www/philosophy lessig-fsfs-intro.nl.html

[Tom Uijldert]

CVSROOT:        /web/www
Module name:    www
Changes by:     Tom Uijldert <tuijldert>        07/10/01 19:58:41

Added files:
        philosophy     : lessig-fsfs-intro.nl.html 

Log message:
        Initial dutch translation from version 1.10

CVSWeb URLs:
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/philosophy/lessig-fsfs-intro.nl.html?cvsroot=www&rev=1.1

Patches:
Index: lessig-fsfs-intro.nl.html
===================================================================
RCS file: lessig-fsfs-intro.nl.html
diff -N lessig-fsfs-intro.nl.html
--- /dev/null   1 Jan 1970 00:00:00 -0000
+++ lessig-fsfs-intro.nl.html   1 Oct 2007 19:58:25 -0000       1.1
@@ -0,0 +1,293 @@
+<!--#include virtual="/server/header.html" -->
+
+<title>Inleiding: Vrije Software, Vrije Maatschappij - GNU Project - Free 
Software Foundation (FSF)</title>
+
+<!--#include virtual="/server/banner.html" -->
+   
+<h2>Inleiding <a href="/doc/book13.html"><i>Vrije Software, Vrije 
Maatschappij: Gebundelde artikelen van Richard M. Stallman</i></a></h2>
+
+<p>
+door Lawrence Lessig, Professor in de Rechten, Stanford Law School
+</p>
+
+<p>
+Iedere generatie heeft zijn filosoof &mdash; een schrijver of artiest die de 
+tijdgeest aanvoelt en vastlegt. Soms worden deze filosofen als zodanig erkend; 
+vaak gaan er generaties overheen voordat het besef doordringt. Maar erkend of 
+niet, een tijdperk wordt gedefinieerd door de personen die daarin hun idealen 
+verwoorden. Of dit nu gaat via een bescheiden gedicht of een complete 
politieke 
+beweging.
+</p>
+<p>
+Onze generatie heeft een filosoof. Hij is geen artiest, noch een professioneel 
+schrijver. Hij is een programmeur. Richard Stallman startte in de laboratoria 
+van het <abbr title="Massachusetts Institute of Technology">MIT</abbr>, als 
+programmeur en architect van besturingssystemen. Hij heeft zeer publiekelijk 
+carri&eacute;re gemaakt en was de stichter, architect en programmeur van een 
+vrijheidsbeweging, in een wereld die steeds meer gedomineerd wordt door
+&ldquo;code&rdquo;.
+</p>
+<p>
+&ldquo;Code&rdquo; is de technologie die computers aan het werk zet. Of dit nu 
+vastgelegd is in software of ge&euml;tst in hardware, het is die verzameling 
+instructies, allereerst vastgelegd in woorden, die de functionaliteit van de 
+machine bepalen. Deze machines &mdash; computers &mdash; bepalen meer en meer 
+ons leven. Ze bepalen hoe telefoons worden doorverbonden en wat er op TV te 
zien 
+is. Ze bepalen of video door een breedbandverbinding kan worden gestuurd naar 
+een andere computer. Ze bepalen wat een computer terug rapporteert aan de 
+fabrikant. Deze machines sturen ons. Code stuurt de machines.
+</p>
+<p>
+Hoeveel grip moeten we op die code hebben? Hoeveel moeten we ervan begrijpen? 
+Hoeveel vrijheid moet er zijn om tegenwicht te bieden aan die controlerende 
+macht? Welke macht?
+</p>
+<p>
+Deze vragen hebben Stallman's leven bepaald. Via zijn woorden en daden dwingt 
+hij ons het belang van &ldquo;vrije&rdquo; code in te zien. Niet vrij in de 
zin 
+dat programmeurs er niet voor betaald hoeven te worden (&rdquo;free&ldquo; kan 
+in het Engels ook gratis betekenen) maar vrij in de zin dat de gemaakte 
sturing 
+transparant is en dat iedereen dit kan bekijken en naar willekeur kan 
veranderen. 
+Dat is &ldquo;vrije software&rdquo;; &ldquo;Vrije software&rdquo; is een 
+antwoord op een wereld die bestaat uit code.
+</p>
+<p>
+&ldquo;Vrij.&rdquo; Stallman betreurt de dubbele betekenis. Er valt niets te 
+treuren. Puzzels laten mensen nadenken, en het begrip &ldquo;vrij&rdquo;
+(&ldquo;free&rdquo;) maakt er een mooie puzzel van. Voor Amerikaanse begrippen 
klinkt 
+&ldquo;vrije software&rdquo; utopisch, onmogelijk. Niets is gratis, alleen de 
+zon. Hoe bestaat het dat die belangrijke woorden die die essenti&euml;le 
+machines sturen die de wereld laten draaien, &ldquo;vrij&rdquo; zijn? Hoe kan 
+een nuchtere samenleving dit ideaal nastreven?
+</p>
+<p>
+Maar, de betekenis van het woord &ldquo;vrij&rdquo; is iets wat wij er aan 
+geven. &ldquo;Vrij&rdquo; heeft meerdere betekenissen, waarvan er slechts 
+&eacute;&eacute;ntje slaat op de &ldquo;prijs&rdquo;. Een veel fundamenteler 
+betekenis is de &ldquo;vrij&rdquo; van vrijheid of, zoals Stallman zegt, 
+vrijheid van meningsuiting of, wellicht nog beter, vrijheid van arbeid. Niet 
+vrij als in gratis maar vrij als in vrij van teveel sturing en controle door 
+anderen. Van vrije software is de controle openbaar en open voor 
veranderingen, 
+net als vrije wetten, of de wetten van een vrije &ldquo;gemeenschap&rdquo; 
vrij 
+zijn wanneer de controle erop openbaar is en openstaat voor veranderingen. Het 
+doel van Stallman's vrije software gemeenschap is om zoveel mogelijk code 
+openbaar te maken, en ook klaar voor veranderingen door het &ldquo;vrij&rdquo; 
+te maken.
+</p>
+<p>
+Het mechanisme wat hiervoor wordt gebruikt is de uiterst slimme
+&ldquo;auteursplicht&rdquo; (&ldquo;copyleft&rdquo;); aangebracht via een 
licentie met 
+de naam GPL. De macht van het auteursrecht wordt gebruikt om zeker te stellen 
+dat vrije software openbaar blijft en open voor veranderingen. Tegelijkertijd 
+moet andere software die ervan is afgeleid (en dus telt als een 
&ldquo;afgeleid 
+werk&rdquo; volgens het auteursrecht) zelf ook vrij zijn. Wanneer je vrije 
+software gebruikt en veranderd, en deze veranderingen ook weer publiceert, dan 
+moet die versie net zo vrij zijn als waar het van is afgeleid. Dat moet, 
anders 
+is het een overtreding van de auteurswet.
+</p>
+<p>
+Vrije software heeft, net als vrije gemeenschappen, zijn tegenstanders. 
+Microsoft heeft de oorlog verklaard aan de GPL en vertelt aan iedereen die het 
+weten wil dat de GPL een gevaarlijke licentie is. De gevaren die ze opnoemen 
+echter, bestaan voornamelijk in de verbeelding. Anderen maken bezwaar tegen de 
+&ldquo;dwang&rdquo; die de GPL oplegt waarbij gewijzigde versies ook vrij 
moeten 
+zijn. Maar een voorwaarde is nog geen dwang. Wanneer het geen dwang is als 
+Microsoft geen toestemming geeft gewijzigde versies van hun Office produkt te 
+verspreiden zonder het betalen van (waarschijnlijk) miljoenen aan hun, dan is 
+het ook geen dwang wanneer de GPL erop staat dat gewijzigde versies van zijn 
+software ook vrij zijn.
+</p>
+<p>
+En dan zijn er nog diegenen die de boodschap van Stallman te extreem vinden. 
+Maar het is allesbehalve extreem. Inderdaad moge het duidelijk zijn dat het 
werk 
+van Stallman een voortzetting is op de simpele traditie van vrijheden die 
+ontstaan is in de wereld v&oacute;&oacute;r de code. &ldquo;Vrije 
software&rdquo;
+verzekert ons ervan dat de wereld zoals deze nu door code wordt bepaald, net 
zo 
+&ldquo;vrij&rdquo; zal zijn als de vanzelfsprekende vrijheid in de wereld
+v&oacute;&oacute;r die code.
+</p>
+<p>
+Bijvoorbeeld: Een &ldquo;vrije maatschappij&rdquo; wordt gereguleerd door 
+wetgeving. Maar er zijn grenzen die een vrije maatschappij stelt aan de 
+regulering via wetten: geen maatschappij die zijn wetten geheim houdt kan ooit 
+vrij worden genoemd. Geen overheid die zijn wetten verborgen houdt voor de 
+maatschappij past in onze traditie. De wet reguleert. Maar doet dit alleen 
goed 
+wanneer het in alle openheid gebeurt. En er is alleen openheid wanneer de 
+voorwaarden bekend en be&iuml;nvloedbaar zijn door degenen die het reguleert. 
Of 
+door de vertegenwoordigers ervan (advocaten, gerechtsdienaren).
+</p>
+<p>
+Deze voorwaarde waaraan de wet moet voldoen gaat verder dan de wetgevende 
macht. 
+Denk daarbij aan hoe het er in de Amerikaanse rechtbank aan toe gaat. 
Advocaten 
+worden door cli&euml;nten ingehuurd om hun belangen te verdedigen. Soms wordt 
dit 
+belang gediend met het voeren van een rechtszaak. Tijdens zo'n rechtszaak 
+schrijven advocaten pleidooien. Deze be&iuml;nvloeden op hun beurt de mening 
van 
+rechters. Deze mening bepaald wie een rechtszaak wint, of dat een bepaalde wet 
+op gespannen voet staat met de grondwet.
+</p>
+<p>
+Alle materiaal binnen dit proces is vrij in de zin die Stallman bedoelt. 
+Pleidooien zijn openbaar en iedereen kan er vrijelijk gebruik van maken. De 
+argumenten zijn zichtbaar (wat niet betekent dat ze goed zijn) en een pleidooi 
+mag men opnieuw gebruiken zonder toestemming te vragen aan de advocaat die hem 
+bedacht. De resulterende meningen en uitspraken kan men weer in latere 
+pleidooien gebruiken. Ze kunnen worden gekopi&euml;erd en ge&iuml;ntegreerd in 
+nieuwe pleidooien en uitspraken. De &ldquo;broncode&rdquo; van het Amerikaans 
+recht is willens en wetens open en vrij voor iedereen om te gebruiken. En dat 
+doen advocaten dan ook &mdash; want een goed pleidooi springt creatief om met 
+eerdere gebeurtenissen. De bron is vrij; creativiteit en de economie bouwen er 
+op voort.
+</p>
+<p>
+Deze economie van vrije code (en ik bedoel hier de juridische code) 
veroordeelt 
+advocaten niet tot de bedelstaf. Advocatenkantoren hebben genoeg inkomsten 
voor 
+het maken van goede pleidooien, ook al maken ze gebruik van materiaal waar 
+iedereen toegang toe heeft. De advocaat is een ambachtsman; zijn of haar 
produkt 
+is openbaar. Maar het maken van pleidooien is geen liefdadigheid. Advocaten 
+worden betaald; men eist niet dat dit soort werk gratis wordt gedaan. In 
plaats 
+daarvan bloeit deze economie, waarbij later werk toe wordt gevoegd aan eerdere 
+werken.
+</p>
+<p>
+We zouden ons een ander soort rechtssysteem voor kunnen stellen &mdash; 
+pleidooien en argumenten die geheim worden gehouden; gerechtelijke uitspraken 
+die alleen het resultaat geven maar niet hoe men hiertoe gekomen is. Wetten 
die door 
+de politie worden gehandhaafd maar verder aan niemand bekend worden gemaakt. 
+Regulering die aktief is maar zonder uitleg van de spelregels.
+</p>
+<p>
+We zouden ons een dergelijke maatschappij voor kunnen stellen maar we kunnen 
+deze onmogelijk &ldquo;vrij&rdquo; noemen. Ook al zouden de middelen in een 
+dergelijke maatschappij beter verdeeld zijn, zo'n maatschappij kun je niet 
vrij 
+noemen. De idealen van vrijheid, van leven in een vrije gemeenschap, gaat om 
+meer dan een effici&euml;nte verdeling van middelen. Een rechtssysteem moet in 
+plaats daarvan op openheid en transparantie worden gebouwd, niet met opties 
die 
+de leiders goed uit komen. Het leven met software code zou niet minder moeten 
+zijn.
+</p>
+<p>
+Het schrijven van programma's is geen procesvoering. Het is beter, rijker, 
+productiever. Maar het recht is een duidelijk voorbeeld over hoe creativiteit 
en 
+beloning los staan van volledige controle over de gemaakte produkten. Net als 
+jazz, literatuur en architectuur bouwt het recht voort op werk wat reeds 
eerder 
+gedaan is. Dit toevoegen en veranderen is de essentie van creativiteit. En een 
+vrije gemeenschap waakt ervoor dat juist zijn belangrijkste bronnen in die zin 
+vrij blijven.
+</p>
+<p>
+Voor het eerst is in dit boek het verzameld werk van Richard Stallman 
+bijeengebracht op een manier die de kracht en subtiliteit ervan goed uit laat 
+komen. De verhandelingen bestrijken een groot gebied. Van auteursrecht tot de 
+geschiedenis van de vrije software beweging. Er staan veel minder bekende 
+meningen in, met daartussen een zeer inzichtelijk stuk over hoe, door de 
+veranderende omstandigheden, het auteursrecht in de digitale wereld verdacht 
is 
+geworden. De verhalen zullen diegenen helpen die nieuwsgierig zijn naar de 
+motivatie en gedachtegang van deze krachtige man &mdash; met krachtige 
idee&euml;n,
+passie en integriteit ook al is hij machteloos op ieder ander gebied. 
+Ze zullen een inspiratie zijn voor diegenen die het gedachtengoed een warm 
hart 
+toedragen en men zal hierop verder bouwen.
+</p>
+<p>
+Ik ken Stallman niet zo goed. Ik ken hem goed genoeg om te weten dat hij niet 
+snel je sympathie zal winnen. Hij is gedreven, vaak ongeduldig. Hij kan kwaad 
+uitvallen naar zowel vriend als vijand. Hij is compromisloos en vasthoudend; 
en 
+geduldig in beide.
+</p>
+<p>
+Maar wanneer onze wereld uiteindelijk de macht en het gevaar van code zal gaan 
+inzien &mdash; wanneer men zich eindelijk realiseert dat code, net als wetten 
of 
+openbaar bestuur, transparant moet zijn om echt vrij te zijn &mdash; dan zal 
men 
+terugkijken op deze compromisloze en vasthoudende programmeur en de visie 
+begrijpen waarvoor hij heeft gevochten: de visie van een wereld waarin 
vrijheid 
+en wetenschap de compiler overleven. En we zullen inzien dat niemand zoveel 
+heeft gedaan, in woord en daad, om de vrijheid van die toekomstige 
maatschappij 
+te waarborgen.
+</p>
+<p>
+We hebben deze vrijheid nog niet verdient. We zouden hierin nog wel eens 
kunnen 
+falen. Maar of het ons lukt of niet, in deze verhandelingen wordt reeds een 
+beeld geschetst van hoe het zou kunnen zijn. En uit dit leven en werk kan men 
+inspiratie putten wanneer men, net als Stallman, wil vechten voor het behalen 
+van deze vrijheid.
+</p>
+
+<p>
+<strong>Lawrence Lessig</strong><br />
+<strong>Professor in de Rechten, Stanford Law School.</strong>
+</p>
+
+<h4><a href="/doc/book13.html">Meer over <i>Free Software, Free
+Society: The Selected Essays of Richard M. Stallman</i></a></h4>
+
+</div>
+
+<!--#include virtual="/server/footer.html" -->
+<div id="footer">
+
+<p>
+Gelieve vragen over FSF &amp; GNU te sturen naar
+<a href="mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>.
+Er zijn ook <a href="contact/">andere manieren om in contact te komen</a>
+met de FSF.</p>
+<br />
+Gelieve meldingen van verkeerde links en andere verbeteringen (of suggesties)
+te sturen aan: <a href="mailto:address@hidden";><em>address@hidden</em></a>.
+</p>
+
+<p>
+Zie <a href="/server/standards/README.translations.html">Translations
+README</a> voor nadere informatie over het eventueel vertalen van dit artikel.
+</p>
+
+<p>
+Free Software Foundation, Inc.,</p>
+<address>51 Franklin St, Fifth Floor, Boston, MA 02110, USA</address>
+<p>
+Het letterlijk overnemen en kopi&euml;ren van dit artikel is toegestaan op
+willekeurig welk medium op voorwaarde dat deze mededeling ook wordt
+meegenomen.
+</p>
+
+<p>
+Updated:
+<!-- timestamp start -->
+$Date: 2007/10/01 19:58:25 $
+<!-- timestamp end -->
+</p>
+</div>
+<!-- All pages on the GNU web server should have the section about    -->
+<!-- verbatim copying.  Please do NOT remove this without talking     -->
+<!-- with the webmasters first. --> 
+<!-- Please make sure the copyright date is consistent with the document -->
+<!-- and that it is like this "2001, 2002" not this "2001-2002." -->
+
+<div id="translations">
+<h4>Vertalingen van dit artikel</h4>
+
+<!-- Please keep this list alphabetical, and in the original -->
+<!-- language if possible, otherwise default to English -->
+<!-- If you do not have it English, please comment what the -->
+<!-- English is.  If you add a new language here, please -->
+<!-- advise address@hidden and add it to -->
+<!--    - in /home/www/bin/nightly-vars either TAGSLANG or WEBLANG -->
+<!--    - in /home/www/html/server/standards/README.translations.html -->
+<!--      one of the lists under the section "Translations Underway" -->
+<!--    - if there is a translation team, you also have to add an alias -->
+<!--      to mail.gnu.org:/com/mailer/aliases -->
+<!-- Please also check you have the 2 letter language code right versus -->
+<!--     http://www.w3.org/WAI/ER/IG/ert/iso639.htm -->
+
+<ul class="translations-list">
+<!-- English -->
+<li><a href="/philosophy/lessig-fsfs-intro.html">English</a>&nbsp;[en]</li>
+<!-- Persian -->
+<li><a 
href="/philosophy/lessig-fsfs-intro.fa.html">&#x0641;&#x0627;&#x0631;&#x0633;&#x06cc;</a>&nbsp;[fa]</li>
+<!-- French -->
+<li><a 
href="/philosophy/lessig-fsfs-intro.fr.html">Fran&#x00e7;ais</a>&nbsp;[fr]</li>
+<!-- Dutch -->
+<li><a 
href="/philosophy/lessig-fsfs-intro.nl.html">Nederlands</a>&nbsp;[nl]</li>
+</ul>
+</div>
+</div>
+</body>
+</html>