Inc.
+# This file is distributed under the same license as the PACKAGE package.
+# FIRST AUTHOR <address@hidden>, YEAR.
+#
+#, fuzzy
+msgid ""
+msgstr ""
+"Project-Id-Version: PACKAGE VERSION\n"
+"POT-Creation-Date: 2011-08-15 20:25-0300\n"
+"PO-Revision-Date: YEAR-MO-DA HO:MI+ZONE\n"
+"Last-Translator: FULL NAME <address@hidden>\n"
+"Language-Team: LANGUAGE <address@hidden>\n"
+"MIME-Version: 1.0\n"
+"Content-Type: text/plain; charset=CHARSET\n"
+"Content-Transfer-Encoding: ENCODING"
+
+#. type: Content of: <title>
+msgid "What's GNU - Free Software Foundation (FSF)"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <h2>
+msgid "What's GNU"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p><a>
+msgid "<a href=\"/graphics/whats-gnu-sm.jpg\">"
+msgstr ""
+
+#. type: Attribute 'alt' of: <p><a><img>
+msgid "[image of What's GNU]"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"Two banners enclose a GNU in this image, one reading \"What's GNU?\" and the "
+"other \"GNU's Not Unix!\" In the center, a face similar to the GNU Head "
+"above rests proudly."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "We thank Etienne Suvasa for drawing this What's GNU art."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid ""
+"It is used on this web site to indicate pages that describe what GNU is, "
+"including:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid "<a href=\"/gnu/gnu-history.html\">GNU Project</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid "the <a href=\"/gnu/manifesto.html\">GNU Manifesto (31k characters)</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "This picture is available in the following formats:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"jpeg <a href=\"/graphics/whats-gnu-sm.jpg\">8k</a>, <a "
+"href=\"/graphics/whats-gnu.jpg\">21k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <ul><li>
+msgid ""
+"png <a href=\"/graphics/whats-gnu-sm.png\">2k</a>, <a "
+"href=\"/graphics/whats-gnu.png\">5k</a>"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <p>
+msgid "<a href=\"/graphics/graphics.html\">Other art</a> in the GNU Art
Gallery."
+msgstr ""
+
+#. TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.
+#. type: Content of: <div>
+msgid "*GNUN-SLOT: TRANSLATOR'S NOTES*"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please send FSF & GNU inquiries to <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>. There are also <a
"
+"href=\"/contact/\">other ways to contact</a> the FSF."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please send broken links and other corrections (or suggestions) to <a "
+"href=\"mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"Please see the <a "
+"href=\"/server/standards/README.translations.html\">Translations README</a> "
+"for information on coordinating and submitting translations of this article."
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"The GNU logo can be used verbatim in contexts talking about GNU in a "
+"supportive and accurate way. For permission, ask address@hidden"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid "Copyright © 2007 Free Software Foundation, Inc.,"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><address>
+msgid "51 Franklin St, Fifth Floor, Boston, MA 02110, USA"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid ""
+"This page is licensed under a <a rel=\"license\" "
+"href=\"http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/\";>Creative Commons "
+"Attribution-NoDerivs 3.0 United States License</a>."
+msgstr ""
+
+#. TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.
+#. type: Content of: <div><div>
+msgid "*GNUN-SLOT: TRANSLATOR'S CREDITS*"
+msgstr ""
+
+#. timestamp start
+#. type: Content of: <div><p>
+msgid "Updated:"
+msgstr ""
+
+#. type: Content of: <div><h4>
+msgid "Translations of this page"
+msgstr ""
| [Prev in Thread] |
Current Thread |
[Next in Thread] |
- www doc/other-free-books.pl.html education/educ...,
Yavor Doganov <=