www/gnu manifesto.html manifesto.mk.html

[Yavor Doganov]

CVSROOT:        /web/www
Module name:    www
Changes by:     Yavor Doganov <yavor>   07/11/30 23:45:05

Modified files:
        gnu            : manifesto.html 
Added files:
        gnu            : manifesto.mk.html 

Log message:
        Added Macedonian translation by Aleksandar Balalovski (Closes: RT
        #347192).

CVSWeb URLs:
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/gnu/manifesto.html?cvsroot=www&r1=1.32&r2=1.33
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/gnu/manifesto.mk.html?cvsroot=www&rev=1.1

Patches:
Index: manifesto.html
===================================================================
RCS file: /web/www/www/gnu/manifesto.html,v
retrieving revision 1.32
retrieving revision 1.33
diff -u -b -r1.32 -r1.33
--- manifesto.html      21 Jul 2007 13:54:16 -0000      1.32
+++ manifesto.html      30 Nov 2007 23:44:57 -0000      1.33
@@ -671,7 +671,7 @@
 <p>
 Updated:
 <!-- timestamp start -->
-$Date: 2007/07/21 13:54:16 $
+$Date: 2007/11/30 23:44:57 $
 <!-- timestamp end -->
 </p>
 </div>
@@ -711,6 +711,8 @@
 <li><a href="/gnu/manifesto.it.html">Italiano</a>&nbsp;[it]</li>
 <!-- Korean -->
 <li><a 
href="/gnu/manifesto.ko.html">&#xd55c;&#xad6d;&#xc5b4;</a>&nbsp;[ko]</li>
+<!-- Macedonian -->
+<li><a 
href="/gnu/manifesto.mk.html">&#x041c;&#x0430;&#x043a;&#x0435;&#x0434;&#x043e;&#x043d;&#x0441;&#x043a;&#x0438;</a>&nbsp;[mk]</li>
 <!-- Dutch -->
 <li><a href="/gnu/manifesto.nl.html">Nederlands</a>&nbsp;[nl]</li>
 <!-- Polish -->
@@ -721,8 +723,8 @@
 <li><a 
href="/gnu/manifesto.sr.html">&#x0421;&#x0440;&#x043f;&#x0441;&#x043a;&#x0438;</a>&nbsp;[sr]</li>
 <!-- Swedish -->
 <li><a href="/gnu/manifesto.sv.html">Svenska</a>&nbsp;[sv]</li>
-<!-- Tamil: ought to be replaced in Tamil language - yavor, Mar 22, 2007 -->
-<li><a href="/gnu/manifesto.ta.html">Tamil</a>&nbsp;[ta]</li>
+<!-- Tamil -->
+<li><a 
href="/gnu/manifesto.ta.html">&#2980;&#2990;&#3007;&#2996;&#3021;</a>&nbsp;[ta]</li>
 </ul>
 </div>
 

Index: manifesto.mk.html
===================================================================
RCS file: manifesto.mk.html
diff -N manifesto.mk.html
--- /dev/null   1 Jan 1970 00:00:00 -0000
+++ manifesto.mk.html   30 Nov 2007 23:44:57 -0000      1.1
@@ -0,0 +1,775 @@
+<!--#include virtual="/server/header.html" -->
+<title>Манифестот на GNU - GNU Проект - Фондација 
за слободен софтвер (FSF)</title>
+<!--#include virtual="/server/banner.html" -->
+<h2>Манифестот на GNU</h2>
+
+<p>Манифестот на GNU подолу беше напишан
+од <a href="http://www.stallman.org/";>Richard Stallman</a> на
+почетокот на проектот, како барање за 
учество и поддршка.  Во првите
+неколку години беше ажуриран во мала мера 
за да се изрази развојот, но
+сега веројатно е најдобро да се остави 
непроменет со оглед на тоа што
+голем број луѓе веќе го виделе.</p>
+
+<p>Од тогаш, научивме за одредени 
недоразбирања што може да се
+избегнат со одредени зборови.  Фуснотите 
се додадени во 1993 за да се
+дополнат овие ставови.</p>
+
+<p>Ажурирани информации за пристапот до GNU 
софтверот, видете ја
+информацијата достапна на нашиот <a 
href="/home.html">веб сервер</a>,
+а посебно нашиот <a href="/software/software.html">список 
на
+програми</a>.  За како да помогнете,
+видете <a href="/help/">http://www.gnu.org/help</a>.</p>
+
+
+<h3>Што е GNU?  GNU не е Unix</h3>
+
+<p>
+GNU не е Unix (GNU is not Unix), е името на целосен Unix 
компатибилен
+софтверски систем кој го пишувам со што ќе 
можам слободно да го
+споделам со секој кој сака да го користи.<a 
href="#f1">(1)</a> Ми
+помагаат неколку останати доброволци.  
Прилози за време, пари,
+програми и опрема се особено 
добредојдени.</p>
+
+<p>
+Досега го имаме Emacs уредувачот за текст со 
Lisp за извршување
+команди за уредување, откривач на грешки 
во изворен код, генератор за
+расчленување компатибилен со Yacc, 
поврзувач и околу 35 други алатки.
+Школката (командниот интерпретер) речиси е 
завршена. Нов прилагодлив
+оптимизиран преведувач на код за C се 
преведе себеси и може да биде
+објавен во текот на оваа година.  Почетна 
фаза на јадро постои но
+потребни се многу други можности за да се 
емулира Unix средина.  Штом
+јадрото и преведувачот на код се завршат, 
ќе може да се дистрибуира
+GNU систем способен за развој на програми.  
Ќе користиме TeX како
+алатка за форматирање на текст, а исто така 
се работи и врз nroff.
+Исто така ќе го користиме и слободниот 
прилагодлив X систем за
+прозорци.  После тоа ќе додадеме 
прилагодлив Common Lisp, играта
+Empire, табеларен уредувач и стотици други 
алатки, плус онлајн
+документација.  Се надеваме дека ќе 
овозможиме, евентуално, се што е
+корисно и што доаѓа со стандарден Unix 
систем, и многу повеќе.</p>
+
+<p>
+Unix програмите ќе можат да работат и на GNU, 
но GNU нема да е
+идентичен со Unix.  Ќе ги направиме сите 
подобрувања кои ќе ја олеснат
+работата на корисниците, базирани на 
нашето искуство со другите
+оперативни системи.  Особено имаме во план 
да овозможиме долги имиња
+за датотеки, верзии на датотеките, 
безбеден и стабилен датотечен
+систем, дополнување на имиња на датотеки 
веројатно, поддршка за
+терминално-независен приказ и веројатно 
Lisp базиран систем за
+прозорци преку кој неколку Lisp и вообичани 
Unix апликации ќе може да
+го споделуваат екранот.  И C и Lisp ќе бидат 
достапни како јазици за
+програмирање.  Ќе се обидеме да ги 
поддржиме UUCP, MIT, Chaosnet и
+Интернет протоколите за комуникација.</p>
+
+<p>
+GNU првенствено е наменет за машини во 
класата 68000/16000 со
+виртуелна меморија, затоа што тие се 
наједноставните машини на кои
+може да работи.  Диполнителни напори да се 
пушта и на послаби машини
+ќе бидат оставени за некој кој сака да 
користи GNU на таков
+хардвер.</p>
+
+<p>
+За да се избегнат страшни забуни, 
изговарајте го 'G' во зборот 'GNU'
+кога се работи за името на овој проект.</p>
+
+<h3>Зошто морам да го напишам GNU</h3>
+
+<p>
+Сметам дека постои златно правило кое вели 
дека ако мене ми се допаѓа
+некоја програма, тогаш треба да имам право 
да ја споделам со други
+корисници на кои им се допаѓа.  Продавачите 
на софтвер сакаат да ги
+разединат корисниците и да им кажуваат што 
да прават (да завладеат со
+нив), со што корисникот би се сложил да не 
го споделува софтверот со
+други корисници.  Одбивам да бидам 
несолидарен кон другите корисници
+на овој начин.  Не можам да дозволам при 
здрав разум да се согласам со
+договор кој нема да дозволи обелоденување 
на софтверот.  Со години
+работев во лабораторијата за вештачка 
интелегенција врз
+спротивставување на такви тенденции и 
други негостопримливи
+активности, но за жал тие претераа: не 
можев да останам во институција
+каде што нештата се прават за мене против 
мојата волја.</p>
+
+<p>
+Но, бидејќи сакав да користам компјутери 
без обесправување, решив да
+склопам „тело“ од слободен софтвер со што 
ќе можам да се справам со
+секој софтвер кој не е слободен.  Се 
откажав од Al lab за да се
+заштитам во случај да MIT се обиде да ме 
спречи да го дадам GNU
+слободно.</p>
+
+<h3>Зошто GNU ќе е компатибилен со Unix</h3>
+
+<p>
+Unix не е мојот идеален систем, но не е толку 
лош.  Основните можности
+на Unix се добри и сметам дека ќе надополнам 
се што недостасува кај
+Unix без нивно расипување.  Освен тоа, ќе биде 
полесно за луѓето да
+прифатат систем компатибилен со Unix.</p>
+
+<h3>Како GNU ќе биде достапен</h3>
+
+<p>
+GNU не е јавна сопственост.  Секој има 
дозвола да го изменува и
+редистрибуира GNU, но дистрибутерот ќе нема 
право да забрани негово
+понатамошно редистрибуирање.
+Така, <a href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware">
+неслободни</a> измени нема да бидат 
дозволени.  Сакам да осигурам дека
+сите верзии на GNU ќе останат слободни.</p>
+
+<h3>Зошто многу други програмери сакаат да 
помогнат</h3>
+
+<p>
+Најдов многу други програмери кои се 
возбудени околу GNU и сакаат да
+помогнат.</p>
+
+<p>
+Многу програмери не се среќни со 
комерцијализацијата на системскиот
+софтвер.  Тој може да им донесе многу 
поголема заработувачка, но од
+нив бара да се чувствуваат како да се во 
судир со другите програмери,
+наместо да ги чувствуваат како другари.  
Основното начело на
+другарството помеѓу програмерите е 
споделување на програмите;
+денешните маркетиншки договори 
забрануваат програмерите да се
+однесуваат спрема другите како другари.  
Набавувачот на софтвер мора
+да избере помеѓу пријателство и 
почитување на законот.  Нормално,
+многу одлучуваат дека другарството е 
поважно.  Но оние кои веруваат во
+законот често не се чувствуваат комотно со 
ниеден избор.  Стануваат
+цинични и сметаат дека програмирањето е 
само начин за правење
+пари.</p>
+
+<p>
+Работејќи на GNU и користејќи го него 
наместо неслободни програми,
+можеме да бидеме гостопримливи за секого и 
воедно да го почитуваме
+законот.  Покрај тоа, GNU служи за пример да 
инспирира и како реклама
+да ги повика другите да ни се придружат во 
споделувањето.  Ова може да
+ни даде чувство на хармонија која е 
невозможна доколку користиме
+софтвер кој не е слободен.  Со речиси 
половина од програмерите со кои
+зборував, тоа е важен момент на среќа кој 
парите не можат да го
+заменат.</p>
+
+<h3>Како можете да помогнете</h3>
+
+<blockquote>
+<p>
+(Денес може да го
+прегледате <a href="http://savannah.gnu.org/projects/tasklist";>
+списокот на задачи на GNU</a> на кои треба да 
се работи.  Друг начин
+на кои можете да помогнете, можете да 
видите на
+<a href="/help/">http://www.gnu.org/help</a>.)
+</p>
+</blockquote>
+
+<p>
+Барам од производителите на компјутери 
прилози во машини и пари.  Ги
+замолувам поединците да придонесат со 
прилози во програми и
+работа.</p>
+
+<p>
+Доколку донирате компјутер, можете за брзо 
време да очекувате GNU да
+работи и на нив.  Машините би требало да 
бидат потполни системи,
+подготвени за употреба, со дозвола за 
работа во населени области и без
+потреба за комплициран систем за ладење 
или напојување.</p>
+
+<p>
+Пронајдов многу програмери желни за х
онорарно работење во GNU
+проектот.  За поголемиот број проекти, 
таквите хонорарни ангажмани за
+групна работа би биле многу тешки за 
координирање; независно
+напишаните делови не би функционирале 
меѓусебно.  Но за конкретната
+задача за замена на Unix овие проблеми не 
постојат.  Целосен Unix
+систем содржи стотици помошни програми, 
секоја посебно документирана.
+Повеќете спецификации за интерфејси се во 
согласност со Unix.  Доколку
+секој придонесувач може да напише 
соодветна замена за некоја Unix
+алатка и да овозможи нејзино 
функционирање на оригинален Unix систем,
+тогаш овие алатки ќе работат и кога ќе се 
состават.  Дури и ако Марфи
+предизвика неколку неочекувани проблеми, 
составувањето на одделните
+парчиња би била изводлива задача.  (Јадрото 
ќе бара поблиска
+комуникација и ќе биде работено од мала, 
потесна група).</p>
+
+<p>
+Ако добијам донации во пари, ќе бидам во 
можност да вработам неколку
+луѓе за хонорарна работа.  Платата нема да 
биде голема во однос на
+стандардите на програмерите, но потрени се 
луѓе на кои важноста од
+градење дух на заедништво е исто толку 
важна како и заработувањето.
+На ова гледам како на начин за 
овозможување на посветените луѓе да ја
+посветат сета своја сила за работа на GNU со 
што ќе се поштедат од
+потребата да заработуваат за живот на друг 
начин.</p>
+
+<h3>Зошто сите корисници на компјутери ќе 
имаат корист</h3>
+
+<p>
+Штом ќе се напише GNU, секој ќе биде во 
можност да набави добар
+системски софтвер слободно, исто како и 
воздухот што го
+дише.<a href="#f2">(2)</a></p>
+
+<p>
+Ова ќе значи многу повеќе од избегнувањето 
на високите цени за лиценци
+на Unix.  Ова значи дека ќе се избегне 
непотребно удвојување на труд
+за системско програмирање.  Тие напори 
може да се искористат за
+дополнително унапредување на можностите 
на софтверот.</p>
+
+<p>
+Целоснен изворен код на системот ќе им 
биде достапен на секого.  Како
+последица на ова, корисникот кој има 
потреба од измени во системот
+секогаш ќе има можност да ги направи 
самиот, или да најми програмер
+или компанија да ги направат за него.  
Корисниците нема да бидат
+препуштени на милоста на еден програмер 
или компанија која го поседува
+изворниот код и е во позиција да прави 
измени.</p>
+
+<p>
+Училиштата ќе можат да овозможат подобра 
образовна средина со
+охрабрување на студентите да го 
проучуваат и подобруваат системскиот
+код.  Во лабораторијата на Харвард 
постоеше правило кое велеше дека
+ниедна програма не смее да биде 
инсталирана на системот доколку
+нејзиниот изворен код не беше јавно 
достапен и тие се придржуваа до
+тоа правило не дозволувајќи да 
инсталираат одредени програми.  Тоа
+беше голема инспирација за мене.</p>
+
+<p>
+На крајот, ќе престане прекумерената 
контрола за тоа кој го поседува
+системскиот софтвер и што смее и не смее да 
прави со него.</p>
+
+<p>
+Договорите кои ги тераат луѓето да плаќаат 
за користење на програма,
+вклучувајќи лиценцирање на копии, секогаш 
сносат огромна цена за
+општеството преку незгодни механизми 
потребни за да се процени колку
+(во смисла програми) некој мора да плати.  
Само полициска држава може
+да примора некој да се покори пред нив.  Да 
земеме за пример вселенска
+станица каде што воздухот треба да се 
произведува за висока цена:
+наплатувањето за секој кој дише по литар 
воздух може да биде фер, но
+носењето на гас маска со мерач која треба 
да се носи по цел ден и ноќ
+не може да се толерира, дури и секој да може 
да си дозволи да ја плати
+сметката за воздух.  И камерите поставени 
насекаде кои ќе можат да
+забележат дали вие ја вадите маската би 
биле вистинска срамота.
+Подобро е да поддржите фабрика за воздух 
со давачки по глава на жител
+и да се ослободите од маските.</p>
+
+<p>
+Копирањето на целата или делови од 
програмата е природно за
+програмерот како и дишењето, и исто толку 
продуктивно.  И мора да биде
+исто толку бесплатно.</p>
+
+<h3>Некои приговори за целите на GNU проектот 
кои лесно можат да се
+побијат</h3>
+
+<p>
+<strong>"Никој нема да го користи ако е 
бесплатен, затоа што тоа значи
+дека не можат да се надеваат на 
поддршка."</strong></p>
+
+<p>
+<strong>"Мора да наплаќате за програмата за да 
се плати овозможување на
+поддршка."</strong></p>
+
+<p>
+Ако луѓето радо би платиле за GNU со 
поддршка отколку да го набават
+бесплатно без поддршка, компанијата која 
обезбедува само поддршка за
+луѓето кои го набавиле GNU бесплатно би 
требало да биде
+профитабилна.<a href="#f3">(3)</a></p>
+
+<p>
+Мора да направиме разлика помеѓу поддршка 
во форма на вистинско
+програмирање и обично одржување.  Првото е 
нешто на кое некој не може
+да се надева од продавачот на софтвер.  Ако 
вашиот проблем не е
+споделен со доволен број на луѓе, тој ќе ви 
каже да му се губите од
+пред очи.</p>
+
+<p>
+Ако вашиот бизнис мора да се потпре на 
поддршка, единствениот начин
+таа да се добие е да се имаат сите потребни 
изворни кодови и алатки.
+Тогаш можете да ја најмите било која 
личност да го поправи вашиот
+проблем; не сте препуштени на милоста на 
една личност.  Со Unix,
+поради високата цена на изворниот код, 
многу фирми не ни размислуваат
+за тоа.  Со GNU тоа е лесно.  Сеуште е можно да 
не постои компетентна
+личност, но за тој проблем не може да се 
обвини начинот на
+распределба.  GNU не ги решава сите светски 
проблеми, туку само некои
+од нив.</p>
+
+<p>
+Во меѓувреме на корисниците што не знаат 
ништо за компјутери им треба
+одржување: помош околу работи кои и тие 
лесно ќе можат да ги направат,
+само не знаат како.</p>
+
+<p>
+Такви услуги може да бидат достапни од 
компании што нудат услуги за
+поддршка.  Ако е точно дека корисниците 
повеќе би сакале да потрошат
+пари за да добијат производ и поддршка, 
тогаш тие исто така би сакале
+да добијат поддршка, а производот да го 
добијат бесплатно.  Фирмите за
+поддршка ќе си конкурираат за квалитетот и 
цената; корисниците нема да
+бидат приврзани со само една фирма.  
Притоа, тие кои не сакаат
+поддршка ќе можат да ја користат 
програмата без да платат за
+поддршка.</p>
+
+<p>
+<strong>"Не можете да стигнете до многу луѓе 
без рекламирање, затоа
+мора да наплаќате за програмата."</strong></p>
+
+<p>
+<strong>"Нема корист од рекламирање на 
програма што луѓето ја добиваат
+бесплатно."</strong></p>
+
+<p>
+Има различни форми на бесплатно или многу 
ефтино објавување кое може
+да се искористи за информирање на 
многубројни корисници на компјутери
+за нешто како GNU.  Најверојатно некој може 
да стигне до повеќе
+корисници на компјутери со рекламирање.  
Ако тоа е навистина така,
+фирма која рекламира услуги за копирање и 
испраќање на GNU по пошта за
+одредена цена, треба да е доволно успешна 
да плати за сопствено
+рекламирање и да заработи.  На тој начин 
неа ќе ја плаќаат само
+корисници што имаат корист од 
рекламирањето.  На овој начин, само
+корисниците што имаа придобивка од 
рекламирање плаќаат за него.</p>
+
+<p>
+Од друга страна, ако многу луѓе го добијат 
GNU од своите пријатели и
+фирмите за поддршка не успеат, тоа ќе 
покаже дека рекламата и не е
+пресудна за ширењето на GNU.  Зошто тие кои 
го застапуваат слободниот
+пазар не сакаат да остават слободниот 
пазар да одлучи за
+ова?<a href="#f4">(4)</a></p>
+
+<p>
+<strong>"Мојата компанија за остварување на 
предност пред
+конкуренцијата има потреба од неслободен 
оперативен
+систем."</strong></p>
+
+<p>
+GNU ќе го отстрани софтверот за оперативни 
системи од светот на
+конкуренцијата.  Нема да имате можност да 
имате предност во таа
+област, а исто така и вашата конкуренција 
нема да има предност пред
+вас.  Ќе можете да се натпреварувате во 
други области, додека во оваа
+ќе придонесувате заеднички.  Ако вие 
продавате оперативни системи,
+нема да ви се допадне GNU, но тоа е ваш 
проблем.  Ако вашиот бизнис е
+нешто друго, GNU може да ве спаси од 
вовлекување во скап бизнис за
+продажба на оперативни системи.</p>
+
+<p>
+Би сакал да го видам развојот на GNU 
поддржан со подароци од многу
+производители и корисници, намалувајќи ги 
трошоците за
+сите.<a href="#f5">(5)</a></p>
+
+<p>
+<strong>"Зарем програмерите не заслужуваат 
награда за нивната
+креативност?"</strong></p>
+
+<p>
+Ако нешто заслужува награда, тоа е 
општествениот придонес.
+Креативноста може да биде општествен 
придонес, но само ако општеството
+е во можност да ги користи нејзините 
резултати.  Ако програмерите
+заслужуваат да бидат наградени за 
создавањето иновативни програми,
+аналогно тие исто така заслужуваат да 
бидат и казнети ако ја ограничат
+употребата на истите.</p>
+
+<p>
+<strong>"Зарем програмерот не би требало да 
бара награда за неговата
+креативност?"</strong></p>
+
+<p>
+Нема ништо лошо во тоа да се бара исплаќање 
на сработеното или да се
+зголеми нечиј приход, се додека некој не 
користи средства кои се
+деструктивни.  Но средствата кои денес се 
вообичаени на полето на
+софтверот се засновани на деструкција.</p>
+
+<p>
+Извлекувањето на пари од корисници на 
програма со забранување на
+нејзиното користење е деструктивно затоа 
што забраните ја намалуваат
+можноста и начините програмата да биде 
користена.  Тоа ја намалува
+можноста за збогатување што човештвото го 
добива од програмата.  Кога
+намерно е одлучено да се ограничи, 
штетните последици се намерна
+деструкција.</p>
+
+<p>
+Причината поради која добриот граѓанин не 
користи такви деструктивни
+средства за да се збогати е што, ако сите би 
го правеле истото, сите
+би станале посиромашни заради меѓусебната 
деструктивност.  Тоа е
+Кантова етика или златно правило.  Затоа 
што не ми се допаѓаат
+последиците кои би произлегле од тоа да 
секој прикрива информации, тоа
+морам да го сфатам како погрешно.  
Исклучиво, желбата нечија
+креативност да биде наградена не го 
оправдува лишењето на останатиот
+свет од цела или дел од таа креативност.</p>
+
+<p>
+<strong>"Дали програмерите ќе умрат од 
глад?"</strong></p>
+
+<p>
+Можам да одговорам дека никој не е 
приморан да биде програмер.
+Повеќето од нас нема да успеат да 
заработат стоејќи на улица како
+патномимичари.  Но затоа пак никој од нас 
не е предодреден да
+заработува за живот стоејќи на улица 
правејќи гримаси и гладувајќи.
+Затоа работиме нешто друго.</p>
+
+<p>
+Но тоа е грешен одговор, бидејќи ја прифаќа 
скриената порака на
+прашањето дека без сопственост врз 
софтверот, програмерите не можат да
+бидат исплатени.  Се или ништо.</p>
+
+<p>
+Вистинската причина поради која 
програмерите нема да гладуваат е тоа
+што сеуште постои можност да им биде 
платено за програмирање, само не
+толку како сега.</p>
+
+<p>
+Ограничувањето на копирањето не е 
единствена можност за софтверски
+бизнис.  Тоа е најчеста причина бидејќи 
носи најмногу пари.  Кога би
+била одбиена од страна на купувачите, 
тогаш софтверскиот бизнис би се
+заосновал на други можности кои денеска се 
помалку се искористуваат.
+Постојат многубројни начини да се 
организира било каков бизнис.</p>
+
+<p>Веројатно програмирањето нема да биде 
толку профитабилно на друга
+основа како што е сега.  Но тоа не е 
аргумент против промена.
+Висината на денешната плата на 
службениците не се смета за неправда.
+Ако програмерите го прават истото, тоа 
нема да биде неправедно исто
+така.  (во пракса тие сеуште би 
заработувале значително многу
+повеќе).</p>
+
+<p>
+<strong>"Зарем луѓето немаат право да 
контролираат како се користи
+нивната креативност?"</strong></p>
+
+<p>
+„Контрола врз користење нечии идеи“ 
впрочем воспоставува контрола врз
+животите на другите луѓе и најчесто се 
користи да им се отежни
+животот.</p>
+
+<p>Луѓето што внимателно ги проучувале 
прашањата за интелектуалната
+сопственост<a href="#f6">(6)</a> (како што се 
правниците) велат дека
+не постојат суштински права на 
интелектуалната сопственост.  Видовите
+на т.н. права на интелектуална сопственост 
што ги препишува владата се
+создадени со посебни правни акти за 
конкретни потреби.</p>
+
+<p>
+На пример, системот за патенти е 
воспоставен за да се охрабрат
+изумителите да ги откријат деталите на 
нивните изуми.  Неговата цел е
+да му се помогне повеќе на општеството 
отколку на изумителите.  Тогаш,
+животниот век на патентите траел 17 години 
и бил краток во споредба со
+брзината на развој на технологијата.  
Поради тоа што патентите се само
+од значење за производителите, за кои 
цената и трудот на договорот за
+лиценцирањето се мали кога ќе се споредат 
со воспосатвеното
+произведство, патентите често не се многу 
штетни.  Тие не им сметаат
+на мнозинството поединци кои користат 
патентирани производи.</p>
+
+<p>
+Идејата за авторски права не постоела во 
старите времиња, кога
+авторите често копирале други автори во 
областа на неинтелектуални
+трудови.  Оваа практика се покажала како 
корисна и била единствен
+начин со кој многу авторски трудови 
опстојале до денес макар и
+делумно.  Системот за авторски права беше 
веднаш создаден за
+охрабрување на авторството. Во доменот за 
кој бил измислен – книгите,
+кои ефтино можеле да се копираат само 
преку печатарска преса, направи
+мала штета, и не претсавувал пречка за 
индивидуалците што читале
+книги.</p>
+
+<p>
+Сите права за интелектуална сопственост 
се само лиценци одобрени од
+општеството, затоа што се мислеше, 
правилно или погрешно, дека цело
+општество ќе има придобивка со нивно 
одобрување.  Но во конкретна
+ситуација мораме да се запрашаме: дали 
навистина ќе биде подобро за
+нас да одобриме такви лиценци?  Што 
дозволуваме одредена личност да
+прави?</p>
+
+<p>
+Случајот со програмите денес е многу 
различен од оној со книгите пред
+стотици години.  Фактот дека најлесниот 
начин да се копира програма е
+од еден сосед на друг, фактот дека 
програмата ги има и изворниот код и
+објектниот код кои се различни, и фактот 
дека програмата се користи, а
+не се чита и доживува, се комбинираат при 
што се создава ситуација во
+која личноста која наметнува авторски 
права му штети на општеството во
+целост и материјално и духовно, а тоа не би 
смеела да го прави без
+разлика дали законот дозволува или не.</p>
+
+<p>
+<strong>"Конкурентноста овозможува работите 
да се сработуваат
+подобро"</strong></p>
+
+<p>
+Парадигмата на конкурентноста е трка: со 
наградување на победникот
+сите се охрабрени да трчаат побрзо.  Кога 
капитализмот навистина
+функционира вака, тоа е добро, но неговите 
бранители грешат кога
+мислат дека секогаш функциоира вака.  Ако 
тркачите заборават зошто
+наградата е понудена и сакаат да победат 
по секоја цена, ќе пронајдат
+други стратегии, како што се напаѓање на 
другите тркачи.  Ако тркачите
+се степаат, сите ќе закаснат на целта.</p>
+
+<p>
+Неслободниот и тајниот софтвер е морален 
еквивалент на тркачите кои се
+тепаат.  За жал, на единствениот судија не 
му смета тоа, тој само ја
+регулира тепачката („на секои десет 
истрчани метри, може да удрите
+само еднаш“).  А би требало да ги раздели и 
казни само поради обидот
+за тепање.</p>
+
+<p>
+<strong>"Дали програмерите ќе програмираат 
без паричен
+надомест?"</strong></p>
+
+<p>
+Впрочем, многу луѓе ќе програмираат со 
апсолутно никаков паричен
+надомест.  Програмирањето е неодоливо 
воодушевување за некои луѓе,
+особено луѓето кои се најдобри во тоа.  Не 
постои недостиг на
+професионални музичари кои се бават со 
музика, иако тие не се надеваат
+дека со тоа ќе заработат за живот.</p>
+
+<p>
+Но ова прашање, иако често поставувано, не 
е соодветно за ситуацијава.
+Плаќањето на програмерите нема да исчезне, 
само ќе се намали.  Така,
+правото прашање е, дали постои некој ќе 
програмира со намален паричен
+надомест?  Моето искуство вели дека 
постои.</p>
+
+<p>
+Повеќе од десет години, најдобрите светски 
програмери работеа во
+Лабораторијата за вештачка интелегенција 
за многу помалку пари од тоа
+што можеа да го добијат на друго место.  Но 
добија многу непарични
+награди: на пр., слава и почит.  Покрај тоа, 
креативноста е исто така
+забавна, што е награда сама по себе.</p>
+
+<p>
+Потоа најголемиот дел од нив заминаат кога 
видоа дека можат да ја
+извршуваат истата работа за многу пари.</p>
+
+<p>
+Фактите покажуваат дека луѓето 
програмираат и поради други причини
+освен богатство; но ако им се даде шанса да 
заработат, тоа и ќе го
+посакуваат.  Организациите кои плаќаат 
малку поминуваат послабо
+финансиски од оние кои наплаќаат многу, но 
тоа нема да се случува ако
+првите се рестриктираат.</p>
+
+<p>
+<strong>"Очајно ни требаат програмери.  Ако тие 
побараат да престанеме
+да им помагаме на соседите, треба да ги 
послушаме."</strong></p>
+
+<p>
+Никогаш нема да бидете толку очајни за да 
го остварите ова барање.  Се
+сеќавате: милиони за одбрана, ни денар за 
народот!</p>
+
+<p>
+<strong>"Програмерите мора некако да 
заработуваат."</strong></p>
+
+<p>
+На прв поглед тоа е точно.  Но постојат 
многу начини на кои
+програмерите ќе заработуваат отколку да 
го продаваат правото за
+користење на програмата.  Тоа е сега 
вообичаено затоа што на
+програмерите и бизнисмените им носи многу 
пари, не заради тоа што е
+единствен начин да се заработи.  Лесно е да 
се најдат други начини ако
+сакате да ги најдете.  Еве неколку 
примери:</p>
+
+<p>
+Производител кој ќе направи нов компјутер 
ќе плати за прилагодување на
+оперативниот систем на новиот хардвер.</p>
+
+<p>
+Услуги за обука и одржување исто така може 
да понуди можност за
+заработување.</p>
+
+<p>
+Луѓе со нови идеи може да дистрибуираат 
програми како
+фривер<a href="#f7">(7)</a>, со што ќе бараат 
донации од задоволни
+корисници, или да наплаќаат услуги за 
поддршка.  Сум сретнал луѓе кои
+на овој начин работат доста успешно.</p>
+
+<p>
+Корисници со слични потреби може да 
формираат групи на корисници и да
+наплаќаат членарина. Групата би се 
договорила со програмерски компании
+да им пишуваат програми кои членовите на 
групата сакаат да ги
+користат.</p>
+
+<p>Сите начини на развој може да се 
наплаќаат со софтверски
+даноци:</p>
+
+<p>
+Замислете секој кој купува компјутер мора 
да плати X проценти од
+цената како софтверски данок. Владата тоа 
би го давала на агенции како
+ННФ (Националната научна фондација) за 
развој на дополнителен
+софтвер.</p>
+
+<p>
+Но ако купувачот на компјутер самиот вложи 
за развој на
+софтвер, тогаш тој би бил исклучен од 
потребата за плаќање софтверски
+даноци. Може да вложи во проект по негова 
желба, бидејќи се надева
+дека ќе го користи крајниот производ. Може 
да биде заслужен за било
+кој вложен износ до сумата која требало да 
ја плати како софтверски
+данок.</p>
+
+<p>
+Вклупната сума на данокот би можела да се 
одлучува со гласање на оние
+кои го плаќаат, измерен според сумата која 
ќе ја плаќаат.</p>
+
+<p>
+Последици:</p>
+
+<ul>
+<li>Заедницата на корисници на компјутери 
ќе поддржува развој на
+  софтвер.</li>
+<li>Оваа заедница ќе одлучува колкав степен 
на поддршка е
+  потребен.</li>
+<li>Корисниците на кои им е важно за кој 
проект нивниот влог е
+  искористен ќе може самите да одлучуваат 
за тоа.</li>
+</ul>
+<p>
+Во оваа долга трка, правењето слободни 
програми е чекор кон
+пост-сиромашен свет, во кој никој нема да 
работи напорно само за да
+преживее.  Луѓето ќе бидат слободни по 
неопходните десет работни
+часови неделно потрошени за работните 
задачи како што е
+законодавството, семејното советување, 
поправката на роботи и поглед
+кон иднината, да се посветат на забавни 
активности како што е
+програмирањето.  Нема да има потреба да 
бидеме способни да
+заработуваме од програмирање.</p>
+
+<p>
+Веќе многу ја намаливме потребната работа 
што треба да ја направи
+целото општество за да биде продуктивно, 
но само мал дел од неа се
+пренесува на слободното време на 
работниците бидејќи многу
+непродуктивни активности ги придружуваат 
продуктивните активности.
+Главните причини за ова се бирократијата и 
не еднаквоста во борбата со
+конкуренцијата.  Слободниот софтвер во 
голема мерка ќе ги намали овие
+појави во областа на производство на 
софтвер.  Ова мораме да го
+направиме со цел техничките придобивки во 
продуктивноста да ги
+претвориме во помалку работа за нас.</p>
+
+
+<h4>Фусноти</h4>
+
+<ol>
+<li><a name="f1"></a>Изборот на зборови овде беше 
направен
+невнимателно.  Намерата беше да се каже 
дека никој нема да треба да
+плати <b>дозвола</b> да користење на GNU 
системот.  Но употребените
+зборови тоа не го потенцираат јасно и 
луѓето често го толкуваат тоа
+како да е кажано дека копии од GNU секогаш 
треба да бидат многу ефтини
+или бесплатни.  Тоа никогаш не била 
намерата.  Подолу во манифестот се
+споменуваат можности, компании кои нудат 
услуги за дистрибуирање за
+тоа да профитираат.  Подоцна научив 
внимателно да правам разлика
+помеѓу слободно во контекст на слободната 
и бесплатно во контекст на
+цената.  Слободниот софтвер е софтвер кој 
корисниците имаат право да
+го редистрибуираат и изменуваат.  Некои 
корисници можеби ќе добијат
+копија бесплатно, додека други ќе платат 
за тоа, доколку така се
+pпомага идниот развој на софтверот, уште 
подобро.  Важно е да се каже
+дека секој што поседува копија има слобода 
да соработува со другите
+што исто така користат одреден софтвер.</li>
+
+<li><a name="f2"></a>Ова е втор пат каде внимателно 
не правам разлика
+помеѓу значењето на двата поими (слободно 
и бесплатно, free во
+англискиот јазик се користи и за двата 
термини).  Изразот како што е
+напишан не е погрешен, вие може да добиете 
копија од GNU софтверот
+бесплатно, од вашите другари или од 
мрежата.  Но тој сепак наведува на
+погрешен заклучок.</li>
+
+<li><a name="f3"></a>Неколку такви компании денес 
постојат.</li>
+
+<li><a name="f4"></a>Фондацијата за слободен 
софтвер, 10 години своите
+финансии ги добиваше од услуги на 
дистрибуирање, иако се работи за
+добротворна организација, а не компанија.  
Можете и
+да <a href="/order/order.html">вршите нарачки од FSF</a>.</li>
+
+<li><a name="f5"></a>Неколку компјтерски компании, 
околу
+1991г. спонзорираа одржување на 
преведувачот за C кој произлезе од GNU
+проектот.</li>
+
+<li><a name="f6"></a>Во 80тите сеуште немав сфатено 
колку е збунувачки
+да се зборува за „прашања“ на 
„интелектуална сопственост“.  Терминот
+очигледно произлегува од двосмисленост.  
Посуптилен е фактот дека тој
+изедначува различни закони, кои покреваат 
сосем различни прашања.
+Сега од сите барам целосно да го отфрлат 
користењето на терминот
+„интелектуална сопственост“, со што 
никој нема да помисли дека овие
+закони се однесуваат само на едно 
заедничко прашање.  Начинот на кој
+може да се добие појасна слике е да се 
зборува за патенти, авторски
+права и заштитни знаци сосема одвоено.  
Видете
+го <a href="/philosophy/not-ipr.html">понатамошното 
објаснување</a> за
+тоа како овој израз е збунувачки и 
двосмислен.</li>
+
+<li><a name="f7"></a>Дополнително научивме да 
разликуваме „слободен
+софтвер“ и „фривер“.  Изразот „фривер“ 
значи дека софтверот кој го
+користите е бесплатен но најчесто не ви е 
дозволено да го проучувате и
+изменувате изворниот код, такашто речиси 
сите „фривер“ проекти не се
+слободен софтвер.  <a 
href="/philosophy/words-to-avoid.html#Freeware">
+Страна со збунувачки зборови и фрази</a> за 
дополнително
+објаснување.</li>
+</ol>
+
+</div>
+
+<!--#include virtual="/server/footer.html" -->
+<div id="footer">
+
+<p>
+Please send FSF &amp; GNU inquiries to
+<a href="mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>.
+There are also <a href="/contact/">other ways to contact</a>
+the FSF.
+<br />
+Please send broken links and other corrections (or suggestions) to
+<a href="mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>.
+</p>
+
+<p>
+Please see the
+<a href="/server/standards/README.translations.html">Translations
+README</a> for information on coordinating and submitting
+translations of this article.
+</p>
+
+<p>Copyright &copy; 1985, 1993, 2003, 2005, 2007
+Free Software Foundation, Inc.,
+</p>
+<address>51 Franklin St, Fifth Floor, Boston, MA 02110-1301, USA</address>
+<p>
+Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim copies
+of this document, in any medium, provided that the copyright notice and
+permission notice are preserved, and that the distributor grants the
+recipient permission for further redistribution as permitted by this
+notice.
+<br />
+Modified versions may not be made.
+</p>
+
+<p>
+Updated:
+<!-- timestamp start -->
+$Date: 2007/11/30 23:44:57 $
+<!-- timestamp end -->
+</p>
+</div>
+
+<div id="translations">
+<h4>Translations of this page</h4>
+
+<!-- Please keep this list alphabetical. -->
+<!-- Comment what the language is for each type, i.e. de is Deutsch.-->
+<!-- If you add a new language here, please -->
+<!-- advise address@hidden and add it to -->
+<!--  - /home/www/bin/nightly-vars either TAGSLANG or WEBLANG -->
+<!--  - /home/www/html/server/standards/README.translations.html -->
+<!--  - one of the lists under the section "Translations Underway" -->
+<!--  - if there is a translation team, you also have to add an alias -->
+<!--  to mail.gnu.org:/com/mailer/aliases -->
+<!-- Please also check you have the 2 letter language code right versus -->
+<!-- <URL:http://www.w3.org/WAI/ER/IG/ert/iso639.htm> -->
+<!-- Please use W3C normative character entities -->
+
+<ul class="translations-list">
+<!-- Czech -->
+<li><a href="/gnu/manifesto.cs.html">&#x010c;esky</a>&nbsp;[cs]</li>
+<!-- German -->
+<li><a href="/gnu/manifesto.de.html">Deutsch</a>&nbsp;[de]</li>
+<!-- English -->
+<li><a href="/gnu/manifesto.html">English</a>&nbsp;[en]</li>
+<!-- Spanish -->
+<li><a href="/gnu/manifesto.es.html">Espa&#x00f1;ol</a>&nbsp;[es]</li>
+<!-- French -->
+<li><a href="/gnu/manifesto.fr.html">Fran&#x00e7;ais</a>&nbsp;[fr]</li>
+<!-- Hebrew -->
+<li><a 
href="/gnu/manifesto.he.html">&#x05e2;&#x05d1;&#x05e8;&#x05d9;&#x05ea;</a>&nbsp;[he]</li>
+<!-- Croatian -->
+<li><a href="/gnu/manifesto.hr.html">Hrvatski</a>&nbsp;[hr]</li>
+<!-- Italian -->
+<li><a href="/gnu/manifesto.it.html">Italiano</a>&nbsp;[it]</li>
+<!-- Korean -->
+<li><a 
href="/gnu/manifesto.ko.html">&#xd55c;&#xad6d;&#xc5b4;</a>&nbsp;[ko]</li>
+<!-- Macedonian -->
+<li><a 
href="/gnu/manifesto.mk.html">&#x041c;&#x0430;&#x043a;&#x0435;&#x0434;&#x043e;&#x043d;&#x0441;&#x043a;&#x0438;</a>&nbsp;[mk]</li>
+<!-- Dutch -->
+<li><a href="/gnu/manifesto.nl.html">Nederlands</a>&nbsp;[nl]</li>
+<!-- Polish -->
+<li><a href="/gnu/manifesto.pl.html">Polski</a>&nbsp;[pl]</li>
+<!-- Portuguese -->
+<li><a href="/gnu/manifesto.pt.html">Portugu&#x0ea;s</a>&nbsp;[pt]</li>
+<!-- Serbian -->
+<li><a 
href="/gnu/manifesto.sr.html">&#x0421;&#x0440;&#x043f;&#x0441;&#x043a;&#x0438;</a>&nbsp;[sr]</li>
+<!-- Swedish -->
+<li><a href="/gnu/manifesto.sv.html">Svenska</a>&nbsp;[sv]</li>
+<!-- Tamil -->
+<li><a 
href="/gnu/manifesto.ta.html">&#2980;&#2990;&#3007;&#2996;&#3021;</a>&nbsp;[ta]</li>
+</ul>
+</div>
+
+</div>
+</body>
+</html>